Η αγροτική παραγωγή στην Ελλάδα σε αρκετά προϊόντα αιχμής παρουσιάζει σημαντική υστέρηση σε σχέση με την εγχώρια ζήτηση, γεγονός το οποίο οδηγεί αναπόφευκτα σε ισχυρή εξάρτηση από τις εισαγωγές.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του μαλακού σταριού, που παράγουμε περίπου μόλις το 10% των απαιτούμενων ποσοτήτων.
Η πραγματικότητα αυτή έρχεται σε αντίθεση με τη σιτάρκεια, η οποία επιτεύχθηκε τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες και είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα τόσο του στρατηγικού επαναπροσανατολισμού της διαφοροποίησης της παραγωγής όσο και της αποβιομηχάνισης της χώρας, ιδιαίτερα όσον αφορά τον κλάδο των γεωργικών εφοδίων.
Τα δεδομένα αυτά έχουν προετοιμάσει το έδαφος για τη διαφαινόμενη πιθανή επισιτιστική κρίση, η οποία είναι προ των πυλών ως συνδυαστικό παράγωγο τριών διαφορετικών αιτιών:
(α) της διαταραχής των εφοδιαστικών αλυσίδων ως αποτέλεσμα της εξάλειψης των αποθεμάτων και της επιβάρυνσης των μεταφορών κατά την έναρξη της μετά Covid εποχής,
(β) της μείωσης της παραγόμενης ποσότητας τροφίμων λόγω ακραίων καιρικών συνθηκών (με άγνωστο ορίζοντα χρονικής εξέλιξης) και (γ) του πρόσφατου πολέμου στην Ουκρανία, ο οποίος μέσα σε ελάχιστες ημέρες απέκλεισε κυρίως την Ευρώπη από την πλέον σημαντική πηγή σιτηρών και ελαιούχων σπόρων (κυρίως ηλίανθου), ζωοτροφών (πρωτίστως καλαμποκιού) και λιπασμάτων (κυρίως αζωτούχων, αλλά και άλλων), ενώ διέκοψε και την κανονική ροή ενέργειας προς τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα συνδυασμένα αποτελέσματα αυτής της πολλαπλής κρίσης μεταφράζονται σε απτές και άμεσες επιπτώσεις:
✱ Στη μείωση της αγροτικής παραγωγής λόγω της κατακόρυφης αύξησης του κόστους σε ενέργεια και αγροτικά εφόδια. Ιδιαίτερα η κτηνοτροφία έχει υποστεί ισχυρό πλήγμα.
✱ Στη μείωση των εξαγωγών στα προϊόντα που είμαστε πλεονασματικοί (οπωροκηπευτικά), με αντιπροσωπευτικά παραδείγματα τα λεμόνια και τα μήλα (μείωση κατά -36,3% και -27,7% αντίστοιχα, βάσει στοιχείων του Incofruit).
✱ Την αύξηση των τιμών των τροφίμων και των πληθωριστικών πιέσεων.
Οι πρωτόγνωρες για τα σύγχρονα ευρωπαϊκά δεδομένα συνθήκες επιτάσσουν τη λήψη μέτρων τόσο άμεσων όσο και μεσοπρόθεσμων.
Στα άμεσα προτεινόμενα μέτρα συμπεριλαμβάνονται τα εξής:
✱ Η ουσιαστική στήριξη των αγροτών με μείωση φόρου καυσίμου και επιδότηση αγοράς ζωοτροφών και λιπασμάτων. Η ανακοίνωση του Voucher των 2.000 ευρώ από το ΥΠΑΑΤ είναι στη θετική κατεύθυνση, αλλά πολύ μικρής επίπτωσης μπροστά στο μέγεθος των κατακλυσμιαίων προκλήσεων.
✱ Η έκτακτη και επιδοτούμενη (ως προς το μεταφορικό σκέλος) εισαγωγή ζωοτροφών από άλλες χώρες. Η διαδικασία αυτή δεν είναι απλή, καθώς έχουν ήδη αρχίσει να περιορίζονται οι εξαγωγές τροφίμων και ζωοτροφών από παραγωγούς χώρες ακόμα και εντός ΕΕ.
✱ Η λήψη μέτρων εξασφάλισης εργατών γης σε επαρκή αριθμό.
✱ Η σταδιακή δημιουργία Εθνικού Διατροφικού Αποθέματος και η εκπόνηση Σχεδίου Επισιτιστικής Ασφάλειας στην Ελλάδα.
Ως προς το τελευταίο, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει συντάξει πλήρως τεκμηριωμένη πρόταση, η οποία περιλαμβάνει σχέδιο διαχείρισης επειγουσών έκτακτων συνθηκών ή κρίσεων, όπως αυτές που βιώνουμε σήμερα.
Στόχος του είναι η εξασφάλιση των απαιτούμενων ποσοτήτων τροφής άμεσα διαθέσιμων στον πληθυσμό, καθώς και πλήρως επιχειρησιακά ανεπτυγμένο το απαραίτητο δίκτυο εφοδιασμού και ελέγχου ποιότητας.
Σύμφωνα με την πρόταση, το σχέδιο θα εκπονηθεί σε κλίμακα διοικητικών περιφερειών βάσει των ακόλουθων αξόνων:
✱ Εκτίμηση αναγκών ανά διοικητική περιφέρεια για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών του πληθυσμού για ορισμένο χρονικό διάστημα.
✱ Καταγραφή υφιστάμενων υποδομών δικτύου εφοδιασμού ανά διοικητική περιφέρεια, με την υποστήριξη των Διευθύνσεων Αγροτικής Οικονομίας των διοικητικών περιφερειών και των επιμέρους ΔΑΟΚ (Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Περιφερειακής Ενότητας).
✱ Εκτίμηση προϋπολογισμού οργάνωσης & λειτουργίας δικτύου δημιουργίας, συντήρησης και ανανέωσης των αποθεμάτων ανά περιφέρεια.
✱ Δημιουργία συστήματος διαχείρισης & αντιμετώπισης επειγουσών έκτακτων συνθηκών ή κρίσεων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει ήδη ιδρύσει Κέντρο Αντιμετώπισης Επισιτιστικών Κρίσεων, η δράση του οποίου θα συνδυαστεί με το πλαίσιο συνεργασίας του ΓΠΑ με την Περιφέρεια Αττικής, όσον αφορά τις ειδικές επιπτώσεις της κρίσης στην κεντρική περιφέρεια της χώρας μας.
Στα μεσοπρόθεσμα μέτρα συμπεριλαμβάνονται τα εξής:
✱ Η αντικατάσταση εισαγόμενων ζωοτροφών με εγχώρια είδη (π.χ. όσπρια).
✱ Η αναβίωση της Αγροτικής Πίστης.
✱ Η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών (κυρίως γεωργίας ακριβείας) για μείωση των απαιτούμενων εισροών.
✱ Η ενίσχυση της εγχώριας βιομηχανίας αγροτικών εφοδίων με έμφαση στις καινοτομίες (π.χ. βιοδιεγέρτες).
Τέλος, σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα πρέπει να υπάρξει συνολική αναθεώρηση της εφαρμοσιμότητας και του χρονοδιαγράμματος υλοποίησης της Πράσινης Συμφωνίας με μετατόπιση των προτεραιοτήτων στην εξασφάλιση της επισιτιστικής αυτάρκειας των κρατών-μελών της ΕΕ.
