Ενδιαφέροντα, και σε ορισμένες περιπτώσεις ανατρεπτικά, σε σχέση με πεποιθήσεις του παρελθόντος και ορισμένα στερεότυπα που συνοδεύουν τις εν λόγω χώρες, είναι όσα αναφέροντα στα κείμενα των προτάσεων της Κομισιόν για τα Εθνικά Στρατηγικά Σχέδια ΚΑΠ των πέντε κρατών- μελών της ΕΕ που επέλεξε η «ΥΧ». Οι χώρες που επελέγησαν λόγω συγκρίσιμου μεγέθους, εγγύτητας, αλλά και γενικότερου ενδιαφέροντος είναι η Ολλανδία, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Ισπανία. Σε συνάρτηση με τις προτάσεις της Επιτροπής για την Ελλάδα, που δημοσιεύθηκαν στο προηγούμενο φύλλο της εφημερίδας μας, τα όσα αναφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποκτούν επιπλέον ενδιαφέρον και βοηθούν στην εξαγωγή συμπερασμάτων για την κατάσταση του εγχώριου πρωτογενούς τομέα και την κατανόηση των κοινών προκλήσεων που τίθενται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Προκλήσεις, στις οποίες η ΕΕ σχεδιάζει να ανταποκριθεί με την «Πράσινη Συμφωνία» και τις επιμέρους στρατηγικές της στη νέα ΚΑΠ.
Ενότητα 1η
Προώθηση ενός έξυπνου, ανθεκτικού και διαφοροποιημένου γεωργικού τομέα, με επισιτιστική ασφάλεια
Η «Μέκκα» των εξαγωγών της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας διατροφής, η Ολλανδία, έχει να επιδείξει αξιοθαύμαστες επιδόσεις ως προς το γεωργικό εισόδημα, γεγονός που επισημαίνει η Κομισιόν. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εκτιμήσεις της αναφορικά με τα περιορισμένα χρηματοδοτικά κενά του πρωτογενούς τομέα της κεντροευρωπαϊκής χώρας.
Συγκεκριμένα, η Κομισιόν αναφέρει ότι το κενό στον τομέα της αγροδιατροφής φτάνει μόλις τα 250 εκατ. ευρώ, ενώ στον πρωτογενή τομέα εκτιμάται από 73 έως 303 εκατ. ευρώ. Για να γίνει αντιληπτή η διαφορά σε σχέση με άλλες χώρες, το αντίστοιχο κενό στην Ιρλανδία εκτιμάται από 822 εκατ. ευρώ έως 1 δισ. ευρώ. Στοιχείο που πάντως προκαλεί το ενδιαφέρον, αν όχι την έκπληξη, είναι η αναφορά ότι οι νέοι αγρότες της Ολλανδίας δυσκολεύονται να αποκτήσουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση, καθώς οι τράπεζες διατηρούν επιφυλακτική στάση απέναντι σε αυτό το αίτημά τους.
Ενότητα 2η
Ενίσχυση της περιβαλλοντικής φροντίδας, συμβολή στους στόχους της Ένωσης που σχετίζονται με το περιβάλλον και το κλίμα
Με ιδιαίτερα μελανά χρώματα παρουσιάζει η Κομισιόν τις επιδόσεις τεσσάρων χωρών στο θέμα της επίδρασης του πρωτογενούς τομέα στο περιβάλλον. Σε ό,τι αφορά την Ολλανδία, αναφέρεται ότι «έχει τις υψηλότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ανά καλλιεργούμενη επιφάνεια γεωργικής γης και περισσότερες από τέσσερις φορές πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο των 27 της ΕΕ».
Η κοντινή μας Ισπανία βρίσκεται, επίσης, πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ και η Ιρλανδία «ενοχοποιείται» για την επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που εν πολλοίς οφείλονται στη δεσπόζουσα θέση που κατέχει η εντατική κτηνοτροφία και κυρίως η βοοτροφία στην παραγωγή της χώρας. Εντύπωση προκαλούν οι αναφορές στις αρνητικές επιδόσεις της Πορτογαλίας, όπου μεταξύ 2013-2018 οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τον πρωτογενή τομέα αυξήθηκαν με διπλάσιο ρυθμό από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Eνότητα 3η
Ενίσχυση του κοινωνικοοικονομικού ιστού των αγροτικών περιοχών και αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων
Στην ενότητα αυτή η Κομισιόν εξετάζει, μεταξύ άλλων, κατά πόσο προστατεύονται και διασφαλίζονται καλές υγειονομικές συνθήκες για τους ανθρώπους της πρωτογενούς παραγωγής. Παρά το «μεσογειακό» της προφίλ, η Ισπανία είναι, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεύτερη σε χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Κριτική γίνεται και στην Ιταλία, αν σε αυτή την περίπτωση η Επιτροπή είναι πιο επιεικής, αναφέροντας ότι «η χρήση των φυτοφαρμάκων παραμένει υψηλή». Τόσο στην Ισπανία όσο και στην Πορτογαλία υπάρχουν αναφορές για την εκτεταμένη χρήση προϊόντων με δραστικές ουσίες που θεωρούνται υψηλής επικινδυνότητας και βρίσκονται στη λίστα των ουσιών προς αντικατάσταση από πιο φιλικές για το περιβάλλον και την υγεία.
Στην ίδια ενότητα γίνεται αναφορά στο έντονο δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή γεωργία και είναι ακόμα πιο έντονο στον πρωτογενή τομέα των χωρών της Μεσογείου. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται, η Πορτογαλία κατέχει τη θλιβερή πρωτιά του πιο γερασμένου αγροτικού πληθυσμού.
Ενότητα 4η
Προώθηση και ανταλλαγή γνώσεων, καινοτομίας και ψηφιοποίησης στη γεωργία και στις αγροτικές περιοχές και ενθάρρυνση της υιοθέτησής τους
Αρκετά εκτεταμένη είναι η κριτική που γίνεται από την Κομισιόν στις περισσότερες υπό εξέταση χώρες λόγω των ελλείψεων στη μεταφορά της καινοτομίας και της γνώσης στον πρωτογενή τομέα. Η κριτική αυτή, όπως είναι εύλογο, εστιάζει και στις ελλείψεις των συστημάτων γεωργικών συμβουλών που παρατηρούνται πιο έντονα σε χώρες όπως η Πορτογαλία, όπου, όπως αναφέρεται, η επιστημονική έρευνα αποτυγχάνει να συνδεθεί με την πρωτογενή παραγωγή και οι σύμβουλοι του κρατικού τομέα έχουν ιδιαίτερα περιορισμένο ρόλο, κατάσταση που παραπέμπει στην Ελλάδα.
Τα εύσημα ως προς το ισχυρό και αποτελεσματικό σύστημα γεωργικών συμβουλών αποδίδονται στην Ιρλανδία, γεγονός που έχει παρουσιάσει κατά καιρούς σε δημοσιεύματά της η «ΥΧ», αναδεικνύοντας καλά παραδείγματα και πρακτικές από τη χώρα. Σημαντικά περιθώρια βελτίωσης υπάρχουν για το σύστημα γεωργικών συμβουλών της Ισπανίας, ενώ για την Ιταλία η Επιτροπή επισημαίνει ότι υπάρχουν ελάχιστες πρωτοβουλίες εκπαίδευσης, τόσο για τους αγρότες όσο και για τους συμβούλους.
