Νέα ψηφιακή εποχή για τα δάση της Ευρώπης: Πώς η τεχνητή νοημοσύνη ενισχύει την επιτήρηση των δασικών παρασίτων
Σε μια εποχή κατά την οποία οι κλιματικές αλλαγές και η βιοποικιλότητα βρίσκονται στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών πολιτικών, ένα καινοτόμο έργο υπό την αιγίδα του EU CAP Network δείχνει πώς η τεχνολογία μπορεί να παίξει καίριο ρόλο στην προστασία των δασών. Το έργο FORSAID στοχεύει στην πρώιμη ανίχνευση παρασίτων σε δάση, με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων και ανοίγει δρόμο για πιο βιώσιμη και ανθεκτική διαχείριση δασικών πόρων.
Το περιβάλλον και η ανάγκη για δράση
Τα δάση της Ευρώπης συνιστούν βασικό πυλώνα της χάραξης στρατηγικών για το περιβάλλον και την κλιματική ανθεκτικότητα και παρέχουν κρίσιμες υπηρεσίες οικοσυστήματος, όπως αποθήκευση άνθρακα και διατήρηση βιοποικιλότητας. Ωστόσο, πολλαπλές απειλές, όπως η εισβολή ρυθμιζόμενων δασικών παρασίτων, θέτουν σε κίνδυνο την υγεία των δέντρων, απαιτώντας νέες, αποτελεσματικές μεθόδους επιτήρησης και αντιμετώπισης. Η παραδοσιακή επιτήρηση βασίζεται σε προσωπικές επιθεωρήσεις – έναν διαδικαστικά αργό και δαπανηρό τρόπο, ειδικά για μεγάλες ή απομακρυσμένες δασικές εκτάσεις. Το FORSAID προτείνει μια ριζικά διαφορετική προσέγγιση, αξιοποιώντας ψηφιακές τεχνολογίες ώστε να ενισχύσει την ακρίβεια, την ταχύτητα και την κλίμακα παρακολούθησης.
Η τεχνολογική στρατηγική του FORSAID
Το FORSAID συνδυάζει πολλές τεχνολογίες σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα:
- Τεχνητή νοημοσύνη και απομακρυσμένη ανίχνευση (remote sensing): Με χρήση εικόνων από δορυφόρους, αεροπλάνα, αλλά και drones, το έργο αξιοποιεί βαθιά νευρωνικά δίκτυα (deep learning) για να αναλύσει μεγάλους όγκους δεδομένων. Τα μοντέλα εκπαιδεύονται με εικόνες δέντρων που έχουν ήδη επηρεαστεί από παράσιτα, και έτσι μαθαίνουν να αναγνωρίζουν μοτίβα ενόχλησης ή ζημιάς σε άλλα σημεία. Αυτό επιτρέπει τον εντοπισμό περιοχών υψηλού κινδύνου, την παρακολούθηση της προόδου της ζημιάς στον χρόνο και την πρόβλεψη πιθανών μελλοντικών εξάρσεων.
- Αυτόματες παγίδες εντόμων (IoT + εικόνα): Το έργο αναπτύσσει παγίδες εντόμων, εξοπλισμένες με αισθητήρες Internet of Things (ΙοΤ), οι οποίες στέλνουν εικόνες σε πραγματικό χρόνο. Χρησιμοποιούνται αλγόριθμοι βαθιάς μάθησης (deep learning) για να αναλύσουν αυτές τις εικόνες και να εντοπίσουν «στόχους»-παρασίτα που απειλούν τα δέντρα.
- Ανάλυση περιβαλλοντικού DNA (eDNA): Το FORSAID εισάγει πρωτόκολλα για ανίχνευση ειδών μέσω περιβαλλοντικού DNA – μια τεχνική που μπορεί να αποκαλύψει την παρουσία παρασίτων σε πρώιμο στάδιο, πριν εμφανιστούν ορατά συμπτώματα.
- Πολιτο-επιστήμη (Citizen Science): Τα δεδομένα από πολίτες (οι οποίοι μπορεί να αναφέρουν ύποπτα προβλήματα στα δάση) θα αξιοποιηθούν ως μέρος της ευρύτερης στρατηγικής εντοπισμού, ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή και τη συνεργασία μεταξύ ερευνητών, διαχειριστών δασών και τοπικών κοινοτήτων.
- Οικονομική ανάλυση και καθοδήγηση για υιοθέτηση: Το έργο περιλαμβάνει αξιολόγηση κόστους-οφέλους των ψηφιακών τεχνολογιών, ώστε να εκτιμηθεί η αποδοτικότητα και η βιωσιμότητα της εφαρμογής τους. Παράλληλα, πραγματοποιούνται συναντήσεις με ενδιαφερόμενους φορείς (stakeholders) για την από κοινού διαμόρφωση οδηγιών υιοθέτησης και εφαρμογής.
Ολόκληρη η λίστα με τις τεχνολογίες είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα eu-cap-network.ec.europa.eu.
