Στρατηγικός Διάλογος για το μέλλον της ευρωπαϊκής γεωργίας: Όσα πρέπει να ξέρετε

Μια πρώτη γεύση για τις βασικές κατευθύνσεις πάνω στις οποίες αναμένεται να ξεκινήσουν επίσημα το 2025 οι συζητήσεις για την ΚΑΠ μετά το 2027 έδωσε η πολυσέλιδη τελική έκθεση στο πλαίσιο του Στρατηγικού Διαλόγου για το μέλλον της γεωργίας στην ΕΕ, η οποία παραδόθηκε πριν από λίγες ημέρες στην πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Η αναθεώρηση του πυλώνα των Άμεσων Ενισχύσεων, με στόχο, μεταξύ άλλων, την αποσύνδεση των πληρωμών βάσει εκτάσεων (εκτάρια) αποτελεί ίσως την πιο ριζοσπαστική και, παράλληλα, αμφιλεγόμενη μεταρρύθμιση που μπαίνει στο τραπέζι.

Η έκθεση, με τίτλο «Μια κοινή προοπτική για τη γεωργία και τα τρόφιμα στην Ευρώπη», εκπονήθηκε από πολυπληθή ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Πέτερ Στρόσναϊντερ, μετά από πρωτοβουλία της ίδιας της φον ντερ Λάιεν. Σημειώνεται ότι στην ομάδα συμμετείχαν εκπρόσωποι από συνεταιρισμούς αγροτών, αγροτικές επιχειρήσεις, ΜΚΟ, κοινωνία των πολιτών, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και ακαδημαϊκό κόσμο.

Στοχευμένη η χορήγηση ενισχύσεων

Σύμφωνα με την έκθεση, η ΚΑΠ θα πρέπει να παρέχει εισοδηματική στήριξη «σε ορισμένους ενεργούς γεωργούς με πολύ πιο στοχευμένο τρόπο». Αυτή η ειδική στήριξη εκτιμάται ότι θα αποτρέψει την εγκατάλειψη των εκμεταλλεύσεων και θα διασφαλίσει ένα αξιοπρεπές εισόδημα στους αγρότες.

Έμφαση θα δοθεί σε «όσους έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη», κυρίως σε μικρές και μεικτές εκμεταλλεύσεις, νέους αγρότες, νεοεισερχόμενους και σε περιοχές με φυσικούς περιορισμούς. Από το «Πρασίνισμα» στα «Οικολογικά Σχήματα» σήμερα, η έκθεση καλεί τους αξιωματούχους των Βρυξελλών να δώσουν έμφαση σε περιβαλλοντικές ενισχύσεις βάσει κινήτρων που θα παρέχονται στους παραγωγούς για να επιβραβεύονται. Οι πράσινες ενισχύσεις θα πρέπει να νομοθετηθούν με τέτοιον τρόπο, ώστε το σύστημα εφαρμογής τους να χρησιμοποιεί ισχυρούς δείκτες και να τις συνδέει με ποσοτικά αποτελέσματα.

Σε κάθε περίπτωση, η έκθεση υπογραμμίζει ότι η μελλοντική ΚΑΠ πρέπει να παρέχει κοινωνικοοικονομική στήριξη στους αγρότες που τη χρειάζονται περισσότερο, να προωθήσει θετικά περιβαλλοντικά και κοινωνικά αποτελέσματα και να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την αναζωογόνηση της υπαίθρου.

Μάλιστα, προτείνεται στα κράτη-μέλη να συμπεριλάβουν στον σχεδιασμό της ΚΑΠ περιβαλλοντικά μέτρα μέσω του εθνικού τους προϋπολογισμού, με βάση την τρέχουσα ελάχιστη κατανομή που ισχύει για τα Οικολογικά Σχήματα και τα γεωργοπεριβαλλοντικά και κλιματικά μέτρα, επί του παρόντος σε ποσοστό 32% (στους Πυλώνες 1 και 2) και σημαντική ετήσια αύξηση αυτού του μεριδίου κατά τις δύο επόμενες περιόδους της ΚΑΠ για να μπορέσουν περισσότεροι αγρότες να τα εφαρμόσουν προκειμένου να επιτύχουν την απαραίτητη μετάβαση.

Νέα Ταμεία

Στην έκθεση συστήνεται και η δημιουργία δύο νέων ανεξάρτητων Ταμείων, τα οποία θα λειτουργούν συνεπικουρικά της ΚΑΠ (και, άρα, θα έχουν διαφορετική και χρηματοδότηση):

• Το Ταμείο Δικαιοσύνης για την Αγροδιατροφή, που θα παρέχει δάνεια ή επιχορηγήσεις για τη στήριξη των γεωργών κατά τη μετάβασή τους σε πιο βιώσιμες πρακτικές, ενώ θα δοθεί έμφαση σε περιοχές με υψηλή συγκέντρωση ζωικού κεφαλαίου.
• Το Ταμείο Αποκατάστασης της Φύσης, «με στόχο την υποστήριξη των γεωργών και άλλων διαχειριστών γης για την αποκατάσταση και τη διαχείριση φυσικών οικότοπων σε επίπεδο τοπίου».

Χρήση γης

Με την έκθεση επανέρχεται –επιτακτικά αυτήν τη φορά– ο στόχος της μηδενικής καθαρής δέσμευσης γης μέχρι το 2050, καλώντας τα όργανα της ΕΕ και τα κράτη-μέλη να τον θεσπίσουν νομικά. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να συστήσει ένα νέο Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τη Γεωργική Γη, το οποίο θα ενισχύσει τη διαφάνεια κατά τις μεταβιβάσεις γης, τις αλλαγές στη χρήση γης, στις τιμές και τη συμπεριφορά της αγοράς κ.ά. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην ενίσχυση της θέσης των αγροτών στην αγροδιατροφική αλυσίδα, στην αναθεώρηση της νομοθεσίας για την καλή διαβίωση των ζώων, στην προώθηση της διαχείρισης κινδύνων και κρίσεων, στην ανανέωση των γενεών και στην καλύτερη πρόσβαση και χρήση της γνώσης και της καινοτομίας.

Αποθεματικό

Αξίζει να σημειωθεί ότι προτείνεται «μεταρρύθμιση του τρέχοντος γεωργικού αποθεματικού για την καλύτερη στόχευση έκτακτων και καταστροφικών κινδύνων», μείωση του περιττού γραφειοκρατικού φόρτου, λειτουργία ενός συστήματος συγκριτικής αξιολόγησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τα συστήματα γεωργίας και τροφίμων και σύσταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αγροδιατροφής (EBAF), για να προσδιορίζονται οι στρατηγικές για την εφαρμογή και την περαιτέρω ανάπτυξη της εννοιολογικής συναίνεσης του Στρατηγικού Διαλόγου.

Καταναλωτές

Τέλος, στην έκθεση προτείνεται, μεταξύ άλλων, μείωση του ΦΠΑ στα βιώσιμα αγροτικά προϊόντα και λήψη εθνικών μέτρων, προκειμένου να είναι προσιτά τα τρόφιμα σε καταναλωτές με χαμηλότερο εισόδημα.