Ψηφιακή γεωργία: Τι πιστεύουν για τη δημοσιοποίηση προσωπικών δεδομένων οι αγρότες

Oσο προχωράει η διάδοση των ψηφιακών τεχνολογιών και των εφαρμογών γεωργίας ακριβείας στον αγροτικό τομέα, και όσο νέες υπηρεσίες εμφανίζονται ή εδραιώνονται ως πολύτιμα εργαλεία ενίσχυσης της παραγωγικότητας των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, το ζήτημα του διαμοιρασμού και της κοινής χρήσης των ψηφιακών δεδομένων των αγροτών θα ανακύπτει προς συζήτηση, αλλά και ρύθμιση.

Τέτοια δεδομένα μπορεί να είναι παραγωγικά, όπως για παράδειγμα στρεμματικές αποδόσεις, ενώ μπορεί να σχετίζονται με τις τεχνολογίες που αξιοποιούνται στο χωράφι. Η αρχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση έγινε το 2018 με τον λεγόμενο «Κώδικα Δεοντολογίας» (Code of Conduct) που συνέγραψαν οι Ευρωπαίοι κατασκευαστές γεωργικού εξοπλισμού (CEMA) μαζί με διάφορες ενώσεις και φορείς που συνδέονται με τον πρωτογενή τομέα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Fertilizers Europe, CEETTAR, CEJA, EFFAB, FEFAC, ECPA, ESA, CEMA, Animal Health Europe and CLIMMAR) και συνυπογράφουν οι αγροτικές ενώσεις Copa – Cogeca.

Ωστόσο, το εν λόγω κείμενο δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα, δεν αποτελεί ρυθμιστικό πλαίσιο, αλλά μια βάση καλής θέλησης στην οποία εταιρείες και παραγωγοί καλούνται να χτίσουν και να βρουν κοινό τόπο, εν αναμονή των νομοθετικών πρωτοβουλιών που είναι δεδομένο ότι θα λάβει η ΕΕ στο εγγύς μέλλον. Μέχρι να συμβεί αυτό και μέχρι ο πρωτογενής τομέας να περάσει στην επόμενη φάση της ψηφιοποίησής του, τρεις διαφορετικές έρευνες, δύο στις ΗΠΑ που δημοσίευσε πρόσφατα η Ένωση Γεωργικής και Εφαρμοσμένης Οικονομίας (AAEA), και μία παγκόσμιας εμβέλειας της McKinsey, ρίχνουν φως στο τι σκέφτονται οι παραγωγοί για τα δεδομένα που δημιουργούν και διαμοιράζονται.

Τα τρία πράγματα που απασχολούν τους αγρότες

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2022 σε αγρότες της Βόρειας Ντακότα, οι τελευταίοι κλήθηκαν να καταθέσουν τις απόψεις τους σε ζητήματα που σχετίζονται με τα δεδομένα που παράγονται κατά τη χρήση τεχνολογιών γεωργίας ακριβείας. Οι αγρότες ρωτήθηκαν κατά πόσο νιώθουν άνετα με την ιδέα ότι τα δεδομένα τους κοινοποιούνται σε άλλους.

Από τις απαντήσεις τους υπήρξε μια έκπληξη και ένα «παράδοξο»: Το 75% των ερωτηθέντων απάντησε ότι νιώθει πολύ άνετα με την ιδέα να μοιράζεται δεδομένα με τον ασφαλιστικό φορέα του, την τράπεζα ή με τον πάροχο τεχνολογιών τις οποίες χρησιμοποιεί. Αντίθετα, οι παραγωγοί απάντησαν ότι δεν νιώθουν άνετα να μοιράζονται τα δεδομένα με κρατικές οντότητες, όπως το USDA, το οποίο για τα ελληνικά δεδομένα θα αντιστοιχούσε στο ΥΠΑΑΤ ή στον ΕΛΓΟ-«ΔΗΜΗΤΡΑ».

Αυτά βεβαίως ήταν τα ευρήματα μίας έρευνας. Σε πιο πρόσφατη έρευνα του 2023 και πάλι σε Αμερικανούς παραγωγούς, οι ερωτώμενοι παρουσιάστηκαν πιο επιφυλακτικοί στο ενδεχόμενο να συνάψουν συμβόλαιο με έναν πάροχο, ώστε να επιτρέπεται στον τελευταίο να αξιοποιεί τα δεδομένα τους για να αποκομίζει κέρδος, χωρίς να προσφέρεται κάποιο αντίστοιχο ανταποδοτικό όφελος και στους ίδιους.

Όπως αναφέρει σε άρθρο σχολιασμού για τα ευρήματα των ερευνών η ΑΑΕΑ, οι πάροχοι και οι κατασκευαστές τεχνολογιών χρειάζονται τα δεδομένα που συλλέγονται κατά τις αγροτικές εργασίες, ώστε να μπορούν να βελτιώνουν τις υπηρεσίες τους και να αντιλαμβάνονται υπό ποιες συνθήκες μπορούν αυτές να λειτουργήσουν αποδοτικά ή μη.

Ποσοστό (%) άνεσης για κοινοποίηση δεδομένων
σε εφαρμογές Γεωργίας Ακριβείας

Πηγή: AAEA

Ευκαιρία, αλλά χρειάζεται δουλειά και διακριτά όρια

Σε διεθνούς εμβέλειας έρευνα της συμβουλευτικής εταιρείας McKinsey, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν στις αρχές του 2023, με συμμετέχοντες και Ευρωπαίους παραγωγούς, φαίνεται ότι οι αγρότες δείχνουν θετική διάθεση στο να εδραιωθεί μια σχέση εμπιστοσύνης στο ζήτημα της αποθήκευσης και κοινοποίησης των δεδομένων τους. Ωστόσο, πρόκειται για μια ευκαιρία που θα χρειαστεί αρκετή δουλειά από τους εμπλεκόμενους, ώστε να αξιοποιηθεί.

«Λαμβάνοντας υπόψη τη διστακτικότητα που εκφράζουν οι αγρότες σχετικά με την κοινή χρήση δεδομένων, οι νεοφυείς επιχειρήσεις αγροτεχνολογιών μπορούν να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη, βελτιώνοντας τη στρατηγική διαχείρισης δεδομένων, εκσυγχρονίζοντας τη συλλογή δεδομένων και συλλέγοντας μόνο τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες για την παροχή καλύτερων προϊόντων και λύσεων στους αγρότες», αναφέρουν οι εκπρόσωποι της McKinsey.

Σημαντικό σημείο του σχολιασμού της έρευνας αποτελεί εδώ η αναφορά ότι η συλλογή και η αξιοποίηση δεδομένων που θα συλλέγονται από τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις θα αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για την υλοποίηση συγκεκριμένων στόχων, που συνδέονται με την περιβαλλοντική βιωσιμότητα της νέας ΚΑΠ, αλλά και για την υλοποίηση πρακτικών γεωργίας άνθρακα.

Ως γνωστόν, ο παράγοντας της βιωσιμότητας διατρέχει τη νέα προγραμματική περίοδο και συνδέεται άμεσα και άρρηκτα με την απόδοση των ευρωπαϊκών ενισχύσεων στους παραγωγούς, κάτι που φαίνεται πολύ χαρακτηριστικά στα λεγόμενα «οικολογικά σχήματα» (ή eco – schemes), όπου ο παραγωγός θα καλείται να παρουσιάσει την τήρηση συγκεκριμένων στοιχείων, ώστε να λάβει μέρος των Άμεσων Ενισχύσεών του.