Προκλήσεις και τάσεις στον κλάδο των θερμοκηπίων στην Ελλάδα έως το 2030

Ο κλάδος των θερμοκηπίων στην Ελλάδα αντιμετωπίζει έναν συνδυασμό σημαντικών προκλήσεων και νέων τάσεων, που επηρεάζουν τη λειτουργία, την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητά του. Με την αειφόρο γεωργία να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της παγκόσμιας ατζέντας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την τεχνολογία να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο, τα θερμοκήπια αποκτούν μια νέα διάσταση, μετατρέποντας την παραδοσιακή γεωργία σε σύγχρονες επιχειρήσεις τροφίμων.

Οι επενδύσεις σε υποδομές, καινοτομία και νέες μεθόδους παραγωγής είναι, πλέον, απαραίτητες για να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις και να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες που προσφέρει η αγορά.

Αειφορία και ESG στην επιχειρηματικότητα των θερμοκηπίων

Η έννοια της αειφορίας, ιδιαίτερα μέσω των κριτηρίων Περιβάλλοντος, Κοινωνίας και Εταιρικής Διακυβέρνησης (ESG), γίνεται κεντρικό στοιχείο στην ανάπτυξη του κλάδου των θερμοκηπίων. Οι επενδύσεις που σχετίζονται με τη βιώσιμη διαχείριση του περιβάλλοντος, τη συμβολή στην κοινωνία και την καλή διακυβέρνηση της επιχείρησης αποτελούν, πλέον, καθοριστικούς παράγοντες για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία.

Η βιώσιμη διαχείριση του περιβάλλοντος απαιτεί τη μείωση της χρήσης φυσικών πόρων, την ελαχιστοποίηση των αποβλήτων και την προώθηση της κυκλικής οικονομίας. Σε ένα θερμοκήπιο, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη διαχείριση των υπολειμμάτων της καλλιέργειας και των πλαστικών, τη χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, όπως η γεωθερμία, το φυσικό αέριο και τα φωτοβολταϊκά συστήματα και την αποτελεσματική διαχείριση του νερού και των θρεπτικών στοιχείων για τα φυτά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα συστήματα υδροπονίας, τα οποία χρησιμοποιούν λιγότερο νερό και περιορίζουν την ανάγκη για παραδοσιακά λιπάσματα, αναδεικνύονται ως μια βασική τάση στον κλάδο.

Προκλήσεις στον κλάδο των θερμοκηπίων

Ο κλάδος των θερμοκηπίων αντιμετωπίζει πολυάριθμες προκλήσεις, οι οποίες αφορούν κυρίως την προσαρμογή στις νέες οικονομικές και περιβαλλοντικές απαιτήσεις, καθώς και την ανάγκη για βελτίωση των υποδομών και των πρακτικών παραγωγής. Με την κλιματική αλλαγή να προκαλεί αυξημένη μεταβλητότητα στις καιρικές συνθήκες, η ανάγκη για τεχνολογικές λύσεις, όπως η παρακολούθηση μέσω IoT (σ.σ. Internet of Things), η χρήση αισθητήρων για την παρακολούθηση της υγρασίας και της θερμοκρασίας και τα αυτοματοποιημένα συστήματα ποτίσματος γίνεται επιτακτική.

Τα μικρά και μεσαία θερμοκήπια της χώρας μας πρέπει να συνεργαστούν, ώστε να αυξήσουν τον κλήρο τους, αλλά και να επωφεληθούν από την τεχνολογία για να γίνουν πιο αποδοτικά

Μία από τις βασικές προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι θερμοκηπιακές επιχειρήσεις είναι η κλιμάκωση της παραγωγής. Τα μικρά και μεσαία θερμοκήπια της Ελλάδας πρέπει να συνεργαστούν, ώστε να αυξήσουν τον κλήρο τους, αλλά και να επωφεληθούν από την τεχνολογία για να γίνουν πιο αποδοτικά. Η συνεργασία μεταξύ παραγωγών και η δημιουργία συλλογικών σχημάτων μπορούν να οδηγήσουν σε οικονομίες κλίμακας και να δώσουν τη δυνατότητα ανάπτυξης σε μεγαλύτερη κλίμακα.

Το θερμοκήπιο του μέλλοντος: Η Επιχείρηση Τροφίμου του 2030-2040

Το 2030, τα θερμοκήπια δεν θα είναι απλά χώροι καλλιέργειας, αλλά ολοκληρωμένες επιχειρήσεις τροφίμων. Μετά από 32 χρόνια ενασχόλησης με τον κλάδο της διαχείρισης των θερμοκηπίων, είμαι πεπεισμένος ότι το θερμοκήπιο του μέλλοντος θα πρέπει να πληροί συγκεκριμένα κριτήρια, ώστε να επιβιώσει και να αναπτυχθεί σε ένα περιβάλλον όπου οι απαιτήσεις της αγοράς και οι ανάγκες του πλανήτη αλλάζουν ραγδαία. Η Επιχείρηση Τροφίμου του 2030-2040 πρέπει να:

1. Συνδέεται με το τρόφιμο: Το θερμοκήπιο πρέπει να παράγει αξία, όχι μόνο με βάση την ποσότητα, αλλά και την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων. Η διαφοροποίηση των προϊόντων και η δημιουργία ενός ισχυρού brand name είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία.

2. Ανταποκρίνεται στην κλιματική αλλαγή: Τα θερμοκήπια πρέπει να είναι έτοιμα να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που θέτει η κλιματική αλλαγή, προσαρμόζοντας τις τεχνολογίες τους για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

3. Υιοθετεί τεχνολογίες αιχμής: Η τεχνολογία, όπως τα συστήματα αυτοματισμού, η τεχνητή νοημοσύνη και το IoT, θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αύξηση της παραγωγικότητας και τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων.

4. Στηρίζεται σε νέες γενιές επιστημόνων: Η πρόσβαση σε εξειδικευμένο προσωπικό και η συνεργασία με νέους επιστήμονες, που φέρνουν νέες ιδέες και καινοτομίες, θα είναι κρίσιμης σημασίας για την ανάπτυξη.

Στροφή προς την εταιρική υπευθυνότητα και την καινοτομία

Η νέα τάση για την ενσωμάτωση της ESG προσέγγισης στις θερμοκηπιακές επιχειρήσεις δεν αφορά μόνο τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων, αλλά και την αντιμετώπιση των κοινωνικών και οικονομικών ζητημάτων που προκύπτουν από την κλιματική κρίση. Η κοινωνική υπευθυνότητα και η διαχείριση των φυσικών πόρων με σεβασμό στο περιβάλλον είναι καίριες για την ανάπτυξη βιώσιμων επιχειρήσεων.

Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών και η υιοθέτηση καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων, όπως η κυκλική οικονομία, είναι εξίσου σημαντικές. Η σωστή διαχείριση των θερμοκηπιακών αποβλήτων και η ανακύκλωση μπορούν να μειώσουν τα κόστη και να αυξήσουν την αποδοτικότητα των επιχειρήσεων.

Η σημασία της χρηματοδότησης και της στήριξης από την πολιτεία

Ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί στην Ελλάδα είναι η πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Η Τράπεζα Πειραιώς, όπως αναφέρθηκε σε πρόσφατη εκδήλωση στο Ηράκλειο, αναγνωρίζει τις δυνατότητες των θερμοκηπιακών επιχειρήσεων ως μονάδων τροφίμων και προτίθεται να επενδύσει στον αγροδιατροφικό τομέα. Η χρηματοδότηση αποτελεί «κλειδί» για την ενίσχυση των επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες, την εκπαίδευση του προσωπικού και την αναβάθμιση των υποδομών.

Η συνεργασία της πολιτείας με τους επαγγελματίες του κλάδου, μέσω παροχής επιδοτήσεων, επιμορφωτικών προγραμμάτων και στρατηγικών σχεδίων για την ανάπτυξη είναι, επίσης, κρίσιμης σημασίας. Η πολιτεία πρέπει να δει το θερμοκήπιο ως μια επιχείρηση τροφίμων και όχι απλώς ως μια γεωργική μονάδα, προσφέροντας τα κατάλληλα κίνητρα για την ανάπτυξή του.

Η Ελλάδα ως κέντρο καινοτομίας στα θερμοκήπια

Στην Ελλάδα, ο κλάδος των θερμοκηπίων διαθέτει σημαντικές δυνατότητες να γίνει ένας από τους κορυφαίους κόμβους καινοτομίας στον τομέα της αγροτικής παραγωγής.

Η προσέγγιση ESG (σ.σ. Environmental, Social, Governance, μτφ.: Περιβάλλον, Κοινωνία και Εταιρική Διακυβέρνηση), όμως, είναι επιτακτική για τη βιώσιμη ανάπτυξη του κλάδου, καθώς ενισχύει την περιβαλλοντική υπευθυνότητα, τη στήριξη της κοινωνίας και τη σωστή διαχείριση. Η ενσωμάτωση της ESG προσέγγισης στα θερμοκήπια της Ελλάδας θα συμβάλει στην καλύτερη χρήση των φυσικών πόρων, την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνική ευημερία και την εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων διαχείρισης.

Environmental: Η υδροπονία ως καινοτόμος λύση

Η υδροπονία, μια μέθοδος καλλιέργειας που δεν απαιτεί χώμα, έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής στα θερμοκήπια για την αποτελεσματική διαχείριση των φυσικών πόρων και συμβάλλει στην εφαρμογή βιώσιμων γεωργικών πρακτικών. Η καλλιέργεια φυτών σε θρεπτικά διαλύματα επιτρέπει την ελεγχόμενη χρήση νερού και λιπασμάτων, μειώνοντας δραστικά τη σπατάλη αυτών των πόρων.

Η υδροπονία επιτρέπει, επίσης, την πιο αποδοτική χρήση γης, καθώς μπορεί να αυξήσει την παραγωγή ανά τετραγωνικό μέτρο σε σχέση με τις παραδοσιακές μεθόδους καλλιέργειας.

Επιπλέον, η μέθοδος αυτή επιτρέπει τον έλεγχο του περιβάλλοντος και της διατροφής των φυτών, μειώνοντας την ανάγκη για φυτοφάρμακα και –συνεπώς– προστατεύοντας τον υδροφόρο ορίζοντα από τη ρύπανση. Έτσι, τα θερμοκήπια με υδροπονία προσφέρουν έναν πιο βιώσιμο τρόπο καλλιέργειας, που ευθυγραμμίζεται με τις αρχές της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας.

Social: Η κυκλική οικονομία και η κομποστοποίηση

Η κυκλική οικονομία είναι καίρια για τα θερμοκήπια, καθώς ενισχύει τη μείωση των αποβλήτων και την επαναχρησιμοποίηση πόρων. Μια πρακτική που κερδίζει έδαφος είναι η κομποστοποίηση των οργανικών αποβλήτων, όπως τα φυτικά υπολείμματα, αλλά και η ανακύκλωση των συσκευασιών που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία παραγωγής.

Τα θερμοκήπια παράγουν μεγάλες ποσότητες οργανικών αποβλήτων, τα οποία μπορούν να επανενταχθούν στον κύκλο παραγωγής ως οργανικά λιπάσματα μέσω της κομποστοποίησης. Επιπλέον, η επαναχρησιμοποίηση ή η ανακύκλωση των πλαστικών συσκευασιών συμβάλλει στη μείωση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης από τη χρήση μη ανανεώσιμων υλικών. Η κυκλική οικονομία βοηθά στην αποδοτική διαχείριση των αποβλήτων, προστατεύοντας παράλληλα τους φυσικούς πόρους και μειώνοντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Governance: Οι νέες ειδικότητες και ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης

Ο τρίτος πυλώνας της ESG, η διακυβέρνηση (σ.σ. Governance), είναι εξίσου σημαντικός στα θερμοκήπια. Η σύγχρονη γεωργική παραγωγή απαιτεί τη διαχείριση πολύπλοκων διαδικασιών και εργατικών πόρων και, για να επιτευχθεί αυτό, οι νέοι γεωπόνοι πρέπει να διαθέτουν εξειδικευμένες γνώσεις.

Στην Ελλάδα, ο κλάδος των θερμοκηπίων διαθέτει σημαντικές δυνατότητες να γίνει ένας από τους κορυφαίους κόμβους καινοτομίας στον τομέα της αγροτικής παραγωγής

Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) μπορεί να προσφέρει λύσεις για την αυτοματοποίηση της διαχείρισης των θερμοκηπίων, όπως η παρακολούθηση της κατάστασης των φυτών, η διαχείριση του νερού και των θρεπτικών ουσιών και η πρόβλεψη της απόδοσης των καλλιεργειών. Οι γεωπόνοι πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με τις δυνατότητες της AI, καθώς και με τη φυσιολογία των φυτών, ιδιαίτερα όσον αφορά τη χρήση βιοδιεγερτών, οι οποίοι βελτιώνουν την ανάπτυξη και την απόδοση των φυτών χωρίς να επιβαρύνουν το περιβάλλον.

Επιπλέον, η διαχείριση του εργατικού δυναμικού στα θερμοκήπια είναι κρίσιμη για την αποτελεσματικότητα της παραγωγικής διαδικασίας. Οι γεωπόνοι δεν είναι, πλέον, μόνο επιστήμονες, αλλά και διαχειριστές που χρειάζεται να βελτιστοποιούν τις παραγωγικές γραμμές, να εξασφαλίζουν την ασφάλεια των εργαζομένων και να επιβλέπουν την εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών. Η αποτελεσματική διοίκηση οδηγεί σε πιο αποδοτική παραγωγή, καλύτερα προϊόντα και αυξημένη ανταγωνιστικότητα στην αγορά.

Συμπέρασμα

Η ενσωμάτωση της ESG προσέγγισης στα θερμοκήπια της Ελλάδας προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες για βιώσιμη ανάπτυξη. Η υδροπονία συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος, η κυκλική οικονομία ενισχύει την κοινωνική υπευθυνότητα, ενώ η σωστή διακυβέρνηση και οι νέες εξειδικεύσεις γεωπόνων ενισχύουν την αποδοτικότητα της παραγωγής. Με αυτές τις πρακτικές, τα ελληνικά θερμοκήπια μπορούν να γίνουν πιο βιώσιμα και ανταγωνιστικά σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά και να αποτελέσουν τις Επιχειρήσεις Τροφίμου του 2030-2040.