Επίδραση των πρακτικών διαχείρισης της Γεωργίας Διατήρησης και Ακριβείας στην παραγωγή σιτηρών στην Ελλάδα

Η Γεωργία Διατήρησης (ΓΔ) και η Γεωργία Ακριβείας (ΓΑ) μπορούν να μεγιστοποιήσουν τη θετική επίδραση στο έδαφος, στην παραγωγικότητα και στο περιβάλλον. Η παρούσα μελέτη παρουσιάζει ευρήματα του έργου «PreConAgri». Στο πλαίσιο αυτού του έργου, αξιολογήθηκε ένα εναλλακτικό σχήμα καλλιέργειας σιτηρών, που ενσωματώνει μεθόδους της Γεωργίας Διατήρησης και της Γεωργίας Ακριβείας, υπό πραγματικές συνθήκες παραγωγής σε δύο περιοχές της Ελλάδας: Τη Δυτική Μακεδονία και τη Θεσσαλία, όπου ο κίνδυνος υποβάθμισης των γεωργικών εδαφών είναι υψηλός.

Οι πιλοτικές εφαρμογές περιελάμβαναν μεθόδους Γεωργίας Διατήρησης (ελάχιστη ή μηδενική κατεργασία-ακατεργασία του εδάφους, μόνιμη κάλυψη του εδάφους και αμειψισπορά σιτηρών) και Γεωργίας Ακριβείας (διαφορική λίπανση/εφαρμογή θρεπτικών ουσιών με μεταβλητή δόση). Σε κάθε περιοχή, επιλέχθηκαν δύο πιλοτικά αγροτεμάχια, τα οποία διαιρέθηκαν σε τέσσερα επιμέρους πειραματικά χωράφια με τις εξής πρακτικές διαχείρισης: i) ΓΔ, ii) ΓΑ, iii) ΓΔ & ΓΑ και iv) Συμβατική καλλιέργεια ως μάρτυρας.

Το έργο PreConAgri απέδειξε ότι η Γεωργία Διατήρησης και η Γεωργία Ακριβείας μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά, προσφέροντας πολλαπλά οφέλη τόσο για τον παραγωγό όσο και για το περιβάλλον. Στους τέσσερις πιλοτικούς αγρούς της Θεσσαλίας και της Δυτικής Μακεδονίας φάνηκε καθαρά ότι η επιτυχία των πρακτικών εξαρτάται από τις αρχικές εδαφικές συνθήκες, το ιστορικό καλλιέργειας, το κλίμα κάθε έτους και την προσαρμοστικότητα των παραγωγών.

Η μηδενική και μειωμένη κατεργασία οδήγησαν σε σημαντική εξοικονόμηση καυσίμων και ενέργειας, σε βελτίωση της οργανικής ουσίας και σε μείωση του CO2 στην ατμόσφαιρα. Ωστόσο, η «μεταβατική περίοδος» συνοδεύτηκε σε ορισμένες περιπτώσεις από μειωμένες αποδόσεις, ιδιαίτερα σε εδάφη με υψηλή συμπίεση ή σε ξηροθερμικές χρονιές. Αυτό αναδεικνύει την ανάγκη υπομονής, τεχνικής υποστήριξης και στοχευμένων παρεμβάσεων (π.χ. περιοδική βαθιά χαλάρωση).

Οι αμειψισπορές απέδειξαν τη σημασία τους στην αντιμετώπιση της συμπίεσης, στην ενίσχυση της βιολογικής δραστηριότητας και στον περιορισμό ασθενειών και ζιζανίων. Η απουσία τους σε ορισμένες περιπτώσεις μείωσε τα οφέλη της Γεωργίας Διατήρησης, επιβεβαιώνοντας ότι αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο ενός βιώσιμου συστήματος.

Η εδαφοκάλυψη με φυτικά υπολείμματα βελτίωσε τη συγκράτηση υγρασίας και περιόρισε τη διάβρωση, ακόμα και χωρίς συστηματικές καλλιέργειες κάλυψης. Η χρήση εαρινών cover crops θα μπορούσε να μεγιστοποιήσει τα οφέλη, ιδίως σε περιοχές με μεγαλύτερη κλίση και χαμηλή οργανική ουσία. Είναι ένα στοιχείο που χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση, καθότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν καλλιέργειες και μείγματα σπόρων για ξηρική καλλιέργεια το καλοκαίρι.

Η Γεωργία Ακριβείας συνέβαλε καθοριστικά στη μείωση εισροών, με εξοικονόμηση αζώτου 5%-10% χωρίς μείωση αποδόσεων. Όταν η παραλλακτικότητα του χωραφιού είναι μεγάλη, η εξοικονόμηση αζώτου μπορεί να ξεπεράσει το 25%. Ο συνδυασμός της Γεωργίας Ακριβείας με τη Γεωργία Διατήρησης οδήγησε στα καλύτερα συνολικά αποτελέσματα, συνδυάζοντας περιβαλλοντικά οφέλη με οικονομικό όφελος για τον παραγωγό.

Συνολικά, το PreConAgri ανέδειξε ότι η μετάβαση σε αειφόρα συστήματα καλλιέργειας είναι εφικτή, απαιτεί όμως χρόνο, κατάλληλη τεχνική υποστήριξη και ενεργή συμμετοχή των παραγωγών. Η διάδοση καλών πρακτικών, η αξιοποίηση κινήτρων και η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών αποδείχθηκε ότι αποτελούν κλειδιά για την ευρεία υιοθέτηση. Η επόμενη μέρα για τη γεωργία στηρίζεται σε συστήματα που συνδυάζουν παραγωγικότητα, οικονομική βιωσιμότητα και περιβαλλοντική προστασία και το PreConAgri προσέφερε πολύτιμα διδάγματα για τον δρόμο αυτόν.

των Μ. Κωστή, Μ. Μωραΐτη, Χ. Καραμούτη, Α. Κυπαρίσση, Χ. Καβαλάρη, Α. Ζαμίδη, Χ. Λαμπρόπουλου,, Α. Μπαλαφούτη