Το εμπόριο αγροτικών προϊόντων αποδείχθηκε ανθεκτικό στην πανδημία σε σχέση με τις εμπορικές συναλλαγές σε άλλους τομείς. Μάλιστα, ορισμένες κατηγορίες τροφίμων σημείωσαν αύξηση εξαγωγών, ενώ δραματική ήταν η πτώση της ζήτησης για αγροτικά προϊόντα που δεν έχουν σχέση με τη διατροφή, όπως γούνες και λουλούδια.
Οι απαιτήσεις για τρόφιμα στο λιανικό εμπόριο αυξήθηκαν εκθετικά, σε συνδυασμό με τα συσκευασμένα τρόφιμα, κυρίως λόγω της ζήτησης για οικιακή κατανάλωση. Την ίδια στιγμή, όμως, τα αποθέματα πολλών αγροτικών προϊόντων, ειδικά στα δημητριακά, βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων ετών, γεγονός που οδηγεί σε πίεση των τιμών.
Ταυτόχρονα, όπως επισημαίνει έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Εμπορίου που δημοσιεύτηκε στις 26 Αυγούστου για τις επιπτώσεις της πανδημίας στον αγροδιατροφικό τομέα, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στα μέτρα που λαμβάνονται από διάφορες χώρες, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η ισορροπία της αγοράς. Συγκεκριμένα, πολλές χώρες, στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν διατροφική επάρκεια, έλαβαν και συνεχίζουν να λαμβάνουν μέτρα στήριξης χωρίς να ενημερώσουν τον οργανισμό, ενώ παράλληλα πολλές χώρες έχουν προχωρήσει σε πακέτα βοήθειας που μπορεί να φέρουν κραδασμούς στο παγκόσμιο εμπόριο.
Τέλος, σύμφωνα με την ίδια έκθεση, μπορεί οι ανεπτυγμένες χώρες να εξασφάλισαν διατροφική επάρκεια για τους πολίτες τους, όμως η πανδημία θα αυξήσει τα ποσοστά πείνας στις χώρες που ήδη υποφέρουν από έλλειψη επαρκούς πρόσβασης σε τρόφιμα.
«Κλειδί» το θαλάσσιο εμπόριο
Ο αγροτικός τομέας αποδείχθηκε ανθεκτικός όσον αφορά τις συνέπειες της πανδημίας που έχει πλήξει ολόκληρο τον πλανήτη. Σύμφωνα με την έκθεση, αυτό οφείλεται σαφώς στην αναγκαιότητα της διατροφής για τον άνθρωπο, αλλά και στο γεγονός ότι το εμπόριο για πολλά τρόφιμα διεξάγεται μέσω θαλάσσης, όπου οι απαγορεύσεις που επιβλήθηκαν ήταν περιορισμένες.
Ανάμεσα στα μέτρα που ελήφθησαν ήταν η μείωση των δασμών, με ταυτόχρονο όμως περιορισμό των εξαγωγών, με αποτέλεσμα να αυξηθούν και τα αποθέματα. Το εμπόριο αγροδιατροφικών προϊόντων χρειάστηκε να αλλάξει ξαφνικά, προκειμένου να προσαρμοστεί στη νέα «κανονικότητα», με στοχευμένα μέτρα για επάρκεια τροφής. Με τα κέντρα εστίασης κλειστά και υπό τον φόβο της μετάδοσης του ιού, η τροφοδοσία των νοικοκυριών από το λιανικό εμπόριο αυξήθηκε κατακόρυφα.
Έτσι, ενώ συνολικά οι εμπορικές συναλλαγές το πρώτο μισό του 2020 σημείωσαν εξαιρετική πτώση, οι εξαγωγές τροφίμων σημείωσαν αύξηση της τάξης του 2,5% το πρώτο τέταρτο του 2020 σε σχέση με το ίδιο χρονικό διάστημα το 2019. Τον Μάρτιο, όταν σε πολλές χώρες της ΕΕ επιβλήθηκε lockdown, η εξαγωγική δραστηριότητα αυξήθηκε κατά 3,3% και κατά 0,6% τον Απρίλιο. Ωστόσο, τα στοιχεία μέχρι στιγμής δείχνουν ότι καταγράφηκε μείωση της τάξης του 1,3% τον Μάιο.
Η συνολική εικόνα δείχνει δραματική πτώση για αγροτικά προϊόντα που δεν σχετίζονται με τη διατροφή. Συγκεκριμένα, τον Απρίλιο, η αύξηση σε συσκευασμένα και μεταποιημένα φρούτα και λαχανικά αντανακλά το άγχος και τον πανικό που προκάλεσε η πανδημία στα νοικοκυριά, που προσπάθησαν να εξασφαλίσουν επάρκεια τροφής για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Διαφορετικές συνέπειες ανάλογα με τη χώρα και την εποχήΟι επιδράσεις της πανδημίας στον αγροτικό τομέα και στις εξαγωγές τροφίμων διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή του πλανήτη και από μήνα σε μήνα. Τον περασμένο Μάρτιο στην Ασία σημειώθηκε πτώση των εξαγωγών, ενώ στην Ευρώπη και τη Β. Αμερική η αντίστοιχη πτώση σημειώθηκε τον Απρίλιο. Ωστόσο, μερικές περιοχές είδαν τις εξαγωγές τους να αυξάνονται, όπως η Ν. Αμερική, λόγω της ζήτησης των εισαγωγών προϊόντων από την Ασία, όπως η σόγια, η ζάχαρη και το κρέας. Η αύξηση των εξαγωγών για τη Νότια Αμερική οφείλεται κυρίως στις εξαγωγές της Βραζιλίας προς την Ασία, η οποία έτσι κι αλλιώς είναι μεγάλη εξαγωγική χώρα. Από τις αρχές του 2020, οι τιμές των τροφίμων έδειξαν καθοδική τάση και η πανδημία έφερε μεγαλύτερη πίεση στις τιμές. Παρά το γεγονός ότι τον Ιούνιο σημειώθηκε για πρώτη φορά από την αρχή του έτους μια μικρή αύξηση στις τιμές τροφίμων, οι τιμές αναμένεται να διατηρηθούν σε χαμηλά επίπεδα, λόγω των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας. Ο WTO παρακολουθεί στενά την πορεία εμπορίου και εξαγωγών του βαμβακιού, το οποίο από τη μία δεν είναι διατροφικό προϊόν, οπότε πλήττεται ιδιαίτερα από τις συνέπειες της πανδημίας, από την άλλη αποτελεί σημαντική πηγή εισοδήματος για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Διεθνούς Συμβουλευτικής Επιτροπής Βάμβακος, αναμένεται πτώση της ζήτησης σε βαμβάκι της τάξης του 13% σε σχέση με το 2019, με αποτέλεσμα να μειωθούν οι εξαγωγές κατά 8,6 εκατομμύρια τόνους. Αυτό συνεπάγεται ότι πολλές μικρές εκμεταλλεύσεις στην Αφρική ειδικά στις λιγότερο προηγμένες χώρες, όπως η Μπουργκίνα Φάσο, το Μπενίν, το Τσαντ και το Μάλι, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πρόβλημα επιβίωσης. Προκειμένου να διασφαλίσουν διατροφική επάρκεια για τον πληθυσμό τους, πολλές χώρες προχώρησαν σε ειδικά μέτρα στήριξης προς την αγροτική παραγωγή, όπως το να επιτρέψουν με ειδικές άδειες την εργασία αλλοδαπών εποχικών εργατών στα χωράφια, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να ταξιδέψουν παρά τις απαγορεύσεις. Για ορισμένο χρονικό διάστημα, δόθηκε προτεραιότητα στην εισαγωγή υγειονομικού υλικού σε σχέση με τις εισαγωγές τροφίμων. Ωστόσο, πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο έλαβαν μέτρα στήριξης της αγροτικής παραγωγής, χρηματοδοτώντας τους αγρότες ή τους μεταποιητές, γεγονός που έχει φέρει πρωτόγνωρες προκλήσεις για το παγκόσμιο εμπόριο. |
