Σπορά και φύτρωμα του βαμβακιού

του Δρος Μωχάμεντ Νταράουσε, προϊστάμενου του Εθνικού Κέντρου Βάμβακος, ΕΛΓΟ-«Δήμητρα»

Η σωστή σπορά και η επιλογή της κατάλληλης ποικιλίας για την κάθε περιοχή είναι βασικοί παράγοντες στη βαμβακοκαλλιέργεια. Η ποικιλία πρέπει να είναι παραγωγική και να έχει τα απαιτούμενα ποιοτικά χαρακτηριστικά για την αγορά. Η επιλογή της εξαρτάται από τη γεωγραφική θέση, το μικρόκλιμα της περιοχής, το ιστορικό του αγρού σε εμφάνιση ορισμένων ασθενειών (αδρομυκώσεις), τον τύπο του εδάφους και τέλος από τη διαθεσιμότητα του νερού στην περιοχή.

Οι ποικιλίες δεν έχουν την ίδια ευαισθησία στις μεταβολές των συνθηκών ανάπτυξης (κλιματολογικές, διαθεσιμότητα νερού, ανεκτικότητα σε ασθένειες και εντομολογικές προσβολές). Συνεπώς, ένα άλλο κριτήριο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η σταθερότητα της ποικιλίας, από τη μία χρονιά στην άλλη, στην παραγωγικότητα και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά.

Τα βασικά ποιοτικά ή ποσοτικά χαρακτηριστικά που έχουν σημασία για την ελληνική αγορά είναι η απόδοση σε ίνα, το micronaire-λεπτότητα της ίνας (όχι πάνω από 4,7-4,8), το μήκος της ίνας (όχι κάτω από 28 mm) και η αντοχή των ινών (όχι κάτω από 28,5 g/tex.). Ένα άλλο ποιοτικό στοιχείο που σχετίζεται μέχρι έναν βαθμό με την ποικιλία είναι ο αριθμός των νεπς (neps), όχι πάνω από 250/g.

Όσο πρωιμότερα, τόσο το καλύτερο

Μια πετυχημένη σπορά γίνεται στον κατάλληλο χρόνο (όσο το δυνατόν πιο πρώιμα) και συγχρόνως διασφαλίζει τον απαιτούμενο αριθμό φυτών/μέτρο. Το έδαφος πρέπει να είναι απαλλαγμένο από ζιζάνια, ψιλοχωματισμένο έτσι ώστε να δημιουργηθεί η κατάλληλη σποροκλίνη, να έχει την απαιτούμενη υγρασία και την κατάλληλη θερμοκρασία (≥14oC) για το φύτρωμα.

Οι ελαιούχοι σπόροι, όπως του βαμβακιού, έχουν μεγαλύτερη ανάγκη σε οξυγόνο για να φυτρώσουν, έτσι θα πρέπει να διασφαλίζεται και ο καλός αερισμός του εδάφους. Η περίσσεια εδαφικής υγρασίας (π.χ. πλημμυρισμένο χωράφι από βροχή) εμποδίζει την είσοδο του οξυγόνου στο έδαφος, που είναι απαραίτητο για το φύτρωμα. Η κατάλληλη εποχή για τη σπορά καθορίζεται από τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής και συνήθως γίνεται Απρίλιο-Μάιο.

Η ακριβής ημερομηνία όμως καθορίζεται από τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν, κυρίως από τη θερμοκρασία και την υγρασία του εδάφους. Πρέπει να επιδιώκουμε την πρώιμη σπορά, διότι αφενός είμαστε σε οριακή ζώνη της καλλιέργειας και αφετέρου για να υπάρχει αρκετός χρόνος για επανασπορά σε περίπτωση αποτυχίας του φυτρώματος. Ο σπόρος πρέπει να είναι εγγυημένος, καλής ποιότητας και υψηλής βλαστικότητας (πάνω από 80%), απεντομωμένος και απολυμασμένος.

Ο σπόρος διατηρεί τη βλαστικότητά του για πολλά χρόνια, ωστόσο δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σπόρος παλαιότερος των δύο ετών. Η ποσότητα βαμβακόσπορου που απαιτείται για να έχουμε μία καλή φυτεία είναι 1,8-2 κιλά/στρέμμα και εξαρτάται από:

Α) Την ποιότητα του σπόρου (μέγεθος σπόρων, βλαστικότητα, καθαρότητα κ.λπ.).

Β) Την ποικιλία. Σε πρώιμες ποικιλίες απαιτούνται περισσότερα φυτά, άρα χρειάζονται περισσότεροι σπόροι, ενώ οι όψιμες ποικιλίες ή ποικιλίες με υψηλόκορμα φυτά (ανοιχτού τύπου) χρειάζονται λιγότερα φυτά, άρα λιγότερους σπόρους.

Γ) Την εποχή σποράς. Σε πρώιμες σπορές χρησιμοποιούνται περισσότεροι σπόροι διότι αρκετοί σαπίζουν εύκολα.

Δ) Τη σύσταση του χωραφιού. Σε χωράφια αμμουδερά και ιλυοαμμώδη, που εύκολα κρουστιάζουν και ο σπόρος σαπίζει, απαιτείται περισσότερος σπόρος, ενώ σε χωράφια «μαυρόγεια», που εύκολα θερμαίνονται και αερίζονται καλά, χρειάζεται λιγότερος σπόρος.

Βάθος σποράς ανάλογα με το χώμα

Το βάθος σποράς του βαμβακιού κυμαίνεται από 2 έως 5 εκατοστά. Όταν γίνεται πρώιμη σπορά, θα πρέπει ο σπόρος να τοποθετείται σε μικρό βάθος (2-3 εκ.), όπου η θερμοκρασία εδάφους είναι υψηλότερη απ’ ό,τι σε μεγαλύτερο βάθος και το νεαρό φυτάριο χρειάζεται λιγότερη δύναμη και χρόνο για να βγάλει στην επιφάνεια τις κοτυληδόνες.

Εάν η σπορά είναι όψιμη, τότε ο σπόρος μπορεί να τοποθετηθεί και βαθύτερα (για να πιάσει την υγρασία), διότι πλέον η θερμοκρασία εδάφους είναι ανεβασμένη και το νεαρό φυτάριο έχει μεγαλύτερη δύναμη να υπερνικήσει το μεγάλο βάθος σποράς. Σε χωράφια ελαφρά, αμμώδη, ιλυοαμμώδη, που εύκολα δημιουργούν κρούστα ύστερα από βροχή ή πότισμα, θα πρέπει να χρησιμοποιείται περισσότερος σπόρος και να τοποθετείται σε μικρό βάθος (2 εκ.), ώστε να μπορεί εύκολα να θερμανθεί και να σπάσει την κρούστα.

Αντίθετα, σε χωράφια που γρήγορα θερμαίνονται, σχίζονται και δεν κρουστιάζουν, θα πρέπει το βάθος σποράς να είναι μεγαλύτερο, περίπου 3-5 εκ. Το φύτρωμα υπό κανονικές συνθήκες διαρκεί 5-9 ημέρες. Μετά το φύτρωμα και μέχρι το 5ο φύλλο πρέπει να διασφαλίσουμε επαρκή εδαφική υγρασία (πότισμα αν απαιτείται), τον καλό αερισμό του εδάφους (της ρίζας) και το χωράφι πρέπει να είναι απαλλαγμένο από ζιζάνια (σκάλισμα), διότι το βαμβάκι έχει αργή ανάπτυξη και χαμηλό ανταγωνισμό με τα ζιζάνια.

Επίσης θα πρέπει να γίνει η κατάλληλη φυτοπροστασία από έντομα εδάφους (π.χ. σιδηροσκώληκες και αγρότιδες) και από μυζητικά έντομα (π.χ. θρίπες και αφίδες), που προκαλούν σημαντική ζημιά στα πρώτα στάδια ανάπτυξης. Η περίσσια εδαφική υγρασία δημιουργεί δυσμενείς συνθήκες στην ανάπτυξη της φυτείας και ευνοϊκές συνθήκες για ορισμένες ασθένειες όπως η αδρομύκωση και σηψιρριζίες.