Πολλές εφαρμογές και προγράμματα καινοτομίας αποτυγχάνουν. Μάλιστα, πολλά είναι καταδικασμένα σε αποτυχία πριν καν ξεκινήσουν. Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «AgriSPIN – χώρος και καινοτομίες στη γεωργία» αναζητά απαντήσεις στα παραπάνω και προσδιορίζει τις βέλτιστες πρακτικές για τη διάδοση και την υποστήριξη της καινοτομίας στην ευρωπαϊκή γεωργία.
Όπως τονίζει στην «ΥΧ» ο Αλέξανδρος Κουτσούρης, αναπλ. καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και εθνικός εκπρόσωπος του προγράμματος AgriSPIN, «η λογική ότι οι καινοτομίες φεύγουν από ένα επιστημονικό εργαστήριο και διαδίδονται στους παραγωγούς μέσω ενός συστήματος γεωργικών εφαρμογών είναι ξεπερασμένη» και συνεχίζει, λέγοντας ότι «σήμερα, καταγράφουμε την καινοτομία που ‘‘συνδημιουργείται’’ από αγρότες, γεωπόνους, ερευνητές, εκπροσώπους της βιομηχανίας, του εμπορίου, των καταναλωτών. Έχοντας αυτό ως θεωρητικό πλαίσιο, μελετούμε τις κατάλληλες υπηρεσίες που υποστηρίζουν και διευκολύνουν τη διάδοση της τεχνολογίας».
Τη μεθοδολογική αυτή προσέγγιση, που απορρέει από το νέο κοινοτικό θεσμικό πλαίσιο, ακολουθούν οι δεκαπέντε εταίροι του προγράμματος, που προέρχονται από πανεπιστημιακούς, ερευνητικούς, αγροτικούς, επιχειρηματικούς και επαγγελματικούς φορείς δεκατριών χωρών-μελών.
Το πρόγραμμα εξετάζει την πρακτική εφαρμογή της καινοτομίας σήμερα, απαντώντας σε ερωτήματα όπως ποιες είναι οι πηγές πληροφόρησης και υποστήριξης του αγρότη και ποιες είναι οι απαιτήσεις που έχει από αυτόν που του παρέχει συμβουλές. Για τον σκοπό αυτόν, επταμελείς ομάδες, με τη συμμετοχή ερευνητών, καθώς και «εφαρμοστών πεδίου», επισκέπτονται και μελετούν διεξοδικά τη λειτουργία μιας καινοτομίας, την εμπέδωση στην πράξη, τους κρίσιμους παράγοντες που εμποδίζουν ή διευκολύνουν την εφαρμογή τους.
Ο αναντικατάστατος ρόλος της συλλογικότητας στη διάδοση της καινοτομίας
Στο επίκεντρο του ελληνικού προγράμματος, βρέθηκε η διερεύνηση τεσσάρων καινοτόμων παραδειγμάτων της περιοχής Καρδίτσας. Πιο συγκεκριμένα, μελετήθηκαν ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Στέβιας, η Ομάδα Παραγωγής Superfoods «Εύκαρπον», η Ομάδα Οσπρίων «Ψύχανθος» και ο Ενεργειακός Συνεταιρισμός Καρδίτσας ΕΣΕΚ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι συνεταιριστικές δομές της Καρδίτσας, όπως βέβαια και άλλων περιοχών, έχουν απαξιωθεί και οι προσπάθειες αυτές αποτελούν μία «νέα γενιά» οργανώσεων, που εκτελούν παράλληλα παραγωγικές, εμπορικές και μεταποιητικές δραστηριότητες, χωρίς τις παθογένειες του παρελθόντος.
Τα πρώτα ευρήματα
Η Ομάδα επιτόπιας έρευνας, καταγράφοντας την κατάρρευση του συστήματος γεωργικών εφαρμογών, μελέτησε τις επιπτώσεις που έχει η επικράτηση των καταστημάτων εφοδίων στην παροχή συμβουλών. Βασικό εύρημά της είναι ότι οι παραγωγοί αναγκάζονται να ακολουθούν τις συμβουλές κάποιου, που μπορεί να λειτουργεί στη λογική της μεγιστοποίησης του προσωπικού του κέρδους.
Η αναζήτηση εναλλακτικών παραγωγικών διεξόδων οδήγησε ομάδες αγροτών στη συλλογική δραστηριότητα. Όπως τονίζει ο καθηγητής Α. Κουτσούρης, «το κενό της υποστήριξης από μία συνεταιριστική δομή ανώτερου βαθμού κάλυψε η Αναπτυξιακή Καρδίτσας με τη θερμοκοιτίδα επιχειρηματικότητας που διαθέτει. Η δομή αυτή παρέχει ένα γραφείο και τεχνική υποστήριξη, για να δημιουργήσουν το νέο νομικό πρόσωπο, τον συνεταιρισμό.
Το κρίσιμο ζήτημα για τις καινοτομίες είναι ότι μπορεί και τους διασυνδέει με πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και ανθρώπους της αγοράς, οι οποίοι μπορούν να βοηθήσουν με τεχνογνωσία στην ανάπτυξη των καινοτομιών αυτών. Δηλαδή, οι αγρότες βρήκαν ότι η στέβια είναι καλό πράγμα, αλλά η Θερμοκοιτίδα Επιχειρηματικότητας τους έφερε σε επικοινωνία με ανθρώπους από τον οργανισμό καπνού, που κατά το παρελθόν είχε κάνει κάποια βήματα, και πειραματισμούς που μόνοι τους οι ενδιαφερόμενοι δεν θα μπορούσαν να κάνουν. Δηλαδή, η δομή αυτή υποστηρίζει κάποιους να υλοποιήσουν την ιδέα που έχουν. Τέλος, η Θερμοκοιτίδα μπορεί να εκπαιδεύει σε ζητήματα διοίκησης, κυρίως όμως πώς θα διαχειριστούν οι ίδιοι το μαγαζί τους, δηλαδή τον συνεταιρισμό», καταλήγει ο Αλ. Κουτσούρης.
Δηλαδή, οι δομές αυτές υποδέχονται και αξιολογούν υποψηφίους, ενημερώνουν και εκπαιδεύουν, παρέχουν υποστήριξη στην επιχειρηματική εκκίνηση (start up), διευκολύνουν τον σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός επιχειρησιακού σχεδίου. Η ανάπτυξη καλών πρακτικών βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της ΕΕ. Για τον λόγο αυτόν, το δίκτυο AgriSPIN θα δημιουργήσει ένα ισχυρό δίκτυο συμβουλών, ερευνητών, εμπειρογνωμόνων οργανώσεων και επιχειρήσεων ανάπτυξης καινοτομιών. Στη σύνδεση του δικτύου αυτού με φορείς και ομάδες αγροτών, καθώς και ανθρώπων που χαράζουν πολιτικές σε ευρωπαϊκό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, θα κριθεί η ταχύτητα και ο βαθμός επέκτασης της καινοτομίας στην αγροτική παραγωγή και την ύπαιθρο.
