ΠΑΑ: Σε σημαντική μείωση των εκτάσεων δυναμικών προϊόντων οδήγησε η εφαρμογή της Δράσης 10.1.4

22.07.2019, 10:07

Από τα μέτρα του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, στο επίκεντρο βρέθηκαν το Μέτρο 10 και δη η Δράση 10.1.4 «Μείωση της ρύπανσης νερού από γεωργική δραστηριότητα», η οποία στοχεύει στη μεταβολή της κατανομής των καλλιεργειών σε ευπρόσβλητες από τα νιτρικά περιοχές, και κατά συνέπεια έχει σημαντική συμβολή στην αποδοτικότητα της χρήση του ύδατος από τη γεωργία.

Από τη μελέτη προκύπτει ότι από τη δράση αυτή, η κατανομή των καλλιεργειών μεταβάλλεται υπέρ των αγραναπαύσεων και των ξηρικών καλλιεργειών σε πρώην αρδευόμενα αγροτεμάχια, με αποτέλεσμα μεγάλη εξοικονόμηση ύδατος.

Μοντέλο

Για την εκπόνηση της μελέτης, επιλέχθηκε η χρήση ενός μοντέλου προσομοίωσης, το οποίο εκτιμά τον όγκο του νερού που εφαρμόζεται στα εδάφη, με σκοπό την άρδευση.

Με την εφαρμογή του, υπολογίστηκαν όλες οι παράμετροι του υδατικού ισοζυγίου, το υδατικό έλλειμμα και οι αρδευτικές ανάγκες με βάση την κάλυψη γης των ετών 2015 και 2018 για όλη την περίοδο που κάλυπταν τα ιστορικά δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν (1971-2004) σε ημερήσιο χρονικό βήμα. Ο υπολογισμός των παραμέτρων με τη χρήση της ίδιας χρονοσειράς αναφοράς επέτρεψε την άμεση σύγκριση των αρδευτικών αναγκών μεταξύ των ετών 2015 και 2018 χωρίς να υπεισέρχεται η επίδραση των μετεωρολογικών συνθηκών.

Με αυτόν τον τρόπο, έγινε δυνατή η εκτίμηση της επίδρασης του ΠΑΑ στις συνολικές απολήψεις νερού για άρδευση.

Απολήψεις νερού

Με βάση τα συμπεράσματα, σε ό,τι αφορά την αποδοτικότητα της χρήσης του ύδατος στη γεωργία, η ανάλυση που πραγματοποιήθηκε έδειξε ότι υπήρξε μία αισθητή βελτίωση στον όγκο απολήψεων νερού ανά εκτάριο (-152 m3/ha) στη σύγκριση των ετών 2015 και 2018 ως αποτέλεσμα των δράσεων του ΠΑΑ.

Σημαντικό ρόλο σε αυτήν τη μεταβολή φαίνεται ότι έπαιξε η μεταβολή στη διάρθρωση των καλλιεργειών λόγω των δράσεων του προγράμματος. Επίσης, με βάση τη στατιστική ανάλυση με τη χρήση αντισταθμιστικού δείγματος για το έτος αξιολόγησης (2018) εκτιμήθηκε ότι η καθαρή επίπτωση του ΠΑΑ είναι εξοικονόμηση ύψους νερού 852.46 m3/ha. Συνολικά, η καθαρή εξοικονόμηση νερού χάρη στη Δράση 10.1.4, με βάση την εκτίμηση του μοντέλου για τις καθαρές ανάγκες άρδευσης το 2018, ισοδυναμεί με 2,6%.

Ειδικότερα, εκτιμήθηκαν οι απώλειες μεταφοράς του νερού και οι απώλειες εφαρμογής του νερού στον αγρό (σύστημα άρδευσης) και προστέθηκαν στον όγκο των καθαρών αρδευτικών αναγκών. Πραγματοποιήθηκε ακόμη στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων και εκτιμήθηκαν οι συνολικές αρδευτικές ανάγκες και οι αντίστοιχες απολήψεις νερού για τα έτη 2015 και 2018, καθώς και οι αρδευτικές ανάγκες ανά καλλιέργεια.

Με βάση τα παραπάνω προκύπτει ότι οι συνολικές απολήψεις νερού για άρδευση είναι μεγαλύτερες το έτος 2018 λόγω της αύξησης της αρδευόμενης έκτασης. Αντίθετα, οι απολήψεις νερού ανά εκτάριο καλλιεργούμενης έκτασης είναι ελαφρά μειωμένες.

Πιο αναλυτικά, το 2018 αυξήθηκαν:

✱ Ο αριθμός των αρδευόμενων αγροτεμαχίων κατά 1,89%.

✱ Η αρδευόμενη έκταση κατά 5,20%.

✱ Οι καθαρές ανάγκες κατά 3,92%.

✱ Οι ανάγκες συν απώλειες μεταφοράς (Δίκτυο) κατά 3,85%.

✱ Οι συνολικές απολήψεις μαζί με τις απώλειες εφαρμογής στον αγρό κατά 3,85%.

Εντούτοις, μειώθηκε ο όγκος νερού ανά έκταση κατά 1,28%. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη μελέτη εξετάστηκε πιο συγκεκριμένα η επίδραση της Δράσης 10.1.4 στην αποδοτικότητα της χρήσης του νερού στη γεωργία. Προσδιορίστηκαν τα αγροτεμάχια, που συμμετείχαν στη δράση το έτος 2018 και από αυτά επιλέχθηκαν όσα δεν συμμετείχαν στην αντίστοιχη δράση το 2015. Ο αριθμός των αγροτεμαχίων που προέκυψαν ήταν 95.672, καλύπτοντας έκταση 142.331,5 ha.

Όπως προέκυψε, τα αγροτεμάχια αυτά έχουν λίγο μεγαλύτερες συνολικές απολήψεις νερού (≈10 hm3) λόγω της μεγαλύτερης αρδευόμενης έκτασης, αλλά έχουν ελαφρώς μικρότερο μέσο ύψος αναγκών (≈12 mm) και συνολικά μικρότερο συνολικό όγκο απολήψεων νερού ανά εκτάριο (≈152 m3/ha) κατά 2,7%. Η συνολική έκταση που καλλιεργήθηκε στα αγροτεμάχια αυτά ήταν όμως μικρότερη το 2018 από το 2015.

Μείωση της βαμβακοκαλλιέργειας

Η εμφανέστερη πάντως επίδραση των δράσεων του ΠΑΑ είναι η μείωση στις εκτάσεις που καλλιεργούνται με βαμβάκι και η αύξηση στις εκτάσεις που καλλιεργούνται με οσπριοειδή. Ειδικότερα, και με βάση την ανάλυση της κατανομής των καλλιεργειών στα αγροτεμάχια που συμμετείχαν στη Δράση 10.1.4 το 2018, αλλά δεν συμμετείχαν το 2015 προκύπτει ότι το 2018 μειώθηκε κατά περίπου 12.000 εκτάρια η βαμβακοκαλλιέργεια, ενώ αυξήθηκαν:

✱ Τα οσπριοειδή, κατά 1.876,7 εκτάρια.

✱ Λοιπά σιτηρά, κατά 1.624,6 εκτάρια (σ.σ. το σιτάρι μειώθηκε κατά 1.979,5 εκτάρια).

✱ Τα αρωματικά φυτά, κατά 323,1 εκτάρια.

✱ Τα κηπευτικά, κατά 229,6 εκτάρια.

✱ Οι σπόροι σποράς, κατά 106,5 εκτάρια.

Ποιότητα υδάτων

Όσον αφορά την ποιότητα των υδάτων, υπήρξε μια μικρή βελτίωση των δεικτών τόσο για τα επιφανειακά όσο και για τα υπόγεια ύδατα. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων, όμως, δεν μπόρεσε να δώσει σαφείς ενδείξεις για τη συμβολή των δράσεων του ΠΑΑ σε αυτήν τη βελτίωση. Πάντως, σύμφωνα με τη μελέτη, παρατηρείται μια σαφής μείωση του δυνητικού πλεονάσματος αζώτου μεταξύ των ετών 2015 και 2018, ενώ η τιμή του δυνητικού πλεονάσματος φωσφόρου διατηρείται πρακτικά στα ίδια επίπεδα. Η μείωση του δυνητικού πλεονάσματος αζώτου οφείλεται στην αύξηση των εκροών, που προκύπτει από την αύξηση της παραγωγής των καλλιεργειών για ζωοτροφές και κυρίως των σανοδοτικών ψυχανθών.

Η αύξηση καλλιέργειας των σανοδοτικών ψυχανθών ενισχύεται από τη Δράση 10.1.4. Όπως επισημαίνεται στον επίλογο της μελέτης, τα εργαλεία που αναπτύχθηκαν για την εκπόνησή της θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη μελέτη σεναρίων, όπως αλλαγές σε καλλιεργητικές πρακτικές και στην κατανομή καλλιεργειών, σε επιπτώσεις μελλοντικών δράσεων και της κλιματικής αλλαγής, αποτελεσματικότητα μέτρων αντιμετώπισης κ.ά.