του Φώτιου Θ. Γραβάνη, ομότιμου καθηγητή Φυτοπροστασίας
H φετινή πορεία των καιρικών συνθηκών (σχεδόν καθημερινές βροχοπτώσεις σε συνδυασμό με αύξηση της θερμοκρασίας) ευνοεί την εκδήλωση των Σεπτοριάσεων και της Πυρηνοφόρας στο σιτάρι. Για να μην επαναληφθεί η λανθασμένη πληροφόρηση των σιτοπαραγωγών για το αίτιο της επιδημίας Σεπτορίασης του 2014 από τον μύκητα Septoria (Stagonospora) nodorum, θεωρούμε επιβεβλημένο να ενημερώσουμε τους σιτοπαραγωγούς για το σύμπλοκο της κηλιδώσεως των φύλλων (από το φύτρωμα μέχρι και το στάδιο εμφάνισης του «φύλλου σημαία»), αλλά και του στάχυος του σιταριού και για τους μύκητες που το προκαλούν. Δηλαδή, για τις Σεπτοριάσεις και την Πυρηνοφόρα.
Ποια είδη μυκήτων συμμετέχουν
Τρία διαφορετικά είδη μυκήτων προκαλούν κηλιδώσεις στα φύλλα του σιταριού και του στάχυος, μόνοι τους ή και σε συνδυασμό, προκαλώντας αντίστοιχες ασθένειες, όπως περιγράφονται παρακάτω. Τα συμπτώματα που προκαλούν μοιάζουν (λίγο-πολύ) μεταξύ τους, όπως επίσης και η βιολογία τους. Η σημασία τους όμως στην εκδήλωση της ασθένειας που προκαλούν σε μορφή επιδημίας, εξαρτάται από το βλαστικό στάδιο του σιταριού σε συνδυασμό με τις καιρικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία) που επικρατούν. Και τα τρία παθογόνα προσβάλλουν το σιτάρι και όχι το κριθάρι. Αυτά είναι:
- Zymoseptoria (Septoria) tritici
- Stagonospora (Parastagonospora, Septoria) nodorum
- Pyrenophora (Drechslera) tritici-repentis
Για την τρέχουσα περίοδο, συνιστούμε την χημική επέμβαση με μυκητοκτόνα που ανήκουν στις ομάδες στρουμπιλουρινών και τριαζολών, μόνων τους ή (καλλίτερα) σε συνδυασμό.
Πρώιμη Σεπτορίαση – Septoria tritici
Τα συμπτώματα της εν λόγω ασθένειας, παρά το γεγονός ότι εμφανίζονται καθ’ όλη τη βλαστική περίοδο μέχρι την ωρίμανση, κυρίως εκδηλώνονται νωρίς, μετά το φύτρωμα, μέχρι και την αρχή της άνοιξης. Με τη σταδιακή άνοδο της θερμοκρασίας, η ασθένεια περιορίζεται. Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα εκδηλώνονται κυρίως στα κατώτερα φύλλα και ειδικότερα σε αυτά που βρίσκονται σε επαφή με το έδαφος και πολύ λιγότερο στα ανώτερα φύλλα. Οι κηλίδες μεγεθύνονται, καθιστάμενες στο κέντρο στακτιές και εκδηλώνουν πολυστιγμία (μικρά μαύρα στίγματα) από τις σχηματιζόμενες καρποφορίες (πυκνίδια) του μύκητα.
Η πρώιμη Σεπτορίαση των φύλλων (S. tritici) καθίσταται επικίνδυνη όταν επικρατήσει ψυχρός καιρός με συνεχείς βροχοπτώσεις και η προσβολή επεκταθεί χρονικά ώστε να προσβληθεί το «φύλλο σημαία» και τα 2-3 κατώτερα φύλλα της κορυφής. Η ασθένεια ευνοείται σε χαμηλές θερμοκρασίες μέχρι και 20 °C. Στην περιοχή μας εκδηλώνεται κάθε χρόνο, αλλά δεν έχει επιδημική μορφή και συνήθως δεν απαιτείται μέριμνα για τη χημική αντιμετώπισή της.
Σεπτορίαση των σταχυδίων – Stagonospora (Septoria) nodorum
Εκδηλώθηκε με επιδημική μορφή το δίμηνο Απριλίου-Μαΐου του 2014. Η ασθένεια εκδηλώνεται αργότερα από την προηγούμενη και κυρίως από το στάδιο του «γκαστρώματος» και μετά. Από την προσβολή, στα φύλλα δημιουργούνται κηλίδες καστανές, ελλειψοειδείς, μήκους μέχρι και 1 cm, με πιο σκούρα περίμετρο, περιβαλλόμενες από χλωρωτική ζώνη.
Μέσα στις κηλίδες παρατηρείται πολυστιγμία (πολλές φορές δυσδιάκριτη ή αδιάκριτη με γυμνό μάτι, τουλάχιστον στην αρχή εκδηλώσεως των συμπτωμάτων) από τις καρποφορίες του μύκητα (πυκνίδια). Στη συνέχεια, οι κηλίδες συνενώνονται, μεγαλώνουν και γίνονται νεκρωτικές, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος του ελάσματος να νεκρώνεται. Άφθονα πυκνίδια εμφανίζονται μετά τη νέκρωση των ιστών.
Παρόμοια συμπτώματα της ασθένειας εμφανίζονται στο στέλεχος και στον στάχυ. Είναι δυνατόν να μεταφέρεται και με τον σπόρο. Η ασθένεια είναι πολύ επικίνδυνη όταν η θερμοκρασία είναι υψηλή (20°C – 27°C) και επικρατεί υγρός καιρός με συνεχείς βροχοπτώσεις.
Πυρηνοφόρα (Καφετιά Κηλίδωση των φύλλων) – Pyrenophora (Dreschlera) tritici-repentis
Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται στα φύλλα, ως ελλειπτικές-φακοειδείς κηλίδες, με χρώμα καστανό, που περιβάλλονται από κίτρινη ζώνη. Εφόσον ο καιρός εξακολουθεί να είναι υγρός, στο κέντρο της κηλίδας εμφανίζεται ένα σκούρο στίγμα. Οι κηλίδες αυτές, συνενούμενες, εξελίσσονται σε νεκρώσεις του ελάσματος.
Μολύνσεις προκαλούνται στα στελέχη ακόμη και στα σταχύδια, οπότε οι παραγόμενοι κόκκοι του σιταριού είναι «λισβοί» και έχουν κοκκινωπό χρωματισμό. Στα στελέχη που παραμένουν μετά τον αλωνισμό, ο μύκητας (όπως και στην περίπτωση του Stagonospora nodorum) ζει σαπροφυτικά, σχηματίζοντας καρποφορίες. Αυτές παράγουν σπόρια που δημιουργούν τις αρχικές μολύνσεις κατά την επόμενη καλλιεργητική περίοδο.
Αντιμετώπιση των τριών ασθενειών
Για την τρέχουσα περίοδο, συνιστούμε την χημική επέμβαση με μυκητοκτόνα που ανήκουν στις ομάδες στρουμπιλουρινών και τριαζολών, μόνων τους ή (καλλίτερα) σε συνδυασμό. Ειδικότερα, συνιστώνται δύο ψεκασμοί:
- Ο 1ος στο στάδιο που αντιστοιχεί στην έναρξη της επιμήκυνσης του στελέχους.
- Ο 2ος στο στάδιο που αντιστοιχεί στην έναρξη της έκπτυξης του «φύλλου σημαία». Ο ψεκασμός αυτός είναι και ο πλέον σπουδαίος και απαραίτητος, ιδιαίτερα όταν δεν έγινε ο 1ος ψεκασμός.
