Εκατό χρόνια αγροτικής έρευνας: Από την επιστημονική γνώση στο χωράφι και την αγορά
Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών αγροτικής έρευνας, ο ΕΛΓΟ – Δήμητρα άνοιξε τη συζήτηση για το μέλλον του πρωτογενούς τομέα, τη σύνδεση έρευνας – παραγωγής – αγοράς και τον ρόλο της καινοτομίας σε μια περίοδο μεγάλων προκλήσεων. Παράλληλα, παρουσίασε την ειδική έκδοση «Γεωργική έρευνα στην Ελλάδα: Η συμβολή των Ερευνητικών Κέντρων και των Ινστιτούτων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ» του Δημήτρη Γ. Παναγιωτόπουλου, που ολοκληρώθηκε χάρη στη χορηγία της Τράπεζας Πειραιώς.
Έναν αιώνα προσφοράς στην ελληνική αγροτική έρευνα συμπληρώνει ο ΕΛΓΟ – Δήμητρα, με την επετειακή εκδήλωση να λειτουργεί όχι μόνο ως αναδρομή στο παρελθόν, αλλά κυρίως ως αφετηρία για τον επανασχεδιασμό της επόμενης ημέρας του πρωτογενούς τομέα. Ερευνητές, θεσμικοί εκπρόσωποι, πολιτική ηγεσία και αγορά συναντήθηκαν γύρω από το ίδιο τραπέζι, αναδεικνύοντας την ανάγκη για ουσιαστική μεταφορά της γνώσης στο χωράφι και για μια εθνική στρατηγική που θα απαντά στις νέες προκλήσεις.
Στον εναρκτήριο λόγο του, ο β΄ αντιπρόεδρος του Οργανισμού, Παναγιώτης Χατζηνικολάου, τόνισε ότι τα 100 χρόνια αγροτικής έρευνας αποτελούν κάτι περισσότερο από έναν ιστορικό σταθμό. Όπως ανέφερε, πρόκειται για μια ζωντανή απόδειξη ότι η επιστημονική γνώση, όταν συνδέεται με την πράξη, μπορεί να στηρίξει ουσιαστικά τον πρωτογενή τομέα. «Ο ΕΛΓΟ – Δήμητρα υπήρξε και παραμένει η γέφυρα ανάμεσα στην επιστήμη, τον παραγωγό και τη δημόσια πολιτική», σημείωσε, υπογραμμίζοντας ότι η επόμενη ημέρα της αγροτικής έρευνας περνά μέσα από την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και τη μετατροπή τους σε εργαλεία για τον αγρότη.
Κεντρικό σημείο της συζήτησης αποτέλεσε ο στρατηγικός ρόλος του ΕΛΓΟ – Δήμητρα, με τον πρόεδρό του, Σπύρο Μάμαλη, να υπογραμμίζει ότι τα 100 χρόνια συνεχούς παρουσίας του Οργανισμού αποτελούν παρακαταθήκη αλλά και ευθύνη. Όπως ανέφερε, ο ΕΛΓΟ – Δήμητρα αποτελεί τον βασικό πυλώνα της δημόσιας αγροτικής έρευνας στη χώρα και καλείται να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τη διασύνδεση έρευνας, παραγωγής και αγοράς.
«Η ιστορική αυτή διαδρομή μάς δεσμεύει απέναντι στο μέλλον της ελληνικής γεωργίας», σημείωσε, προσθέτοντας ότι στόχος είναι η επιστημονική γνώση να μετατρέπεται σε απτά αποτελέσματα για τον αγρότη και την αγροδιατροφική αλυσίδα.
Ο συγγραφέας της ειδικής έκδοσης «Γεωργική έρευνα στην Ελλάδα: Η συμβολή των Ερευνητικών Κέντρων και των Ινστιτούτων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ», Δημήτρης Γ. Παναγιωτόπουλος, διευθυντής στο Κέντρο Τεκμηρίωσης της Ιστορίας της Ελληνικής Γεωργίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, παρουσίασε τη διαχρονική πορεία της αγροτικής έρευνας στην Ελλάδα, αναδεικνύοντας ότι τα 100 χρόνια που τιμώνται σήμερα αποτελούν το αποτέλεσμα μιας μακράς, συστηματικής προσπάθειας που ξεκίνησε από τα πρώτα γεωργικά ινστιτούτα και σταθμούς και εξελίχθηκε στο σημερινό οργανωμένο δίκτυο του ΕΛΓΟ–ΔΗΜΗΤΡΑ.
Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στη σχέση της αγροτικής έρευνας με την ιστορική και κοινωνική εξέλιξη της ελληνικής υπαίθρου, επισημαίνοντας ότι η επιστημονική γνώση δεν αναπτύχθηκε αποκομμένα, αλλά σε άμεση συνάρτηση με τις ανάγκες της παραγωγής, τις κρίσεις, τις μεταβολές της αγροτικής οικονομίας και τις εθνικές προτεραιότητες κάθε εποχής.
Παράλληλα, υπογράμμισε τον ρόλο της τεκμηρίωσης και της ιστορικής μνήμης, τονίζοντας ότι η καταγραφή της αγροτικής έρευνας δεν αφορά μόνο το παρελθόν, αλλά αποτελεί εργαλείο κατανόησης και σχεδιασμού για το μέλλον. Όπως ανέφερε, η γνώση της ιστορικής διαδρομής της έρευνας μπορεί να συμβάλει στη διαμόρφωση πιο συνεκτικών πολιτικών και στη διατήρηση της συνέχειας στον αγροτικό χώρο.
Αγροτική έρευνα ως εργαλείο δημόσιας πολιτικής
Η διευθύντρια Αγροτικής Έρευνας στον ΕΛΓΟ-Δήμητρα, Αναστασία Τσαγκαράκου, εστίασε στον καθοριστικό ρόλο της αγροτικής έρευνας ως εργαλείου δημόσιας πολιτικής, επισημαίνοντας ότι η επιστημονική γνώση πρέπει να απαντά σε πραγματικές ανάγκες του πρωτογενούς τομέα και να συνδέεται άμεσα με την παραγωγή και τη βιωσιμότητα.
Όπως ανέφερε, η αγροτική έρευνα καλείται σήμερα να λειτουργήσει σε ένα πολύ πιο απαιτητικό περιβάλλον, όπου η κλιματική αλλαγή, η πίεση στους φυσικούς πόρους και οι ευρωπαϊκές πολιτικές διαμορφώνουν νέες συνθήκες για τον αγρότη. Στο πλαίσιο αυτό, υπογράμμισε τη σημασία του συντονισμού μεταξύ ερευνητικών φορέων, διοίκησης και παραγωγών, ώστε τα αποτελέσματα της έρευνας να είναι εφαρμόσιμα και μετρήσιμα.
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στην ανάγκη αξιοποίησης των ερευνητικών δεδομένων και της καινοτομίας με τρόπο που να ενισχύει την ανθεκτικότητα της ελληνικής γεωργίας, χωρίς να επιβαρύνει τον παραγωγό με πρόσθετο κόστος ή γραφειοκρατία. Παράλληλα, τόνισε ότι η επένδυση στην έρευνα αποτελεί επένδυση στο μέλλον του πρωτογενούς τομέα και της αγροδιατροφικής αλυσίδας συνολικά.
Χαιρετισμός Γ. Ανδριανού
Ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Γιάννης Ανδριανός, υπογράμμισε τη διαχρονική σημασία της αγροτικής έρευνας για τη στήριξη της ελληνικής γεωργίας, επισημαίνοντας ότι η οργανωμένη επιστημονική γνώση αποτέλεσε βασικό μοχλό εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης του πρωτογενούς τομέα στη χώρα. Τόνισε ότι τα 100 χρόνια αγροτικής έρευνας δεν αποτελούν μόνο μια ιστορική αναδρομή, αλλά κυρίως μια παρακαταθήκη για το μέλλον.
Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στον ρόλο του ΕΛΓΟ–ΔΗΜΗΤΡΑ ως θεσμικού πυλώνα που συνδέει την έρευνα με την παραγωγή και τη δημόσια πολιτική, επισημαίνοντας ότι η αξιοποίηση των επιστημονικών αποτελεσμάτων είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση σύγχρονων προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή, η βιωσιμότητα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και η ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων.
Παράλληλα, ανέδειξε την ανάγκη συνεχούς στήριξης της εφαρμοσμένης αγροτικής έρευνας από την Πολιτεία, ώστε η γνώση να μεταφράζεται σε πρακτικές λύσεις για τον αγρότη, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα της αγροτικής παραγωγής και τη συνολική αναπτυξιακή πορεία της χώρας.
Ι. Χανιωτάκης: «Ο ΕΛΓΟ γεφύρωσε διαχρονικά την επιστήμη με την πράξη»
Ο Ιωάννης Χανιωτάκης, διευθυντής ανάπτυξης εργασιών αγροτικού τομέα της Τράπεζας Πειραιώς, εστίασε στον κομβικό ρόλο της αγροτικής έρευνας ως θεμέλιο στήριξης της παραγωγής, υπογραμμίζοντας ότι ο ΕΛΓΟ–ΔΗΜΗΤΡΑ δεν αποτελεί απλώς έναν ερευνητικό οργανισμό, αλλά «γεφύρωσε διαχρονικά στη χώρα μας την επιστήμη με την πράξη. Το εργαστήριο με τον αγρό, την καινοτομία με την καθημερινότητα του παραγωγού. Από τις πρώτες προσπάθειες βελτίωσης των ποικιλιών και της ζωικής παραγωγής έως τις σύγχρονες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, της βιωσιμότητας, της ποιότητας και της ασφάλειας των τροφίμων, πλαισιωμένος και με τις υπόλοιπες υπηρεσίες του, ο ΕΛΓΟ Δήμητρα βρίσκεται σταθερά στην πρώτη γραμμή».
Τόνισε δε ότι οι σύγχρονες προκλήσεις –κλιματική αλλαγή, αυξημένο κόστος παραγωγής, έλλειψη εργατικού δυναμικού και πίεση στην ανταγωνιστικότητα– καθιστούν αναγκαία μια πιο στοχευμένη, εφαρμοσμένη και συνεργατική έρευνα, με σαφή προσανατολισμό στο χωράφι και στην αγορά.
Παράλληλα, αναφέρθηκε στη σημασία της συνεργασίας μεταξύ δημόσιων ερευνητικών φορέων, πανεπιστημίων και ιδιωτικού τομέα, επισημαίνοντας ότι μόνο μέσα από συνέργειες μπορεί η επιστημονική γνώση να μετατραπεί σε πρακτικές λύσεις με μετρήσιμο όφελος για την παραγωγή και την εθνική οικονομία.
Κλείνοντας, υπογράμμισε ότι η συμπλήρωση 100 χρόνων αγροτικής έρευνας δεν αποτελεί μόνο επετειακή αναφορά στο παρελθόν, αλλά αφετηρία για έναν νέο κύκλο ανανέωσης, με έμφαση στην καινοτομία, την εξωστρέφεια και τη διαρκή υποστήριξη του Έλληνα παραγωγού.
Έρευνα με αποστολή: Λύσεις για σημερινά και μελλοντικά προβλήματα
Ο γενικός διευθυντής του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου, Παναγιώτης Μυλωνάς, στάθηκε στη μακρόχρονη συνεργασία των ερευνητικών φορέων υπό την εποπτεία του ΥΠΑΑΤ, υπογραμμίζοντας ότι η αγροτική έρευνα καλείται όχι μόνο να λύνει γνωστά προβλήματα της παραγωγής, αλλά και να προβλέπει και να προετοιμάζεται για εκείνα που δεν έχουν ακόμη εμφανιστεί.
«Αυτό είναι και το ενδιαφέρον της δουλειάς μας», σημείωσε, τονίζοντας πως μέσα από εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα, οι ερευνητές προσπαθούν να στηρίξουν έμπρακτα τον Έλληνα παραγωγό. Παράλληλα, ευχήθηκε ο επόμενος αιώνας αγροτικής έρευνας να είναι εξίσου δυναμικός και παραγωγικός.
Ο πρωτογενής τομέας σε κρίσιμη καμπή
Στον χαιρετισμό του, ο βουλευτής ΝΔ και πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Λευτέρης Αυγενάκης αναφέρθηκε στις δυσκολίες που βιώνει σήμερα ο πρωτογενής τομέας, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Έκανε λόγο για δίκαια αιτήματα των αγροτών, αλλά και για την ανάγκη αναθεώρησης πολιτικών που επηρεάζουν την αγροδιατροφική αλυσίδα.
Με έντονο προσωπικό τόνο, εξήρε τον ρόλο των ερευνητών, χαρακτηρίζοντάς τους «ήρωες που πολλές φορές περνούν αθόρυβα», ενώ αναφέρθηκε στις κρίσιμες στιγμές διαχείρισης φυσικών καταστροφών, όπως στον Θεσσαλικό κάμπο και στον Έβρο, όπου η συνεργασία επιστημονικών και διοικητικών δομών αποδείχθηκε καθοριστική.
Τεχνητή νοημοσύνη, big data και ρομποτική στον αγροδιατροφικό τομέα
Τη συζήτηση για το μέλλον άνοιξε ο πρόεδρος της Επιτροπής Αγροτικής Έρευνας του ΕΛΓΟ – Δήμητρα, Νεκτάριος Βιδάκης, επισημαίνοντας ότι ο αγροδιατροφικός τομέας εισέρχεται με ταχύ ρυθμό σε μια νέα εποχή, όπου η τεχνητή νοημοσύνη, η επεξεργασία μεγάλων δεδομένων και η ρομποτική θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο.
Στο πλαίσιο της θεματικής «Η επόμενη μέρα της αγροτικής οικονομίας στην Ελλάδα: προκλήσεις και ευκαιρίες», αναδείχθηκε η ανάγκη συντονισμού πολιτικής, έρευνας και επιχειρηματικότητας.
Εθνική στρατηγική και μεταφορά της γνώσης στην πράξη
Ο γενικός γραμματέας Έρευνας και Καινοτομίας, Τάσος Γαϊτάνης, υπογράμμισε ότι ο πρωτογενής τομέας αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονες της εθνικής στρατηγικής έρευνας και καινοτομίας. Όπως ανέφερε, η νέα στρατηγική, που βρίσκεται στο τελικό στάδιο προετοιμασίας, στοχεύει σε οριζόντιες πολιτικές που θα καλύπτουν όλους τους ερευνητικούς φορείς.
«Γίνεται μία προσπάθεια», εξήγησε, «να δημιουργηθεί ένα ενιαίο υπουργείο έρευνας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και αυτό θα μας βοηθήσει στο να σχεδιάσουμε το μέλλον και να υλοποιήσουμε μία ενιαία στρατηγική, που θα μας βοηθήσει να γίνουμε πιο αποτελεσματικοί σε δύο επίπεδα. Το πρώτο είναι να κάνουμε ποιοτικότερη βασική έρευνα ή έρευνα περιέργειας, όπως θα έλεγε κανείς, και το δεύτερο, που πρέπει να κάνουμε, είναι αποδοτικότερα να μετασχηματίζουμε την καλή έρευνα σε καινοτομία και επιχειρηματική δράση».
Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στο κρίσιμο ερώτημα της αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων μέσω των spin-offs και των επιχειρηματικών εφαρμογών. Παράλληλα, σημείωσε ότι η τεχνολογία μπορεί να δώσει απαντήσεις σε ζητήματα όπως η έλλειψη εργατικών χεριών, η χαμηλή παραγωγικότητα και η κλιματική κρίση.
Έρευνα, εκπαίδευση και παραγωγή ως ενιαίο σύστημα
Από την πλευρά του ΥΠΑΑΤ, ο γενικός γραμματέας Αγροτικής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων, Αντώνης Φιλιππής, ανέδειξε την ανάγκη για μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική που θα συνδέει την αγροτική έρευνα, την εκπαίδευση και την παραγωγή.
Όπως τόνισε, στόχος είναι η ύπαρξη μετρήσιμων αποτελεσμάτων που θα μεταφράζονται σε πραγματικό οικονομικό όφελος για τον πρωτογενή τομέα. «Όταν μιλάμε για αγροτική παραγωγή, μιλάμε για οικονομία, πόρους και ανταγωνιστικότητα», σημείωσε, επισημαίνοντας τον ρόλο όλων των φορέων – ερευνητικών ινστιτούτων, πανεπιστημίων και ιδιωτικού τομέα – σε ένα κοινό οικοσύστημα.
Η οπτική της αγοράς: Έρευνα με εφαρμογή
Την πλευρά της επιχειρηματικότητας ανέδειξε ο διευθύνων σύμβουλος της Redestos – Efthymiadis Agrotechnology Group, Ευθύμιος Ευθυμιάδης, ο οποίος μίλησε για μια πιο ώριμη ελληνική αγροδιατροφική επιχειρηματικότητα, που αντιλαμβάνεται πλέον την αξία της έρευνας.
Όπως εξήγησε, η βασική έρευνα αποτελεί κυρίως πεδίο των δημόσιων και ερευνητικών φορέων, ενώ η ιδιωτική πρωτοβουλία μπορεί να επενδύσει δυναμικά στην εφαρμοσμένη έρευνα και στη χρηματοδότηση ώριμων καινοτόμων ιδεών. Παράλληλα, χαρακτήρισε τον ΕΛΓΟ – Δήμητρα θεσμικό συνομιλητή της αγοράς, με κρίσιμο ρόλο στη διασύνδεση έρευνας και παραγωγού.
Το χάσμα έρευνας – επιχειρηματικότητας
Στα κενά συνεργασίας μεταξύ έρευνας και αγοράς αναφέρθηκε η συντονίστρια του Enterprise Europe Network Hellas, Αναστασία Σαρχόσογλου, εντοπίζοντας προβλήματα σε θεσμικό, λειτουργικό και επιχειρησιακό επίπεδο. Όπως σημείωσε, η ερευνητική αριστεία δεν οδηγεί αυτομάτως σε επιχειρηματική επιτυχία, χωρίς στοχευμένη καθοδήγηση, χρηματοδότηση και ισχυρά δίκτυα συνεργασιών.
Γενετική βελτίωση και κλιματική κρίση
Κλείνοντας τη συζήτηση, η διευθύντρια του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Γενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ – Δήμητρα, Πασχαλίνα Χατζοπούλου, ανέδειξε τον ρόλο της γενετικής βελτίωσης στη δημιουργία ανθεκτικών ποικιλιών, ικανών να ανταποκριθούν στις πιέσεις της κλιματικής αλλαγής, της ξηρασίας και των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στον πλούτο των ελληνικών γενετικών πόρων, που μπορεί να αποτελέσει πολύτιμη βάση για τη βιωσιμότητα της αγροτικής παραγωγής και την προσέλκυση νέων ανθρώπων στον πρωτογενή τομέα.
Το μήνυμα της επόμενης ημέρας
Η επετειακή εκδήλωση ανέδειξε με σαφήνεια ότι η αγροτική έρευνα δεν μπορεί να παραμείνει αποκομμένη από την παραγωγή και την αγορά. Ο επόμενος αιώνας για τον ΕΛΓΟ – Δήμητρα και τον ελληνικό πρωτογενή τομέα περνά μέσα από τη συνεργασία, τη στοχευμένη καινοτομία και τη μετατροπή της επιστημονικής γνώσης σε απτό αποτέλεσμα για τον αγρότη, την οικονομία και την κοινωνία.
