Σχεδιασμός, ανάπτυξη και εφαρμογή ολοκληρωμένου συστήματος ευφυούς φυτοπροστασίας δάκου και γλοιοσπορίου στην Περιφέρεια Κρήτης

Επιλεγμένος φορέας, αρωγός του έργου, είναι η AGRON ΑΕ

Το έργο αφορά τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την εφαρμογή ενός καινοτόμου ολοκληρωμένου συστήματος ευφυούς φυτοπροστασίας, το οποίο έχει ως στόχο την αποτελεσματική αντιμετώπιση των δύο μεγαλύτερων κινδύνων της ελαιοκαλλιέργειας στην Κρήτη, σε συνδυασμό με τη συνεχή παρακολούθηση και συσχέτιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, για τη βέλτιστη δυνατή προσαρμογή στις διαμορφούμενες συνθήκες. «Το έργο υλοποιείται ήδη σε στοχευμένες περιοχές της Περιφέρειας Κρήτης από συνερ­γατικό σχήμα (ΣΣΚ) 17 μελών, όπως ορίζεται από τη σχετική πρόσκληση του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα-Επιχειρηματικότητα-Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ) 2014-2020 με κωδικό 026ΚΕ-Α/Α ΟΠΣ 3875 (29-9- 2019) με τη συγχρηματοδότηση ΕΕ και θα διαρκέσει έως τον Αύγουστο του 2022, με δυνατότητα εξάμηνης παράτασης.

Στο έργο συνδυάζονται ο τεχνολογικός, ο παραγωγικός και ο συμβουλευτικός τομέας, καθώς και οι εφαρμογές φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Επιλεγμένος φορέας, αρωγός της πρότασης, είναι η εταιρεία AGRON ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΕΩΠΟΝΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ.

Το έργο αξιοποιεί καινοφανείς τεχνολογίες αιχμής, απόρροια της 4ης Αγροτικής Επανάστασης, γνωστής και ως Agriculture 4.0. Το ηλεκτρονικό διαδικτυακό σύστημα ευφυούς δακοκτονίας & ολοκληρωμένης διασύνδεσης δεδομένων παρέχει άμεση ανάδραση (feedback) από το αγρόκτημα, ώστε να κατευθύνει στοχευμένα τις επεμβάσεις των παραγωγών.

Η σχεδίαση και η ανάπτυξη του ολοκληρωμένου συστήματος ευφυούς φυτοπροστασίας του δάκου και του γλοιοσπορίου έχει ως στόχο τη στοχευμένη και αποτελεσματική αντιμετώπισή τους, εξετάζοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά εκάστης περιοχής (μικροκλίμα, εφαρμοζόμενες ποικιλίες κ.λπ.), με την αξιοποίηση του δικτύου συλλογής δεδομένων (τηλεμετρικοί σταθμοί και ηλεκτρονικές παγίδες), των αλγοριθμικών μοντέλων φυτοπροστασίας του δάκου και του γλοιοσπορίου και της τεχνολογικής πλατφόρμας διαχείρισης, παρακολούθησης και συντονισμού του ολοκληρωμένου συστήματος ευφυούς φυτοπροστασίας, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση του εκτεταμένου δικτύου μελών του συνεργατικού σχηματισμού, το οποίο χαρακτηρίζεται από έντονη διασπορά σε όλη την περιφέρεια της Κρήτης.

Προβλήματα και αντιμετώπιση

Στο πρώτο μέρος της παρουσίασης του συγκεκριμένου έργου θα περιγραφούν συνοπτικά οι ελλείψεις, οι παθογένειες και τα προβλήματα στην καταπολέμηση του δάκου. Στην Ελλάδα, το έργο της καταπολέμησης του δάκου (δακοκτονία) γίνεται κυρίως με την εφαρμογή δολωματικών ψεκασμών από εδάφους, αποσκοπώντας στον έλεγχο των δακοπληθυσμών πριν τα θηλυκά ωοτοκήσουν στον ελαιόκαρπο.

Ωστόσο, στην πράξη η δακοκτονία, λόγω συγκεκριμένων ελλείψεων, δυσλειτουργιών και παθογενειών, χάνει σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητά της, με συνέπεια αφενός το υψηλό κόστος και αφετέρου την απώλεια σημαντικού μέρους της παραγωγής. Ταυτόχρονα, οδηγεί πολλές φορές σε ανεξέλεγκτες εφαρμογές ψεκασμών καλύψεως από τους παραγωγούς, με αποτέλεσμα αφενός τον κίνδυνο ανίχνευσης υπολειμμάτων στα τελικά ελαιοκομικά προϊόντα και αφετέρου την ανάπτυξη ανθεκτικότητας του δάκου στα εφαρμοζόμενα χωρίς σχεδιασμό φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Οι ελλείψεις, οι παθογένειες και τα προβλήματα της δακοκτονίας αφορούν τα εξής:

✱ Το νομοθετικό πλαίσιο είναι ξεπερασμένο και αναντίστοιχο με τις σημερινές ανάγκες.

✱ Την έλλειψη ψηφιοποιημένων λειτουργιών, διαδικασιών, υπηρεσιών, καθώς και την απουσία ηλεκτρονικής (άμεσης) διασύνδεσης μεταξύ τους.

✱ Την απουσία διαδικασιών δυναμικής διασύνδεσης με την επιστημονική και τεχνική έρευνα.

✱ Την αναγκαιότητα εκσυγχρονισμού και ψηφιοποίησης του ελαιοκομικού μητρώου.

Η εμπορική και διατροφική αξία των προϊόντων της ελαιοκαλλιέργειας καθιστά επιτακτική την ανάγκη για προστασία από όλους εκείνους τους παράγοντες που μειώνουν την ποσότητα και την ποιότητα της παραγωγής ελαιοκομικών προϊόντων.

Ο δάκος της ελιάς (Bactrocera oleae)

Οι παράγοντες αυτοί είναι μεγάλου εύρους, συμπεριλαμβανομένων εντόμων, μυκήτων και βακτηρίων. Ο πιο σημαντικός από αυτούς είναι το έντομο Bactrocera oleae, ο κοινός δάκος της ελιάς, ο οποίος αποτελεί τον σοβαρότερο εντομολογικό εχθρό της ελαιοκαλλιέργειας στις παραμεσόγειες χώρες, προκαλώντας σχεδόν κάθε χρόνο πολύ σημαντικές οικονομικές ζημιές.

Το γεγονός αυτό καθιστά επιτακτική την ανάγκη της αποτελεσματικής αντιμετώπισής του και, επομένως, την ανάγκη αναζήτησης και εγκατάστασης ενός νέου, σύγχρονου, καινοτόμου συστήματος αντιμετώπισής του, καθώς και τον εκσυγχρονισμό του υπάρχοντος νομικού πλαισίου.

Γλοιοσπόριο

Επιπρόσθετα, το γλοιοσπόριο, το οποίο προκαλείται από το παθογόνο Gleosporium olivarum, θεωρείται σήμερα ως η πιο σοβαρή και καταστρεπτική ασθένεια των καρπών της ελιάς στις ελαιοκομικές χώρες όπου επικρατούν υψηλές υγρασίες. Έχει βρεθεί ισχυρή θετική συσχέτιση μεταξύ των προσβολών του δάκου και του γλοιοσπορίου (λόγω των πληγών και της πρωιμότερης ωρίμασης των καρπών). [Διονύσης Περδίκης & Σταύρος Βέμμος περιοδικό Ελιά & Ελαιόλαδο (τεύχος 85), Σεπτέμβριος-Οκτώβριος-Νοέμβριος 2018].

Τι ισχύει σήμερα και χάνεται ο έλεγχος και η αποτελεσματικότητα

Απαιτούνται:

✱ Minimum 5-7 ημέρες για τις παρατηρήσεις και καταγραφές των δακοπληθυσμών.

✱ Minimum 3-7 ημέρες για τις αξιολογήσεις επικινδυνότητας και στη συνέχεια την έκδοση συστάσεων-εντολών εφαρμογών των φυτοπροστατευτικών προϊόντων.

✱ 3-7+ ημέρες για να πραγματοποιηθούν οι εφαρμογές των απαραίτητων φυτοπροστατευτικών προϊόντων.

Υπάρχει έλλειψη:

✱ Oυσιαστικής και οργανωμένης αξιολόγησης της ανθεκτικότητας των διαθέσιμων φυτοπροστατευτικών προϊόντων στον δάκο.

✱ Άμεσης πρόσβασης είτε καθυστερημένη πρόσβαση στα απαραίτητα μετεωρολογικά δεδομένα.

✱ Άμεσης πρόσβασης σε βάση δεδομένων με ιστορικά στατιστικά δεδομένα που αφορούν το έργο της δακοκτονίας.

✱ Πρόβλεψης για καταπολέμηση στους εγκαταλειμμένους ελαιώνες, οι οποίοι έχουν αυξηθεί και αποτελούν εστίες.

✱ Πρόβλεψης για την παρακολούθηση και το συντονισμό της αντιμετώπισης του δάκου με όσους δεν συμμετέχουν στο εθνικό πρόγραμμα δακοκτονίας (βιοκαλλιεργητές και μη παραγωγοί).

Το έργο της καταπολέμησης του δάκου για να είναι αποτελεσματικό, oικονομικό και φιλικό στο περιβάλλον (eco) πρέπει:

✱ Να είναι συλλογικό, συντονισμένο και στοχευμένο.

✱ Να έχει έγκαιρη σε optimum χρόνους εικόνα των προσβολών.

✱ Η εφαρμογή μέσων καταπολέμησης να γίνεται σε επίσης optimum χρόνους και στοχευμένα.

✱ Να γίνεται optimum διαχείριση της ανθεκτικότητας των μέσων καταπολέμησης (φυτοπροστατευτικά προϊόντα).

✱ Να εξασφαλίζει άμεση διασύνδεση και δυνατότητα αλληλεπίδρασης μεταξύ των εμπλεκόμενων παραγόντων & διαδικασιών.

✱ Να εξασφαλίζει πλήρη ιχνηλασιμότητα και έλεγχο των κρίσιμων παραμέτρων του έργου σε όλα τα επίπεδα.

✱ Να είναι ανοιχτό στην επιστημονική έρευνα και να μπορεί με ταχύτητα να ενσωματώνει τα νέα δεδομένα από αυτήν.

Όλες τις παραπάνω ελλείψεις, τις παθογένειες και τα προβλήματα, εκτός αυτών που αφορούν σε νομικά και θεσμικά θέματα, στοχεύει να λύσει το έργο του συγκεκριμένου ΣΣΚ στην Περιφέρεια της Κρήτης αρχικά και στη συνέχεια και σε άλλες ελαιοπαραγωγικές περιφερειακές ενότητες της Ελλάδας.