Ο αλγόριθμος στο πιάτο μας
Πόσες φορές έχουμε αναρωτηθεί τι κρύβεται πίσω από κάθε προϊόν που φτάνει στο τραπέζι μας; Η απάντηση, ολοένα και συχνότερα πλέον, είναι «τεχνητή νοημοσύνη». Από τον σχεδιασμό νέων προϊόντων, μέχρι την παρακολούθηση της ποιότητας και τη μείωση της σπατάλης, η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) έχει εισβάλει δυναμικά στη βιομηχανία τροφίμων, αλλάζοντας ριζικά τον τρόπο που παράγουμε, καταναλώνουμε και σκεφτόμαστε τη διατροφή μας. Ό,τι κάποτε έμοιαζε με μελλοντικό σενάριο, σήμερα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της αλυσίδας παραγωγής και, ίσως, την πιο «έξυπνη» τροφή για σκέψη.
Ένας έξυπνος σύμμαχος στον σχεδιασμό προϊόντων
Η σύγχρονη αγορά τροφίμων αντιμετωπίζει μια παράδοξη πραγματικότητα: Παρά την πληθώρα vegan, gluten-free ή sugar-free προϊόντων, οι καταναλωτές γίνονται ολοένα πιο απαιτητικοί και προσεκτικοί στις επιλογές τους. Οι εταιρείες, για να ανταποκριθούν, χρειάζονται δεδομένα, και εδώ ακριβώς παρεμβαίνει το AI.
Αναλυτές δεδομένων (data scientists) αξιοποιούν αλγόριθμους που συλλέγουν πληροφορίες από social media, delivery apps και διαδικτυακές κριτικές, αποκωδικοποιώντας τις προτιμήσεις μας και μεταφράζοντάς τες σε εμπορικά επιτυχημένες ιδέες. Μελέτη της NielsenIQ έδειξε ότι οι αλγόριθμοι μπορούν να μειώσουν το ρίσκο πίσω από μια νέα συνταγή ή προϊόν, βοηθώντας τις εταιρείες να εντοπίσουν τι πραγματικά ζητά η αγορά.
Η πλατφόρμα Tastewise, για παράδειγμα, ανέλυσε εκατομμύρια online συζητήσεις και διαπίστωσε ότι η λέξη «crunchy» χρησιμοποιήθηκε 2,64% περισσότερο σε σχέση με πέρσι, εμφανιζόμενη στο 23,79% των εστιατορίων παγκοσμίως. Αυτού του είδους τα δεδομένα μετατρέπονται σε οδηγό για την ανάπτυξη νέων προϊόντων που «μιλούν» στη γλώσσα του καταναλωτή. Η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει έναν γρήγορο, στοχευμένο δρόμο προς την καινοτομία – και, σε πολλές περιπτώσεις, τη μυστική συνταγή της επιτυχίας. Επομένως, μήπως, τελικά, να μπορούν να επωφεληθούν και οι παραδοσιακές, μικρομεσαίες επιχειρήσεις;
Επιστημονική ακρίβεια και εξατομίκευση στη διατροφή
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν επηρεάζει μόνο το τι τρώμε, αλλά και πώς κατανοούμε τον ανθρώπινο οργανισμό, τον μεταβολισμό και τη σχέση υγείας-διατροφής. Παρέχει επιστημονικά δεδομένα, τα οποία βοηθούν ερευνητές και βιομηχανίες να αναλύουν τη θρεπτική αξία, τη συμπεριφορά και τη δράση των τροφίμων.
Η εταιρεία Danone, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί ένα robotic stomach, ένα «ρομποτικό στομάχι» που προσομοιώνει την ανθρώπινη πέψη, για να μελετήσει τη δράση των προβιοτικών στα προϊόντα της. Αντίστοιχα, ερευνητικά ινστιτούτα ή και δημόσιοι οργανισμοί αναπτύσσουν βάσεις δεδομένων, με στόχο την ταυτοποίηση μακροθρεπτικά και μικροθρεπτικά συστατικά, την πρόβλεψη της διάρκειας ζωής ενός τροφίμου και την επιλογή της κατάλληλης μεθόδου επεξεργασίας.
Στην Ελλάδα, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει ήδη δημιουργήσει μια εκτενή βάση δεδομένων τροφίμων και συστατικών (Hellenic Food Theasaurus Health,2021), που χρησιμοποιείται από ερευνητές και βιομηχανίες. Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα στην εγχώρια καινοτομία και στην εδραίωση της χώρας στον επιστημονικό χάρτη της διατροφής.
Τα «εικονικά» τρόφιμα και η βιωσιμότητα του μέλλοντος
Σύμφωνα με τον Wes Frierson, αντιπρόεδρο της FoodChain ID, η βιομηχανία χρειάζεται εργαλεία που θα προβλέπουν τις τάσεις του μέλλοντος και θα μειώνουν τα πειραματικά λάθη στην ανάπτυξη νέων προϊόντων. Με τα σύγχρονα μοντέλα του ChatGPT και τεχνολογίες 3D printing, οι ερευνητές μπορούν πλέον να προσομοιώνουν «εικονικά» τη γεύση, την υφή και τη θρεπτική αξία ενός προϊόντος χωρίς να το παράγουν φυσικά, εξοικονομώντας χρόνο, ενέργεια και πόρους.
Η βιωσιμότητα αποτελεί πια κεντρικό στόχο. Οι βιομηχανίες αναζητούν φυτικές εναλλακτικές χωρίς να θυσιάζουν τη γεύση. Η Kraft Heinz, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί AI για να κατανοήσει τη μοριακή σύνθεση των plant-based τροφίμων, δημιουργώντας προϊόντα που μιμούνται τη γεύση και την υφή των ζωικών. Έτσι, μια μαγιονέζα από ρεβίθια μπορεί να προσφέρει σχεδόν την ίδια απόλαυση με την παραδοσιακή.
Το AI έχει εισχωρήσει και στην πρωτογενή παραγωγή: Μοντέλα γεωργίας και κτηνοτροφίας προσομοιώνουν καιρικά φαινόμενα, άρδευση και ανάπτυξη καλλιεργειών, βοηθώντας στην πρόληψη ασθενειών και στη μείωση της σπατάλης. Ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε, για παράδειγμα, να συμβάλει στον περιορισμό της πρόσφατης επιδημίας ευλογιάς στα αιγοπρόβατα, παρακολουθώντας εμβολιασμούς και μετακινήσεις κοπαδιών. Με αυτόν τον τρόπο, μειώνονται οι εκπομπές αερίων και το οικολογικό αποτύπωμα, με την εκτροφή παραγωγικών ζώων να ευθύνεται σήμερα για πάνω από το 14% των παγκόσμιων εκπομπών.
Τεχνητή νοημοσύνη και υπεύθυνη κατανάλωση
Η τεχνολογία προχωρά και προς μια zero-waste κατεύθυνση. Ήδη, αναπτύσσονται εφαρμογές, που θα μπορούν να «σκανάρουν» τρόφιμα στο ράφι, αναγνωρίζοντας μικροοργανισμούς και εκτιμώντας τη διάρκεια ζωής τους. Μια απλή φωτογραφία θα αρκεί για να ενημερώνει τον καταναλωτή για την ποιότητα, τον τρόπο συντήρησης και τον ιδανικό χρόνο κατανάλωσης, συμβάλλοντας στη μείωση των απορριμμάτων.
Συμπεράσματα: Μια νέα σχέση ανθρώπου και τεχνολογίας
Η βιομηχανία τροφίμων εισέρχεται σε μια εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη δεν αντικαθιστά τον άνθρωπο – τον συμπληρώνει. Με την επιστημονική ακρίβεια, τη βιωσιμότητα και την καινοτομία στο επίκεντρο, ανοίγονται δρόμοι που μέχρι χθες φάνταζαν αδιάβατοι. Ίσως, τελικά, η «τροφή για σκέψη» να είναι εκείνη που θα οδηγήσει στη δημιουργία της καλύτερης τροφής για το σώμα και την υγεία μας.
της Βασιλικής Στυλιανής Τεντζεράκη, φοιτήτριας στο Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
