Προστασία επικονιαστών και μελισσών μέσω της ελαχιστοποίησης του κινδύνου τοξικότητας

Πρόταση επιστημόνων και μελισσοκομικών οργανώσεων προς τα κράτη-μέλη της ΕΕ

ypaithros.gr

24.12.2021, 17:15

της Φανής Χατζήνα*

Με επιστολή τους στο περιοδικό Science, οι επιστήμονες Noa Simon-Delso, Alexandre Aebi, Gerard Arnold, Jean Marc Bonmatin, Φανή Χατζήνα, Piotr Medrzycki, Fabio Sgolastra ζητούν από την ευρωπαϊκή εοινότητα και τα κράτη-μέλη να βελτιώσουν τους τρόπους αξιολόγησης των κινδύνων τοξικότητας των επικονιαστών και ειδικότερα των μελισσών στην Ευρώπη.

Η επιστολή μετρά αυτήν τη στιγμή περισσότερες από 420 υπογραφές από την επιστημονική κοινότητα (https://scienceforbees.org). Στην ουσία, οι συνυπογράφοντες υποστηρίζουν την αρχική θέση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), η οποία είχε αποκρυσταλλωθεί στην Οδηγία για τις μέλισσες του 2013 και απαιτούσε μία φιλόδοξη αξιολόγηση κινδύνου, με χαμηλά ανώτερα επιτρεπτά όρια απωλειών.

Δυστυχώς, τα κράτη-μέλη δεν υιοθέτησαν την Οδηγία αυτή εδώ και οκτώ έτη.

Φυτοφάρμακα, φυτοπροστατευτικά και επικονιαστές

Σε παράλληλα δημοσιευμένη επιστολή στο Nature, οι αρθρογράφοι ζητούν να λαμβάνονται υπόψη όλοι οι παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία των μελισσών και των άλλων επικονιαστών κατά τις τρέχουσες και μελλοντικές διαδικασίες εκτίμησης του κινδύνου τους. Σύμφωνα με τους ειδικούς, μια αξιόπιστη αξιολόγηση θα πρέπει να αξιολογεί τις επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες κινδύνου «υπό οικολογικά ρεαλιστικές συνθήκες». Οι υπεύθυνοι οργανισμοί και ιδρύματα δεν πρέπει μόνο να εξετάζουν τη μέτρηση των οξέων και θανατηφόρων επιδράσεων, αλλά θα πρέπει επίσης να εξασφαλίζουν μακροχρόνια παρακολούθηση και να αξιολογούν τις θανατηφόρες επιδράσεις επί μακρόν. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να αξιολογηθούν οι απαράδεκτες μειώσεις της αντοχής των αποικιών των μελισσών και ο γενικός αντίκτυπος των φυτοφαρμάκων, σε συνδυασμό με άλλα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, καθώς και η ρύπανση του περιβάλλοντος, στη γενική κατάσταση της υγείας όλων των επικονιαστών.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν διεκδικήσεις δεκαετίας των μελισσοκομικών συλλόγων και ομοσπονδιών, καθώς και των ανεξάρτητων επιστημόνων που εργάζονται για την προστασία των μελισσών. Χαρακτηριστικά, μόνο από το Τμήμα Μελισσοκομίας του ΕΛΓΟ-Δήμητρα, σε συνεργασία με την Ομοσπονδία των Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδας, αλλά και την ΑΠΙΜΟΝΤΙΑ και άλλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς, έχουν σταλεί περισσότερες από 20 επιστολές στους υπουργούς Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων της Ελλάδας και σε βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, από το 2010 έως και σήμερα. Πιο συγκεκριμένα, τον Ιανουάριο του 2019, κάποιους μήνες μετά την κατάργηση των νεονικοτινοειδών imidacloprid, clothianidin και thiamethoxam για χρήση σε μεγάλες καλλιέργειες, ζητήσαμε να καταργηθούν κι άλλες ουσίες. Τα τρία νεονικοτινοειδή δεν είναι τα μόνα που θέτουν σε κίνδυνο τις μέλισσες.

Άλλες εγκεκριμένες ουσίες έχουν επίσης αποδειχθεί ότι επηρεάζουν τις μέλισσες και επιδρούν βλαπτικά στην υγεία τους ως αποτέλεσμα οξείας ή χρόνιας έκθεσης, όπως οι deltamethrin, cypermethrin, chlorpyrifos, glyphosate. Ζητήσαμε όμως και να μη δοθούν άδειες σε νέες ουσίες όπως οι sulfoxaflor, cyantraniliproleor, flupyradifurone, οι οποίες προκαλούν σοβαρές ανησυχίες, σύμφωνα και με δικά μας τελευταία πειραματικά δεδομένα.

Επίσης, δημοσιεύσαμε πρόσφατη ανοιχτή επιστολή (Απρίλιος 2020) στην οποία ζητούσαμε να μας απαντηθούν τα εξής ερωτήματα: Γιατί η Ελλάδα δεν έχει ψηφίσει την κατάργηση της γλυφοσάτης; Γιατί συνεχίζουμε και χρησιμοποιούμε ακόμα σκευάσματα όπως τα παραπάνω, τα οποία αποδείχθηκε μετά από αναλύσεις ότι προκάλεσαν πολύ μεγάλους θανάτους στις παρακάτω περιπτώσεις; Τι συμβαίνει με τους ψεκασμούς στους φοίνικες σε όλη την Ελλάδα και δηλητηριάσεις εκατοντάδων μελισσιών; Τι θα γίνει με τις δηλητηριάσεις στους πορτοκαλεώνες και σε μεγάλες περιοχές με κηπευτικά; Πώς θα αποφύγουμε τις απώλειες από τους ψεκασμούς για τα κουνούπια και τους δολωματικούς ψεκασμούς στους ελαιώνες; Τελικά, εφαρμόζονται οι νόμοι σε εκείνους που ψεκάζουν με τοξικά σκευάσματα στη διάρκεια της ημέρας;

Αποδεκτή μείωση της αντοχής των μελισσιών

Επί του παρόντος, προσπαθούμε να πείσουμε τα κράτη-μέλη της ΕΕ να καθορίσουν ένα γενικό ανώτατο όριο αποδεκτής μείωσης της αντοχής των μελισσιών, κατά την αξιολόγηση του κινδύνου που προκαλούν τα φυτοφάρμακα. Στη σύνοδο της επιτροπής AGRIFISH στο Συμβούλιο της ΕΕ, οι υπουργοί συμφώνησαν, ως επί το πλείστον, να στηρίξουν την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για εναρμονισμένο ειδικό στόχο προστασίας των επιπτώσεων των φυτοφαρμάκων στο επίπεδο του 10% του πληθυσμού μίας αποικίας μελισσών. Αυτό μεταφράζεται ως εξής: Κάθε ένα φυτοφάρμακο που κατά την αξιολόγηση του κινδύνου τοξικότητας που προκαλεί στις μέλισσες δεν επηρεάσει πάνω από το 10% του πληθυσμού της αποικίας, τότε δεν θεωρείται τοξικό. Δυστυχώς, η Ελλάδα ήταν μία από τις ελάχιστες χώρες που ψήφισαν υψηλότερο ποσοστό αποδεκτών απωλειών (23%).

Είχε προηγηθεί επιστολή πολλών μελισσοκομικών οργανώσεων προς τον Πορτογάλο πρωθυπουργό, κ. Costa, και τον πρόεδρο της Επιτροπής AGRIFISH, με θέμα «Οι μελισσοκομικές οργανώσεις και οι ανησυχίες της κοινωνίας των πολιτών σχετικά με τον κίνδυνο φυτοφαρμάκων, τη μεθοδολογία αξιολόγησης και την προστασία των μελισσών από τα φυτοφάρμακα». Στην επιστολή αυτή, περισσότερες από 30 μελισσοκομικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις επιχειρηματολόγησαν για ακόμη μία φορά πάνω στο γιατί θα πρέπει να κρατηθεί χαμηλά, ακόμα χαμηλότερα από το 7%, το ανώτατο όριο αποδεκτών απωλειών από χρήση φυτοφαρμάκων στις μέλισσες.

Μηδενικές απώλειες, το μόνο πραγματικά αποδεκτό επίπεδο

Το ποσοστό του 10% σε απώλειες στο μέγεθος της αποικίας των μελισσών από φυτοφάρμακα που προωθεί η ΕΕ είναι εξαιρετικά προβληματικό. Στην ουσία, έρχεται σε αντίθεση με την επιστημονικά τεκμηριωμένη εκτίμηση κινδύνου της ΕFSΑ, που αναφέραμε προηγούμενα, από το 2013.

Το 2013, η Αρχή είχε προτείνει ως αποδεκτή τιμή ανώτερων επιτρεπτών απωλειών για την αξιολόγηση του κινδύνου των φυτοφαρμάκων το 7%, βάσει επιστημονικών στοιχείων. Άλλες μελέτες στον τομέα έδειξαν ότι είναι δυνατόν να ανιχνευτούν ακόμα και απώλειες της τάξης του 5%, επόμενα, θα πρέπει να αποδεχτούμε το μικρότερο ποσοστό ως αποδεκτό.

Επιστρέφοντας στην επιστολή των επτά (7) επιστημόνων και 420 συνυπογραφόντων, είναι φανερός ο ισχυρισμός ότι το μόνο πραγματικά αποδεκτό επίπεδο απωλειών από τα φυτοφάρμακα θα είναι το 0%. Το αίτημα της επιστημονικής κοινότητας για βελτιωμένη αξιολόγηση κινδύνου των φυτοφαρμάκων είναι ξεκάθαρο και τα στοιχεία υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς τους για καλύτερη προστασία των μελισσών και άλλων επικονιαστών.

Ήρθε η ώρα να ευθυγραμμιστεί η πολιτική βούληση με επιστημονικά στοιχεία και να διασφαλιστεί το μέλλον των επικονιαστών και επομένως των υγιών οικοσυστημάτων.