«The Apprentice»: Το… origin story του Ντόναλντ Τραμπ

Το χρονικό

Στον απόηχο του σκανδάλου Γουότεργκεϊτ (σ.σ. τα τηλεοπτικά πλάνα από ομιλίες του Ρίτσαρντ Νίξον σέρνουν τον χορό των αναφορών σε Αμερικανούς προέδρους), το οποίο στιγμάτισε την αμερικανική κοινωνία και κλόνισε την εμπιστοσύνη του λαού προς την κυβέρνηση, ένας νέος και άκρως φιλόδοξος επιχειρηματίας αναδύεται στα τεκταινόμενα των Ηνωμένων Πολιτειών.

Είναι ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος δεκαετίες αργότερα θα διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο στην αμερικανική πολιτική. Εδώ, σε νεαρή ηλικία, πραγματοποιεί τα δειλά –αλλά και αποφασιστικά, όποτε χρειαστεί– βήματα στον χώρο του real estate.

Υπό την αυστηρή επίβλεψη του δεσποτικού πατέρα του, ο Τραμπ αναζητά τις κατάλληλες συνεργασίες-συμμαχίες, ώστε να απογαλακτιστεί και να εκπληρώσει το πρώτο μεγάλο του έργο: Την ολική αναδόμηση του ξεπεσμένου Commodore Hotel στην 42η Οδό της Νέας Υόρκης, ενός από τα κτήρια του Μανχάταν που εκείνη τη δύσκολη εποχή βρίσκονταν αντιμέτωπα με λουκέτα και πλειστηριασμούς, ούτως ώστε να ξαναβρεί η παρακμάζουσα συνοικία τη χαμένη της αίγλη.

Αυτό το ορόσημο θα αποτελέσει την απαρχή μιας «λαμπρής» σταδιοδρομίας, από την οποία δεν θα λείψουν τα μελανά σημεία, αλλά και οι τεράστιες κατακτήσεις, με αποκορύφωμα την υλοποίηση του μεγαλεπήβολου οράματος του Τραμπ να ανεγείρει έναν επιβλητικό ουρανοξύστη στην καρδιά του Μανχάταν, γνωστό σήμερα ως Πύργο Τραμπ (σ.σ. Trump Tower). Με κάθε ηθικό κόστος, φυσικά…

Υπόθεση: Ο νεαρός Ντόναλντ Τραμπ (Σεμπάστιαν Σταν), ανυπόμονος να τα καταφέρει ως γόνος εύπορης οικογένειας στη Νέα Υόρκη του 1970, σαγηνεύεται από τις μεθόδους του αδίστακτου δικηγόρου Ρόι Κον (Τζέρεμι Στρονγκ). Ο τελευταίος θα γίνει ο μέντορας που θα συντελέσει στο να δημιουργηθεί ο… πλανητάρχης Τραμπ που γνωρίζουμε σήμερα.

Ο μέντορας

Το «The Apprentice» του Αλί Αμπάσι φωτίζει αποκαλυπτικά το παραπάνω χρονικό, εστιάζοντας στην κομβική παρουσία του Ρόι Κον (ερμηνευμένου εξαίσια από τον βραβευμένο με Emmy Τζέρεμι Στρονγκ), ενός μεγαλοδικηγόρου χωρίς καθόλου αναστολές, ο οποίος θα πάρει τον Τραμπ υπό την προστασία του και θα τον πατρονάρει.

Η δράση του βασίζεται πάνω σε τρεις αρχές. Πρώτον: Φουλ επίθεση. Δεύτερον: Μην παραδέχεσαι τίποτα και αρνήσου τα πάντα. Τρίτον: Να διεκδικείς πάντα τη νίκη, με οποιοδήποτε κόστος. Στο πρόσωπο του Κον, ο Τραμπ θα βρει τον μέντορά του και, ταυτόχρονα, έναν άνθρωπο… ειδικών αποστολών, ο οποίος με το κυνικό του στιλ, τις αήθεις, αλλά δεινές πρακτικές και τις τεράστιες διασυνδέσεις του θα συμβάλει τα μέγιστα στην πραγμάτωση του επιχειρηματικού ονείρου του Τραμπ, εξασφαλίζοντας στα πρότζεκτ του αξιοζήλευτες –και άκρως αμφιλεγόμενες– φοροαπαλλαγές, μεταξύ πολλών άλλων προνομίων και εξυπηρετήσεων.

Απώθηση συναισθημάτων, μια ενστικτώδης άμυνα

Παράλληλα, ο άγουρος ακόμη Ντόναλντ θα συναντήσει τον έρωτα στο πρόσωπο της Ιβάνα Ζελνίσκοβα (στον ρόλο της πρώτης συζύγου του Τραμπ η υποψήφια για Όσκαρ Μαρία Μπακάλοβα), ενός πανέμορφου και σκερτσόζου μοντέλου από την Τσεχοσλοβακία. Ο αρχικός ενθουσιασμός θα ξεκινήσει, ωστόσο, να φθίνει σχετικά γρήγορα και η σχέση τους θα περιοριστεί μόνο στα τυπικά πίσω από τις κάμερες, πέρα από την περφόρμανς που θα εκτυλίσσεται μεθοδικά μπροστά από αυτές.

Με ημερομηνία κυκλοφορίας την 11η Οκτωβρίου για τις ΗΠΑ, στην τελική ευθεία των αμερικανικών προεδρικών εκλογών της 5ης Νοεμβρίου, στις οποίες ο Τραμπ διεκδίκησε και εξασφάλισε πανηγυρικά μια δεύτερη θητεία στον Λευκό Οίκο, η συγκυρία της διεθνούς συμπαραγωγής μόνο τυχαία δεν ήταν

Σε αυτό, καταλυτικό ρόλο θα παίξει και η τραγική απώλεια του αλκοολικού αδελφού του Ντόναλντ, Φρεντ Τραμπ Τζούνιορ. Στην προσπάθεια να καταπνίξει τον επίπονο συναισθηματικό κλονισμό, εξαιτίας των ενοχών που τον ταλανίζουν (σ.σ. δεν συμπαραστάθηκε στον αδελφό του όπως θα έπρεπε), ο ίδιος θα οχυρωθεί ολοκληρωτικά στην κυνική περσόνα που τον βοήθησε να αναπτύξει ο Κον, εκτοπίζοντας τα συναισθήματα και τον ανθρωπισμό του στο ασυνείδητο.

Το παρασκήνιο

Το σενάριο του βιογραφικού δράματος υπογράφεται από τον δημοσιογράφο Γκάμπριελ Σέρμαν. Έχοντας καλύψει την προεδρική καμπάνια του Τραμπ το 2016, ο Σέρμαν θέλησε να διηγηθεί την ιστορία προέλευσης του Τραμπ, κατόπιν συζητήσεων που είχε με άτομα του περιβάλλοντός του από τη δεκαετία του ’80, και τα οποία είχαν αναφερθεί στη σχέση μεταξύ Τραμπ και Ρόι Κον.

Η εξέλιξη και οι διακυμάνσεις της σχέσης μεταξύ των δύο ανδρών παρουσιάζουν αρκετό ενδιαφέρον, έτσι όπως αποτυπώνονται στην ταινία. Η ανάγκη μιας τόσο ισχυρής γνωριμίας καθοδηγεί τον Τραμπ να προσεγγίσει τον μεγαλοδικηγόρο, αρχικά σε ρόλο ικέτη, αλλά σταδιακά, όταν ο επιχειρηματίας εδραιώνεται στα υψηλά κλιμάκια, ως μεγιστάνας του real estate, απαξιώνει τον πάλαι ποτέ συνεργάτη του.

Ακόμα και το ξανασμίξιμό τους, την ύστατη στιγμή –πριν από τον θάνατο του Κον από AIDS το 1986–, είναι μια αμήχανη επιβεβαίωση του «τέρατος» που κατάφερε να δημιουργήσει ο δικηγόρος-μέντορας με τη διδασκαλία του.

Μέσα από ένα ταξίδι δεκαετιών, με έντονο το πολιτικό στοιχείο (χαρακτηριστικότερη όλων η αναφορά στον πρόεδρο Ρόναλντ Ρίγκαν, από την εκστρατεία του οποίου προήλθε το σύνθημα «Make America Great Again», που οικειοποιήθηκε αργότερα ο Τραμπ), η ταινία ολοκληρώνεται με τον Τραμπ να ατενίζει την αγαπημένη του Νέα Υόρκη –και την αμερικανική σημαία– από θέση ισχύος, λειτουργώντας ως ένας έμμεσος προάγγελος –και, ταυτόχρονα, κώδωνας κινδύνου– για τη δική του μετέπειτα ενασχόληση με την πολιτική.

Η ταινία εστιάζει σε κομβικά σημεία της ζωής του Ντόναλντ Τραμπ σε νεαρότερη ηλικία, επιτυγχάνοντας να τον παρουσιάσει αρκετά κοντά στην προσωπικότητα που έχουμε δει κατά καιρούς όλα αυτά τα χρόνια: Υπέρμετρα φιλόδοξο, με καυστικό, χειμαρρώδη λόγο και κυνική ρητορική, που πολλές φορές μαρτυρούν έλλειψη ενσυναίσθησης, αλλά και με μια χαμαιλεοντική προσαρμοστικότητα, άνεση και πηγαία αμεσότητα που μπορούν να συνεπάρουν το ακροατήριο ή τον εκάστοτε συνομιλητή. Φυσιογνωμικά, εξάλλου, ο Σεμπάστιαν Σταν πλησιάζει αρκετά τις χαρακτηριστικές εκφράσεις του προσώπου του και τον τρόπο ομιλίας του.

Μια «αντι-Τραμπ» βιογραφία με τα συν και τα πλην της

Η ταινία κάλλιστα θα μπορούσε να είναι ένα βιτριολικό σατιρικό δράμα διά χειρός Άνταμ Μακέι. Νωπές είναι, άλλωστε, οι μνήμες από την ταινία του τελευταίου, «Vice» (2018), με θέμα τον Ρεπουμπλικανό πρώην αντιπρόεδρο των ΗΠΑ (σ.σ. επί θητείας Τζορτζ Μπους Τζούνιορ), Ντικ Τσέινι· μία αντίστοιχα αμφιλεγόμενη φιγούρα, η οποία διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στον σχεδιασμό των πολέμων των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και το Ιράκ.

Στην περίπτωση του «The Apprentice», ο Αλί Αμπάσι δίνει μεγαλύτερο βάρος στην πτυχή του δράματος, απεικονίζοντας με καθηλωτικό τρόπο τις ζυμώσεις στο προφίλ και την προσωπικότητα του Τραμπ, που θεμελίωσαν το σύγχρονο πρότυπο του ακροδεξιού, λαϊκιστή και σε κάποιες περιπτώσεις νεοφασίζοντα ηγέτη· του παράγοντα, δηλαδή, που εγκαθίδρυσε αφενός έναν συγκεντρωτικό, αυταρχικό και αυθαίρετο τρόπο διοίκησης και αφετέρου μια πολωτική και άκρως διχαστική πολιτικοκοινωνική κουλτούρα στις ΗΠΑ.

Φυσικά, αυτή είναι η μία, βολική όψη του νομίσματος, για μια Αμερική που ούτως ή άλλως εξέτρεφε επί δεκαετίες την καπιταλιστική ασυδοσία και βαρβαρότητα (αμφότερες αποτελούν σήμα κατατεθέν της ανάδυσης του Τραμπ στο προσκήνιο, όπως δείχνει και η ίδια η ταινία), ως «υπόγειο μοχλό» για την κατάκτηση του αμερικανικού ονείρου, αλλά και το «φίδι» του φασισμού στις αγκάλες των ιμπεριαλιστικών πολιτικών της, οι οποίες υποκινούσαν και συνεχίζουν να υποκινούν τον όλεθρο στον πλανήτη μας, προς τέρψιν μεγάλων συμφερόντων.

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο ναρκισσισμός της μεγάλης δύναμης, ο οποίος απηχούνταν διαχρονικά στις ίδιες τις πολιτικές επεκτατισμού και καθολικής κυριαρχίας των ΗΠΑ, απλά συμπυκνώθηκε σε ένα πρόσωπο, αλλά απροκάλυπτα αυτήν τη φορά, χωρίς ο εν λόγω ηγέτης να παρουσιάζεται εξευγενισμένος (ένας ωμός οπορτουνιστής που δεν το έκρυψε ποτέ, όπως και να το δούμε), να προάγει –έστω στα «χαρτιά»– έναν υποτυπώδη πολιτικό πολιτισμό ή να προασπίζεται την πολιτική ορθότητα και τη woke ατζέντα (ο εμπρηστικός έως ισοπεδωτικός τραμπικός λόγος και η αντισυστημική δημαγωγία που κάνει «γκελ» στις μάζες μιλούν από μόνα τους).

Ελάχιστη έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι η καλοφτιαγμένη βιογραφική ταινία του Αμπασί διακρίνεται από ξεκάθαρη στράτευση και σκοπιμότητα. Περιέχει ακόμα και μια σκηνή βιασμού· αποδιδόμενη πράξη την οποία ο Τραμπ αρνείται κατηγορηματικά (για την ιστορία, ο ίδιος δεν έχει καταδικαστεί ή βρεθεί ποτέ στο εδώλιο για βιασμό). Με ημερομηνία κυκλοφορίας την 11η Οκτωβρίου για τις ΗΠΑ, στην τελική ευθεία των αμερικανικών προεδρικών εκλογών της 5ης Νοεμβρίου, στις οποίες ο Τραμπ διεκδίκησε και εξασφάλισε πανηγυρικά μια δεύτερη θητεία στον Λευκό Οίκο, η συγκυρία της διεθνούς αυτής συμπαραγωγής μόνο τυχαία δεν ήταν.

Αυτή η ατζέντα σίγουρα εμποδίζει την ταινία από το να προχωρήσει τον συλλογισμό της ένα βήμα παραπέρα από τον ίδιο τον «πορτοκαλί» ηγέτη και να δει το… δάσος, σε ένα βαθιά ριζωμένο πρόβλημα. Και, εκ του αποτελέσματος, φαίνεται ότι δεν πέτυχε ούτε τον σκοπό της, αν αυτός ήταν να προκαλέσει πλήγμα στον Τραμπ (ο οποίος, για την ιστορία, κατακεραύνωσε την παραγωγή και την κυνήγησε ανελέητα με τη νομική του ομάδα), λέγοντας μια διόλου κολακευτική αλήθεια για το πρόσωπό του.

Και εξηγούμαστε: Όπως υπονοεί γενικόλογα ο Αμπασί, σε εποχές κρίσης και ακραίας δυσπιστίας προς το πολιτικό σύστημα (βλ. Γουότεργκεϊτ τότε – οικονομικές/πληθωριστικές/ενεργειακές κ.ά. κρίσεις σήμερα), αποτέλεσμα είναι να επωφελούνται οι ακραίες φωνές που δίνουν το σύνθημα για συντηρητική στροφή (έγινε τότε με τον Ρίγκαν, επαναλήφθηκε στις μέρες μας με τον Τραμπ). Όμως, με τον τρόπο που εστιάζει σε αυτό το φαινόμενο, είναι σαν να θεωρεί την αυξανόμενη δυσπιστία του λαού προς τις διεφθαρμένες κυβερνήσεις, όπως –αντίστοιχα– και τις κενές υποσχέσεις του αμερικανικού ονείρου, τις οποίες πήραν παραμάζωμα οι ορμητικές κρίσεις, απλά ως τις γενεσιουργούς αιτίες του «πραγματικού προβλήματος», που δεν είναι άλλο από το «έκτρωμα» που ακούει στο όνομα Ντόναλντ Τραμπ.

Παραβλέπει, δηλαδή, να δείξει ότι το ουσιαστικό πρόβλημα είναι η ίδια η καθολικά επικρατούσα σε όλο το φάσμα της πολιτικοοικονομικής σκακιέρας διαφθορά και αυθαιρεσία· ένα εκ βάθρων σάπιο σύστημα, με πιόνια που, είτε λευκά είτε μαύρα, επιτελούν όλα ανεξαιρέτως τον σκοτεινό τους ρόλο, με αιχμή του δόρατος μια διάτρητη δικαιοσύνη.

Για άλλη μια φορά, οι πραγματικοί γεννήτορες των κρίσεων και των δεινών των κατώτερων στρωμάτων της κοινωνίας μας βρίσκονται βολικά εκτός κάδρου. Όσο, όμως, το Χόλιγουντ, μαζί με τις υπόλοιπες ταινίες που υιοθετούν μια επιλεκτικά εχθρική προς το πρόσωπο του Τραμπ ατζέντα, παραμένει απρόθυμο να εστιάσει σε όλες τις πτυχές της αλήθειας για τον κόσμο μας, και αντ’ αυτού προτιμά να βάλλει κατά… μικρόκοσμων, τόσο το αντισυστημικό χαρτί που παίζει ο ίδιος ο Τραμπ θα κερδίζει την παρτίδα του λαϊκού ερείσματος.

Συμπέρασμα

Συνοπτικά, το φιλμ του Αμπασί κρατάει τον θεατή σε εγρήγορση, στέκεται άρτια ως βιογραφικό δράμα με σατιρικές εκφάνσεις και περνάει τα μηνύματα που θα ήθελε να περάσει το –εχθρικό προς τον Τραμπ– Χόλιγουντ – παρότι ως παραγωγή δεν προέρχεται από εκεί. Δεν μπήγει, όμως, δα και το μαχαίρι έως το κόκαλο για να φτάσει σε πιο σύνθετα και επώδυνα συμπεράσματα για το αμερικανικό οικοδόμημα. Ακόμη κι έτσι, αποτελεί μια αξιόλογη προσπάθεια, την οποία αξίζει να παρακολουθήσετε στη μεγάλη οθόνη.