Ενδιαφέρον παρουσιάζει πρόσφατη μελέτη που υπογράφει το ιταλικό CREA (Συμβούλιο Αγροτικής Έρευνας Οικονομίας, το αντίστοιχο του ΕΛΓΟ-«Δήμητρα»). Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε μέσα στο 2020, έχει θέμα τις ανάγκες των αγροτικών εκμεταλλεύσεων της γειτονικής χώρας σε καινοτομία. Για τα συμπεράσματα της μελέτης αξιοποιήθηκαν στοιχεία από 21.000 εκμεταλλεύσεις με ετήσια τυπική απόδοση τουλάχιστον 8.000 ευρώ ετησίως.
Τα στοιχεία που καλύπτουν την περίοδο 2012-2017 προέρχονται από το Farm Accountancy Data Network (FADN), το εργαλείο που συλλέγει τα στοιχεία των διαρθρώσεων που συγκεντρώνονται με το σύστημα RICA και συγκεντρώθηκαν μέσω συστηματικής εργασίας της ιταλικής στατιστικής υπηρεσίας. Χάρη στην πληθώρα των καταγραφών από μεγάλο φάσμα αγροτικών εκμεταλλεύσεων, προσφέρονται πολύτιμες πληροφορίες στα δίκτυα συστημάτων γεωργικής γνώσης και καινοτομία (AKIS), ώστε να προτείνουν δράσεις και πολιτικές για την ενίσχυση της καινοτομίας στο πλαίσιο της ΚΑΠ.
Τι σημαίνουν στην πράξη οι ανάγκες για καινοτομία
Προσδιορίζοντας τις προτεραιότητες από τη σκοπιά της αγροτικής πολιτικής, καθώς και τις ανάγκες των αγροτών για καινοτομία, οι ερευνητές αναφέρουν, μεταξύ άλλων: «Λαμβάνοντας υπόψη τη δυσκολία διερεύνησης των αναγκών των παραγωγών για καινοτομία, μπορεί να υποτεθεί ότι η ανάγκη σχετίζεται με την επιδίωξη επιχειρηματικών στόχων. Με άλλα λόγια, οι αγρότες ενδιαφέρονται περισσότερο να υιοθετήσουν μια καινοτομία, όταν παράγει μια βελτίωση στην εκμετάλλευσή τους. Ο κύριος στόχος μιας αγροτικής επιχείρησης είναι η ανταγωνιστικότητα, που συμπίπτει με έναν από τους βασικούς στόχους της αγροτικής πολιτικής. Επομένως, σε αυτό το πλαίσιο είναι πιο εύκολο να διαδοθούν καινοτομίες».
Σύμφωνα με τους συγγραφείς, η ανταγωνιστικότητα σε οικονομικούς όρους εξαρτάται περισσότερο από την αποδοτικότητα των γεωργικών εργασιών και από τη δυνατότητα του παραγωγού να μετατρέπει τις πρώτες ύλες σε προϊόντα ή/και υπηρεσίες, αξιοποιώντας τους διαθέσιμους πόρους (γη, εργατικό δυναμικό, κεφάλαιο) επιτυγχάνοντας κέρδος. «Για τη βελτίωση της αποδοτικότητας, ένας παραγωγός πρέπει να μπορεί να μεγιστοποιεί τις εκροές και/ή να ελαχιστοποιεί τις εισροές κατά την παραγωγική διαδικασία. Αυτό μπορεί να επιτυγχάνεται από την υιοθέτηση μιας τεχνολογικής καινοτομίας.
Κάθε καινοτομία που μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα ή την κερδοφορία, να αυξήσει την παραγωγή ή να μειώσει τις εισροές, μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες των παραγωγών», αναφέρουν.
Στη συνέχεια, προσθέτουν ότι οι στόχοι της αγροτικής πολιτικής για μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και των εισροών έχουν προτεραιότητα σε σχέση με τους προσωπικούς, επιχειρηματικούς στόχους. «Η λελογισμένη χρήση φυσικών πόρων, όπως το νερό για άρδευση, και η συγκράτηση της χρήσης λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων συντελούν στην επίτευξη και των δύο στόχων», τονίζουν.
Τα αποτελέσματα της ανάλυσης με παραδείγματα
Κατά τη μελέτη, οι εκμεταλλεύσεις ομαδοποιήθηκαν βάσει κοινών χαρακτηριστικών τους (τυπική απόδοση, είδος καλλιέργειας εκτροφής, περιοχή κ.ά.). Επίσης, καταγράφηκαν οι στόχοι τους και οι ανάγκες τους για καινοτομία. Κατά την ανάλυση, αξιοποιήθηκαν 24 δείκτες που προέκυψαν από το FADN. Oρισμένοι εξ αυτών ήταν η παραγωγικότητα και η κερδοφορία της εκμετάλλευσης, η εκπαίδευση και η ηλικία των εργαζομένων στην εκμετάλλευση, το κόστος παραγωγής, η ηλικία των μηχανημάτων (εξοπλισμού) και των καλλιεργειών, η ένταση χρήσης εισροών και η εφαρμογή γεωργικών πρακτικών.
Προχωρώντας στα αποτελέσματα της ανάλυσης, οι ερευνητές επισημαίνουν ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα. Για αρχή, αναφέρονται στις μικρομεσαίες κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις της Σαρδηνίας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, οι εκμεταλλεύσεις χαρακτηρίζονται, μεταξύ άλλων, από χαμηλή παραγωγικότητα, ενώ χρειάζονται βελτίωση των τεχνολογικών μέσων, αλλά και προώθηση συστημάτων πιστοποίησης προϊόντων.
Άλλο παράδειγμα αφορά την περιοχή του Μάρκε στην Ανατολική Ιταλία, όπου κυριαρχούν οι μικρές εκμεταλλεύσεις με αροτραίες καλλιέργειες. Ορισμένα προβλήματα της περιοχής είναι η γήρανση του πληθυσμού και η υπερλίπανση των αγροτεμαχίων. Κατά τους ερευνητές, μέτρα της ΚΑΠ για την κατάρτιση και την εκπαίδευση των παραγωγών, καθώς και για την επίλυση προβλημάτων μέσω της έρευνας, όπως το Μέτρο 16, μπορούν να βελτιώσουν τις επιδόσεις των εκμεταλλεύσεων. Ακόμη ένα παράδειγμα αφορά την Καμπανία, όπου υπάρχουν αρκετές μικρές και μεσαίες μονάδες παραγωγής αγελαδινού γάλακτος.
Σημαντικά προβλήματα σχετίζονται με την περιβαλλοντική διαχείριση, ενώ και ο δείκτης παραγωγικότητας των εκμεταλλεύσεων βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι οι ανωτέρω εκμεταλλεύσεις αναμένεται να ωφεληθούν από καινοτομίες που θα βελτιώσουν τις παραγωγικές διαδικασίες, ιδιαίτερα σε επίπεδο περιβαλλοντικής διαχείρισης.
Οι ίδιοι σημειώνουν ότι για να επιτευχθούν οι ανωτέρω στόχοι μέσω της καινοτομίας μπορούν να συμβάλουν τόσο τα ερευνητικά ιδρύματα και τα πανεπιστήμια όσο και οι γεωργικοί σύμβουλοι.
