Ανάλυση: Πώς κινήθηκε η διεθνής αγορά πορτοκαλιών το 2022-2023

του Γιάννη Τσιφόρου

Η παγκόσμια παραγωγή νωπών πορτοκαλιών κατά το διάστημα της εμπορικής περιόδου 2022/2023 περιορίστηκε στους 47,8 εκατ. τόνους, καταγράφοντας σημαντική μείωση σε σύγκριση με την προηγούμενη (-5,3%), κυρίως εξαιτίας της πτώσης που σημειώθηκε στην ΕΕ, στην Τουρκία και στις ΗΠΑ. Μεγαλύτερη, εξάλλου, ήταν η πτώση της παραγωγής στα πορτοκάλια που οδηγήθηκαν στη μεταποίηση (-9,5%), ενώ αισθητή ήταν η μείωση της κατανάλωσης στα νωπά, που περιορίστηκε σε 30 εκατ. τόνους (-2,6%). Ωστόσο, ανοδικά κινήθηκε το παγκόσμιο εμπόριο, με αισθητή άνοδο στις εισαγωγές και μικρότερη στις εξαγωγές.

Σημαντική η μείωση στην ΕΕ

Έντονη ήταν η μείωση της παραγωγής και της κατανάλωσης νωπών πορτοκαλιών στην ΕΕ. Την περίοδο 2022/2023, η παραγωγή περιορίστηκε σε 5,8 εκατ. τόνους, παρουσιάζοντας πτώση σε σύγκριση με την προηγούμενη (-13%), κυρίως εξαιτίας της μεγάλης μείωσής της στην Ισπανία, λόγω της επικράτησης εξαιρετικά δυσμενών καιρικών συνθηκών (έντονες βροχοπτώσεις την άνοιξη του 2022, καύσωνες και ξηρασία στη διάρκεια του 2023). Να σημειωθεί ότι η παραγωγή νωπών πορτοκαλιών στην Ισπανία, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις (στοιχεία USDA, Gain, Citrus semi-annual, 15/6/2023), περιορίστηκε σε 2,9 εκατ. τόνους την περίοδο 2022/2023, μέγεθος έντονα μειωμένο σε σύγκριση με την προηγούμενη (-23%), αλλά και σε σχέση με τον μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας (-20%).

Μεγαλύτερη, όμως, ήταν η πτώση της παραγωγής στα πορτοκάλια που οδηγήθηκαν στη μεταποίηση (-25%), ενώ σημαντική ήταν και η μείωση της κατανάλωσης (-8%), επηρεαζόμενη αρνητικά από τον περιορισμό της παραγωγής, αλλά και από την αύξηση των τιμών. Αντίθετα, αισθητή ήταν η άνοδος των εισαγωγών νωπών πορτοκαλιών στην ΕΕ (+13%), προερχόμενων κυρίως από τη Νότια Αφρική, την Αίγυπτο, το Μαρόκο, τη Ζιμπάμπουε και την Αργεντινή. Κάμψη, εξάλλου, σημειώθηκε στις εξαγωγές της ΕΕ προς τρίτες χώρες, που περιορίστηκαν σε 390.000 τόνους (-3%), με κυριότερους προορισμούς το Ην. Βασίλειο, την Ελβετία, τον Καναδά, τη Νορβηγία και τις χώρες της Μέσης Ανατολής.

Κατά την τρέχουσα εμπορική περίοδο (Οκτώβριος 2023-Αύγουστος 2024), οι προοπτικές φαίνονται δυσοίωνες. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Short-term outlook for EU agricultural markets, 9/10/2023), αν και πρόωρες, η παραγωγή νωπών πορτοκαλιών στην ΕΕ την περίοδο 2023/2024 προβλέπεται να περιοριστεί σε σύγκριση με την προηγούμενη (-1,7%), κυρίως λόγω της μείωσης της παραγωγής στην Ισπανία, που δεν φαίνεται να αντισταθμίζεται από την αύξηση στην Ιταλία. Κάμψη προβλέπεται και στην κατανάλωση (-1,5%), εξέλιξη που αποτιμάται και με τη μείωση της κατά κεφαλήν κατανάλωσης σε 12,6 κιλά, έναντι των 12,9 κιλών της προηγούμενης περιόδου. Στις εισαγωγές, μετά την έντονη άνοδο του όγκου κατά την προηγούμενη περίοδο, προβλέπεται μείωση στην τρέχουσα (-7%), ενώ οι εξαγωγές αναμένεται να περιοριστούν σε 350.000 τόνους (-3%).

Μειώθηκαν οι ελληνικές εξαγωγές

Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις (στοιχεία Eurostat, 17/10/2023), η εγχώρια παραγωγή νωπών πορτοκαλιών, σε ετήσια βάση, ανήλθε το 2022 σε 874.000 τόνους, παρουσιάζοντας αύξηση σε σύγκριση με το 2021 (+7%). Άνοδο, επίσης, σημείωσε η εγχώρια μέση τιμή νωπών πορτοκαλιών στη διάρκεια της προηγούμενης περιόδου, ανερχόμενη τον Αύγουστο του 2023 σε 67 ευρώ/100 κιλά, μέγεθος σημαντικά αυξημένο σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα του προηγούμενου έτους (+115%). Εξακολουθεί, όμως, να παραμένει σημαντικά μικρότερη του ευρωπαϊκού μέσου όρου (89 ευρώ/100 κιλά), που παρουσίασε ανάλογη άνοδο (+116%).

Ωστόσο, οι εξαγωγές νωπών πορτοκαλιών της χώρας το 2022 περιορίστηκαν σε 266.000 τόνους, αξίας 137 εκατ. ευρώ, μεγέθη σημαντικά μειωμένα σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος ως προς τον όγκο (-19%) και την αξία (-12,5%). Μικρή, επίσης, ήταν η βελτίωση της μέσης τιμής εξαγωγής, που ανήλθε σε 0,51 ευρώ/κιλό έναντι της αντίστοιχης του 2021 (0,48 ευρώ/κιλό).

Η Ρουμανία εξακολουθεί να αποτελεί την κυριότερη χώρα προορισμού, καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέρος (20% του όγκου και 21% της αξίας). Καλύτερες όμως αγορές, από άποψη υψηλότερης εξαγωγικής τιμής, παραμένουν η Πολωνία, η Τσεχία και η Αυστρία. Αντίθετα, εξαιρετικά χαμηλές παραμένουν οι τιμές εξαγωγής σε ορισμένες βαλκανικές χώρες (Αλβανία, Βουλγαρία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Βόρεια Μακεδονία), οι οποίες απορροφούν σημαντικό μέρος του συνολικού όγκου εξαγωγών (55.000 τόνοι το 2022), με τιμές χαμηλότερες μέχρι και 57% της μέσης εξαγωγικής τιμής της χώρας. Το κρίσιμο αυτό ζήτημα, που συνδέεται με αδυναμίες και ελλείψεις στον έλεγχο της διακίνησης των προϊόντων στους συνοριακούς σταθμούς, παρά τις επανειλημμένες επισημάνσεις (και προτάσεις) των εξαγωγικών φορέων της χώρας, δεν φαίνεται να έχει αντιμετωπιστεί.

Ωστόσο, οι ελληνικές εξαγωγές νωπών πορτοκαλιών παρουσίασαν σημαντική άνοδο στη διάρκεια του τρέχοντος έτους. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις (στοιχεία Eurostat, monthly trade 17/10/2023), στο διάστημα Ιανουαρίου-Αυγούστου 2023, ο όγκος εξαγωγών της χώρας ανήλθε σε 261.470 τόνους, αξίας 155 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για μεγέθη ιδιαίτερα αυξημένα σε σύγκριση με το ίδιο διάστημα του προηγούμενου έτους ως προς τον όγκο (+44%) και, κυρίως, ως προς την αξία (+80%), ως συνέπεια της ανόδου της μέσης τιμής εξαγωγής (0,59 ευρώ/κιλό) σε σχέση με την αντίστοιχη του 2022 (0,47 ευρώ/κιλό).

Εξωτερικό εμπόριο χυμού πορτοκαλιών Ελλάδας
(2022-2021)

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Access2Markets, 15/9/2023, HS Codes: 200911, 200912, 200919)

Θετικό το εμπορικό ισοζύγιο στον χυμό πορτοκαλιών

Ένα μέρος της εγχώριας παραγωγής πορτοκαλιών (περίπου 140.000 τόνοι ετησίως) οδηγείται στη μεταποίηση για την παρασκευή χυμών πορτοκαλιού, το εμπορικό ισοζύγιο των οποίων παραμένει θετικό, με τις εξαγωγές (18.000 τόνοι, αξίας 19 εκατ. ευρώ το 2022) να υπερτερούν των εισαγωγών, κυρίως ως προς τον όγκο.

Το μεγαλύτερο μέρος των εξαγόμενων προϊόντων αφορά συμπυκνωμένους χυμούς, οι εξαγωγές των οποίων περιορίστηκαν το 2022 σε 10.000 τόνους, καταγράφοντας σημαντική μείωση σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος ως προς τον όγκο (-21%) και μικρότερη ως προς την αξία (-9%), απευθυνόμενες, κυρίως, σε πέντε χώρες (Ρουμανία, Κίνα, Βουλγαρία, Αλγερία και Ην. Βασίλειο), που κάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος της κατηγορίας (88% του όγκου το 2022). Ακολουθούν με μικρότερο μερίδιο οι εξαγωγές μη συμπυκνωμένων χυμών, που παρουσίασαν σημαντική άνοδο του όγκου και της αξίας, και έπονται οι κατεψυγμένοι, που σημείωσαν πολύ μεγάλη αύξηση στην αξία (και στον όγκο), ωθούμενη από την έντονη άνοδο της μέσης εξαγωγικής τιμής (+63%).

Στις εισαγωγές εξακολουθούν να κυριαρχούν οι κατεψυγμένοι χυμοί, παρά τη σημαντική μείωση του όγκου σε 5.800 τόνους το 2022 (-29%), προερχόμενοι κυρίως από τέσσερις χώρες (Ολλανδία, Βέλγιο, Ιταλία, Βραζιλία), οι οποίες κάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος (74% του όγκου το 2022). Αντίθετα, μεγάλη ήταν η αύξηση της αξίας και του όγκου στους εισαγόμενους συμπυκνωμένους χυμούς, με έντονη άνοδο της μέσης τιμής εισαγωγής (+82%).

Οι προοπτικές στις εξαγωγές χυμών πορτοκαλιού κατά τη διάρκεια του 2023 φαίνονται ευνοϊκές. Ήδη, οι εξαγωγές συμπυκνωμένων προϊόντων στο διάστημα Ιανουαρίου-Αυγούστου του 2023 ανήλθαν σε 8.690 τόνους, αξίας 8,9 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας σημαντική άνοδο σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2022 ως προς τον όγκο (+24%) και την αξία (+36%).

Σημαντική, εξάλλου, άνοδος καταγράφεται στις εξαγωγές μη συμπυκνωμένων προϊόντων, ο όγκος των οποίων στο οκτάμηνο του 2023 ανήλθε σε 5.390 τόνους, αξίας 5,7 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2022 σημαντική αύξηση ως προς τον όγκο (+18%) και πολύ μεγαλύτερη ως προς την αξία (+63%), λόγω της έντονης ανόδου της μέσης τιμής εξαγωγής (+38%).

Εξαγωγές νωπών πορτοκαλιών Ελλάδας στις 15 πρώτες χώρες προορισμού (2022)

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Access2Markets, 15/9/2023, HS Code: 080510)

Παγκόσμια αγορά νωπών πορτοκαλιών
(2022/2023-2020/2021, σε χιλ. τόνους)

Πηγή: USDA FAS, World citrus markets and trade, 27/7/2023

Αγορά νωπών πορτοκαλιών στην ΕΕ
(2022/2023-2020/2021, σε χιλ. τόνους)

Πηγή: USDA FAS, World citrus market and trade, 27/7/2023

Μέση μηνιαία τιμή πορτοκαλιών στην ΕΕ και στην Ελλάδα (2022/2023, σε ευρώ/100 κιλά)

Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG-Agri, Citrus Dashboard, 6/9/2023)