Αγροτικά Φωτοβολταϊκά: Τι έργα έγιναν την τελευταία τριετία, έρχονται εξελίξεις για τα «400άρια»

Οι πονηροί και οι…celebrities των Ενεργειακών Κοινοτήτων

Χρονιά-ορόσημο για την ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών αποτέλεσε το 2019, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Όπως φαίνεται στον πίνακα 1, κατά την τριετία 2015-2017 υπήρχε στασιμότητα. Μαζί με το 2018, όπου η κατάσταση βελτιώθηκε, η εγκατεστημένη ισχύς δεν ξεπέρασε τα 42 ΜW. Το 2019, όμως, το αντίστοιχο μέγεθος ανήλθε σε περίπου 153 ΜW.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Εξέλιξη εγκατεστημένης ισχύος φωτοβολταϊκών 2015 – 2021

Έτος

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021 (εκτίμηση)

Ισχύς (MW)

1,47

0,59

6,35

33,72

152,97

431,43

787

Πηγή: ΥΠΕΝ, στοιχεία έως τον Οκτώβριο 2021

Έκτοτε, ακολούθησε μια ραγδαία αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος. Το 2020 υπήρξε σχεδόν τριπλασιασμός, με 431,43 MW, για να φτάσουμε στο τρέχον έτος. Μέχρι τον Οκτώβριο το… κοντέρ είχε γράψει πάνω από 600 MW, ενώ η εκτίμηση του ΥΠΕΝ κάνει λόγο για κλείσιμο του έτους με σχεδόν 800 MW.

Αν επαληθευτεί, θα μιλάμε για αύξηση που ξεπερνά το 500% σε σχέση με το 2019 και σχεδόν διπλασιασμό σε σχέση με το 2020, καθιστώντας αντιληπτό το ενδιαφέρον που υπάρχει για την κατασκευή τέτοιων έργων.

Ξεκόλλησαν τα αγροτικά έργα, µέχρι να στερέψει το δίκτυο

Αποκαλυπτική είναι η σύγκριση των αγροτικών έργων από 100 kW έως 500 kW, σε σχέση με τα μεγαλύτερα έργα, από 1 MW και πάνω. To 2018, η εγκατεστημένη ισχύς για έργα άνω του 1 MW έφθασε τα 31 MW. Το 2019 υπήρξε σημαντική μείωση έργων πάνω από 1 MW (15 MW εγκατεστημένης ισχύος).

Από το σύνολο της εγκατεστημένης ισχύος, τα έργα που έγιναν από αγρότες και Ενεργειακές Κοινότητες (ΕΚ) αντιστοιχούσαν σε 8 MW, δηλαδή σε περίπου 5% επί των 153 MW. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σημαντικά την τελευταία διετία: Το 2020, από τα 430 MW, τα έργα πάνω από 1 MW αντιστοιχούσαν σε 43 MW, ενώ τα αγροτικά έργα μαζί με τις ΕΚ έφτασαν στα 230 MW. Το 2021, τα έργα άνω του 1 MW αντιστοιχούσαν σε 77 MW, ενώ 288 MW κατέλαβαν αγροτικά έργα και Κοινότητες.

Οι εν λόγω αριθμοί θα μπορούσαν να ερμηνευθούν ως επανεκκίνηση των αγροτικών έργων, χωρίς ωστόσο αυτό να ανταποκρίνεται απολύτως στην πραγματικότητα. Άλλωστε, εδώ και αρκετούς μήνες, η έλλειψη δικτύου σε πολλές περιοχές και οι απλησίαστοι όροι σύνδεσης που προσφέρονται σε παραγωγούς έχουν μπλοκάρει εκ νέου τη δυνατότητά τους να πραγματοποιήσουν ακόμα και πολύ μικρά έργα.

Enel: «Όφελος για δέκα γυναίκες από το πρόγραμμα στις Βαμβακιές»

Πρόσφατα, ο ενεργειακός κολοσσός Enel Green Power ανακοίνωσε ένα νέο πάρκο ισχύος 70 MW στο Μαυροδένδρι Κοζάνης. Το έργο αναμένεται να ξεκινήσει να λειτουργεί εντός του 2023. Η επιχείρηση έχει εγκαταστήσει έργα ΑΠΕ και σε άλλες περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας. Ένα μικρότερο πάρκο, ισχύος 6,5 MW, λειτουργεί στις Βαμβακιές Κοζάνης. Εκεί θα υλοποιηθεί το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Vamvakies, a Social Green Project», που θα δώσει τη δυνατότητα σε δέκα γυναίκες να καλλιεργήσουν αρωματικά φυτά εντός του πάρκου.

Σε δηλώσεις του στην «ΥΧ», ο επικεφαλής Ευρώπης της Enel, Αριστοτέλης Χαντάβας (φωτό), αναφέρθηκε στις δύο αυτές πρωτοβουλίες: «Το έργο, συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 70 MW, πληροί όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να υποστηρίξει την προσπάθεια της Ελλάδας και της Δυτικής Μακεδονίας για πλήρη απολιγνιτοποίηση και ενεργειακό μετασχηματισμό. Υπηρετώντας πιστά το όραμά μας για ενσωμάτωση των τοπικών κοινωνιών και για μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση, εφαρμόζουμε το μοντέλο της Δημιουργίας Αμοιβαίας Αξίας και υιοθετούμε δράσεις που θα ενισχύσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας, μεγιστοποιώντας το όφελος για τους κατοίκους και για το τοπικό οικοσύστημα».

Σχετικά με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα στις Βαμβακιές, ο ίδιος πρόσθεσε: «Η καλλιέργεια αρωματικών φυτών εντός του φωτοβολταϊκού μας πάρκου στις Βαμβακιές είναι ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα που πραγματοποιείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Η ομάδα των γυναικών από τον Ελλήσποντο Κοζάνης θα καλλιεργήσουν τσάι του βουνού, ρίγανη, λεμονοθύμαρο και επίσης θα αξιοποιήσουν το αυτοφυές παλιούρι, για να δημιουργήσουν δικά τους προϊόντα και να τα πουλήσουν».

Το εν λόγω πρόγραμμα υποστηρίζεται από τον Δήμο Κοζάνης. Όπως ανάφερε στην «ΥΧ» ο δήμαρχος Κοζάνης, Λάζαρος Μαλούτας, «οι εκτάσεις στις Βαμβακιές, πριν γίνει το πάρκο, ανήκαν στο Δημόσιο. Πρόκειται για γη χαμηλής παραγωγικότητας. Η επένδυση θα αποφέρει κάποια έσοδα στον δήμο, αλλά κυρίως στην τοπική κοινωνία».

Οι πονηροί και οι celebrities που υποσκέλισαν τους αγρότες

Την τελευταία τετραετία, μεγάλο μέρος του δικτύου κατέλαβαν οι Ενεργειακές Κοινότητες. Από τη θέσπιση του ευνοϊκού πλαισίου για τις ΕΚ το 2018 και ύστερα, άρχισαν να δημιουργούνται δεκάδες και στη συνέχεια εκατοντάδες ΕΚ. Όμως, αν και το θεσμικό πλαίσιο προσέβλεπε σε οργανισμούς συνεταιριστικής φιλοσοφίας και κοινής ωφέλειας, τα πράγματα συχνά δεν εξελίσσονταν έτσι.

Όπως δήλωσε στην «ΥΧ» ο συνιδρυτής της ΚοινΣΕπ Electra Energy, Δημήτρης Κιτσικόπουλος, «αυτήν τη στιγμή, ο αριθμός των Ενεργειακών Κοινοτήτων ξεπερνά τις 800. Εξ αυτών ελάχιστες, ίσως και κάτω του 5%, πληρούν τον πραγματικό σκοπό ενός οργανισμού κοινής ωφέλειας. Σε ορισμένες περιπτώσεις μαζεύονταν 10-15 άτομα και έφτιαχναν μια Κοινότητα που δεν είχε σχέση με τη φιλοσοφία που προβλέπεται από το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Έγιναν Κοινότητες που δεν είχαν σχέση με την κοινωνική συνεισφορά και την τοπική ανάπτυξη. Μια δικλείδα ασφαλείας θα μπορούσε να είναι η συμμετοχή ενός ικανού αριθμού ατόμων, έτσι ώστε να δημιουργείται μια “κοινωνία πολιτών” και όχι μια, ας την πούμε παρέα, από πέντε-δέκα επιχειρηματίες».

Στα υγιή παραδείγματα υπάρχουν ορισμένες Κοινότητες που έχουν συσταθεί από αγροτικούς συνεταιρισμούς (ΕΒΟΛ, ΘΕΣγη) ή έχουν μέλη τους αγρότες. Ο καθηγητής του τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του Μεσογειακού Πανεπιστημίου και ιδρυτικό μέλος της Ενεργειακής Κοινότητας «Μινώα», Δημήτρης Κατσαπρακάκης, δήλωσε τα εξής: «Είναι γεγονός ότι υπάρχει μεγάλος αριθμός ΕΚ που δεν επιτελούν τον σκοπό τους. Στην κοινότητά μας έχουμε ξεκινήσει με 100 μέλη και ο στόχος είναι να τα αυξήσουμε στα 300. Πρόκειται για πολίτες, αγρότες, συνεταιρισμούς, τοπικές επιχειρήσεις, αλλά και δημόσιους φορείς, όπως η Περιφέρεια Κρήτης και δήμοι της ΠΕ Ηρακλείου. Αντικείμενο της κοινότητας είναι η μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω net metering. Η συνεισφορά ενός μέλους για να απολαύσει τα οφέλη μπορεί να ξεκινά από τα 4.000 ευρώ».

Έμπειρος μελετητής από τη Μακεδονία, που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, ανέφερε: «Οι Ενεργειακές Κοινότητες είναι μια πονεμένη ιστορία. Υπάρχει έντονη συζήτηση γύρω από την έλευση εταιρείας στην περιοχή, συμφερόντων πασίγνωστου τραγουδιστή, που έχει ξεκινήσει δουλειές εδώ, αλλά συμμετέχει και σε άλλες επενδύσεις στη Δυτική και Κεντρική Ελλάδα. Ο κόσμος δεν βλέπει με καλό μάτι τέτοιες επενδύσεις».

Από την πλευρά της, η Σάντυ Φαμελιάρη, υπεύθυνη Προγραμμάτων για την Κλιματική Αλλαγή της Greenpeace στην Ελλάδα, μας είπε: «Υπάρχουν περιπτώσεις που σε μια Κοινότητα συμμετέχουν μεγάλοι επιχειρηματίες. Στο ενδεχόμενο συμμετοχής σε μια διαγωνιστική διαδικασία, τέτοια σχήματα μπορούν να “χτυπήσουν” πολύ πιο εύκολα έναν διαγωνισμό σε σχέση με δέκα, για παράδειγμα, αγρότες. Υπάρχει άνισος ανταγωνισμός. Εμείς ζητάμε να γίνεται ένας έλεγχος των Κοινοτήτων, ώστε να πιστοποιείται ότι πληρούν πραγματικά το κριτήριο της συμμετοχικότητας, καθώς και άλλα κριτήρια κοινωνικού χαρακτήρα». Σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΝ, από τις 780 Ενεργειακές Κοινότητες που λειτουργούσαν στη χώρα το 2020, σε μόλις 16 συμμετέχουν Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης και παράλληλα αριθμούν πάνω από 60 μέλη (βλ. πίνακα 2).

ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Διάρθρωση Ενεργειακών Κοινοτήτων

Ενεργειακές Κοινότητες

Αριθμός και Εγκατεστημένη Ισχύς

(ΟΤΑ >60μέλη)

16 (14,79MW)

Λοιπές Ενεργειακές Κοινότητες

764 (517,24MW)

Σύνολο Ενεργειακών Κοινοτήτων

780 (532 MW)

Πηγή: ΥΠΕΝ