Ημερίδα στο ΠΑΔΑ για την κλιματική αλλαγή, την ασφάλεια τροφίμων και τη δημόσια υγεία

Μία πρωτότυπη πρωτοβουλία των φοιτητών του Τμήματος Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ) πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου 2025 στην Πανεπιστημιούπολη 3, με τη διοργάνωση της ημερίδας «Κλιματική Αλλαγή, Ασφάλεια Τροφίμων και Δημόσια Υγεία». Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εκδήλωσης ήταν ότι οι ίδιοι οι φοιτητές ανέλαβαν τον ρόλο των εισηγητών, δίνοντας έμφαση στην ενημέρωση της κοινωνίας και προβάλλοντας τη δυναμική της εκπαίδευσης του ΠΑΔΑ.

Η ημερίδα εντάσσεται στις δράσεις εξωστρέφειας και κοινωνικής εταιρικής ευθύνης του πανεπιστημίου και ανέδειξε τη σύνδεση της ακαδημαϊκής γνώσης με την κοινωνική δράση. Οι φοιτητές, μέσα από τις παρουσιάσεις τους, αναφέρθηκαν στους κινδύνους που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή στην ασφάλεια των τροφίμων και τη δημόσια υγεία, φωτίζοντας παράλληλα τη σημασία της πρόληψης, της έρευνας και της συλλογικής δράσης.

Η ημερίδα ξεκίνησε με χαιρετισμούς και παρουσίαση του πλαισίου συζήτησης, υπογραμμίζοντας τη σημασία της διεπιστημονικής προσέγγισης και της ευαισθητοποίησης της κοινωνίας. Στη συνέχεια, οι φοιτητές παρουσίασαν τις εισηγήσεις τους, αναδεικνύοντας τη σύνδεση των οικοσυστημάτων, των γεωργικών συστημάτων και της ανθρώπινης υγείας.

Εισηγήσεις

Οι κύριες εισηγήσεις περιλάμβαναν:

• Κλιματική Αλλαγή και Ασφάλεια Τροφίμων: Προβληματισμοί και Προκλήσεις του Μέλλοντος – Πάχου Σοφία & Τσινάβου Χριστίνα. Η παρουσίαση ανέδειξε πώς οι κλιματικές μεταβολές αναδιαμορφώνουν τη λειτουργία της τροφικής αλυσίδας και επιδρούν άμεσα στη δημόσια υγεία.
• Αναδυόμενες Στρατηγικές Αντιμετώπισης των Μυκοτοξινών – Λιολιοσίδη Ειρήνη & Λυμπέρη Ευθυμία. Οι φοιτητές παρουσίασαν πρακτικές πρόληψης και διαχείρισης μυκοτοξινών υπό τις μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες.
• Επιδράσεις των Κλιματικών Μεταβολών και της Μικροβιακής Δραστηριότητας στη Διασφάλιση της Τροφικής Ασφάλειας – Γιαννοπούλου Ιωάννα & Ζλατάνη Μαρία. Αναλύθηκε ο ρόλος των μικροβιακών παραγόντων και οι προκλήσεις που προκύπτουν σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα.
• Κλιματικοί Παράγοντες και Παρασιτικές Απειλές – Λουιζίδης Ιωάννης & Μποσνακίδου Μαρία. Η παρουσίαση ανέδειξε την επίδραση των κλιματικών παραμέτρων στην εμφάνιση και διάδοση παρασιτικών κινδύνων.
• Η Δυναμική των Τροφιμογενών Ιών σε Μεταβαλλόμενο Κλίμα – Πούλα Αννίλα & Σδράλιας Θωμάς. Παρουσιάστηκε η συμπεριφορά και διάδοση ιογενών παραγόντων στα τρόφιμα υπό τις νέες περιβαλλοντικές συνθήκες.
• Μυκοτοξίνες και Κλιματική Αλλαγή – Πέττα Μαρία, μεταπτυχιακή φοιτήτρια. Αναλύθηκε η σύνδεση των μυκοτοξινών με τις κλιματικές μεταβολές και οι στρατηγικές μετριασμού των κινδύνων.

Η ημερίδα ολοκληρώθηκε με στρογγυλή τράπεζα, συντονισμένη από τον καθηγητή Γεώργιο Ζακυνθινό, όπου συζητήθηκε η προσαρμογή των συστημάτων ασφάλειας τροφίμων σε ένα μεταβαλλόμενο και αβέβαιο περιβάλλον, η σημασία της εκπαίδευσης και της κοινωνικής ευθύνης, καθώς και η συλλογική αντιμετώπιση των νέων κινδύνων. Ο καθηγητής Γ. Ζακυνθινός τόνισε ότι η ασφάλεια των τροφίμων δεν είναι ευθύνη ενός μόνο τομέα, αλλά συλλογική υπόθεση, που αφορά την επιστήμη, την εκπαίδευση, τη διοίκηση και την κοινωνία συνολικά.

Συμπεράσματα

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, οι φοιτητές πρότειναν συγκεκριμένες Στρατηγικές Μετριασμού και Προσαρμογής, όπως:

• Ενίσχυση των συστημάτων ασφάλειας τροφίμων – μέσω βελτιωμένης παρακολούθησης, αξιολόγησης κινδύνου και έγκαιρων συστημάτων προειδοποίησης.
• Προώθηση της αειφόρου γεωργίας – με ανθεκτικές στο κλίμα καλλιέργειες, μείωση χημικών εισροών και εφαρμογή γεωργίας ακριβείας.
• Επένδυση στην έρευνα και την πολιτική – για ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων, όπως εναλλακτικές πρωτεΐνες και βελτιωμένες τεχνολογίες αποθήκευσης τροφίμων.
• Ευαισθητοποίηση του κοινού – με εκπαίδευση καταναλωτών και ενδιαφερομένων σχετικά με τις πρακτικές ασφάλειας των τροφίμων και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία.

Οι εισηγήσεις που ακούστηκαν ανέδειξαν με σαφήνεια ότι η κλιματική αλλαγή δεν επηρεάζει μόνο το φυσικό περιβάλλον, αλλά αναδιαμορφώνει συνολικά τους όρους λειτουργίας της τροφικής αλυσίδας. Οι μεταβολές στη θερμοκρασία, στην υγρασία και στη συχνότητα ακραίων φαινομένων λειτουργούν ως καταλύτες για την ενίσχυση βιολογικών και χημικών κινδύνων, με άμεσες συνέπειες στη δημόσια υγεία. Η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει ριζικά τις περιβαλλοντικές συνθήκες μέσα στις οποίες παράγονται, επεξεργάζονται, διακινούνται και καταναλώνονται τα τρόφιμα.

Οι αλλαγές στη θερμοκρασία, στα επίπεδα υγρασίας, στη συχνότητα ακραίων καιρικών φαινομένων και στη βιοποικιλότητα δεν αποτελούν απλώς περιβαλλοντικές μεταβλητές, αλλά καθοριστικούς παράγοντες κινδύνου για την τροφική αλυσίδα. Σε αυτό το νέο περιβάλλον, παρατηρούμε τη μετατόπιση και την ενίσχυση γνωστών τροφιμογενών κινδύνων, αλλά και την εμφάνιση νέων. Οι μυκοτοξίνες, οι μικροβιακοί και ιογενείς παράγοντες, καθώς και οι παρασιτικές απειλές αποκτούν διαφορετική δυναμική, τόσο ως προς τη συχνότητα εμφάνισης όσο και ως προς τη γεωγραφική τους εξάπλωση. Παθογόνοι οργανισμοί που μέχρι πρότινος θεωρούνταν περιορισμένοι σε συγκεκριμένες περιοχές ή εποχές, πλέον εντοπίζονται σε νέα περιβάλλοντα, δημιουργώντας αυξημένες απαιτήσεις επιτήρησης και ελέγχου.

Το ζήτημα, ωστόσο, δεν είναι μόνο επιστημονικό ή τεχνικό. Είναι βαθύτατα ζήτημα δημόσιας υγείας. Οι επιπτώσεις από την υποβάθμιση της ασφάλειας των τροφίμων δεν κατανέμονται ισότιμα στον πληθυσμό. Ευάλωτες ομάδες, όπως παιδιά, ηλικιωμένοι, άτομα με χρόνια νοσήματα ή μειωμένη πρόσβαση σε ποιοτικά τρόφιμα, πλήττονται δυσανάλογα. Επομένως, η τροφική ασφάλεια συνδέεται άμεσα με την κοινωνική δικαιοσύνη και τη συνοχή.

Τα υφιστάμενα συστήματα ασφάλειας τροφίμων έχουν σχεδιαστεί σε μεγάλο βαθμό με βάση σταθερά ή προβλέψιμα περιβαλλοντικά πρότυπα. Σήμερα, καλούνται να λειτουργήσουν σε ένα δυναμικό και αβέβαιο πλαίσιο. Αυτό δημιουργεί την ανάγκη επαναξιολόγησης των μηχανισμών πρόληψης, των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, αλλά και των πολιτικών διαχείρισης κρίσεων. Η ερώτηση που τέθηκε και μέσα από την ημερίδα δεν ήταν αν τα συστήματα αυτά είναι ανεπαρκή, αλλά αν είναι επαρκώς προσαρμοστικά.

Σε αυτό το σημείο, ο ρόλος της επιστημονικής έρευνας και της ακαδημαϊκής κοινότητας καθίσταται κομβικός. Όπως υπογραμμίσθηκε, η παραγωγή γνώσης δεν μπορεί να παραμένει αποσπασματική. Απαιτείται διεπιστημονική προσέγγιση, που να ενώνει τη δημόσια υγεία, την επιστήμη τροφίμων, την κλιματολογία, την περιβαλλοντική πολιτική και τις κοινωνικές επιστήμες. Μόνο μέσα από αυτήν τη σύνθεση μπορούμε να κατανοήσουμε την πολυπλοκότητα των κινδύνων και να σχεδιάσουμε αποτελεσματικές παρεμβάσεις.

Ιδιαίτερη σημασία έχει και ο ρόλος της εκπαίδευσης. Η ημερίδα στο ΠΑΔΑ, με τη δυναμική συμμετοχή φοιτητών και νέων επιστημόνων, ανέδειξε τη σημασία της καλλιέργειας επιστημονικής σκέψης και υπευθυνότητας από τα πρώτα στάδια της ακαδημαϊκής πορείας. Η επένδυση στη γνώση και στην κριτική κατανόηση των σύγχρονων κινδύνων αποτελεί μακροπρόθεσμη στρατηγική πρόληψης. Παράλληλα, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τη διάσταση της πολιτικής και της διακυβέρνησης. Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην ασφάλεια των τροφίμων απαιτεί συνέργειες μεταξύ θεσμών, επιστημονικών φορέων και κοινωνίας. Η χάραξη πολιτικών οφείλει να βασίζεται σε επιστημονική τεκμηρίωση, αλλά και να είναι ευέλικτη, ώστε να ανταποκρίνεται σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον κινδύνων.

Η εκδήλωση ανέδειξε με σαφήνεια ότι οι φοιτητές του ΠΑΔΑ δεν περιορίζονται στη θεωρία, αλλά μπορούν να οργανώσουν, να ενημερώσουν και να εμπνεύσουν την κοινωνία, μετατρέποντας την εκπαίδευση σε ενεργό κοινωνικό εργαλείο. Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί πρότυπο για την ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα, καθώς συνδέει τη διεπιστημονική γνώση με την κοινωνική ευθύνη, προωθώντας την ασφάλεια τροφίμων και την προστασία της δημόσιας υγείας ως συλλογική υπόθεση.

Η ημερίδα, με τη δυναμική συμμετοχή των φοιτητών και τη συνδρομή καθηγητών, απέδειξε ότι η γνώση, η εκπαίδευση και η κοινωνική ευαισθησία μπορούν να συνδυαστούν με έναν μοναδικό τρόπο, θέτοντας τα θεμέλια για μελλοντικές δράσεις, πολιτικές και συνεργασίες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Τέλος, όπως τόνισαν και οι καθηγητές Κωνσταντίνος Ντελέζος, Κωνσταντίνος Κοτροκόης και Πηνελόπη Σωτηροπούλου, η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί απλώς περιβαλλοντικό ή γεωργικό θέμα· είναι ζήτημα ασφάλειας τροφίμων και δημόσιας υγείας. Η διασύνδεση των παραμέτρων –κλίμα, τρόφιμα, μικροοργανισμοί, διατροφή, υγεία– καθιστά σαφές ότι η προσπάθεια πρέπει να κατευθύνεται προς την ανθεκτικότητα και την ευελιξία των συστημάτων τροφίμων και υγείας. Οι τεχνολογίες, τα δεδομένα και η διακυβέρνηση πρέπει να συνεργαστούν για να προστατευτεί η ανθρώπινη υγεία σε ένα περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία.

Η επένδυση σε αυτή την κατεύθυνση δεν είναι «κόστος», αλλά επένδυση στην υγεία, στην κοινωνική σταθερότητα και στην παραγωγική βιωσιμότητα για τις επόμενες γενιές.