Απαραίτητη η αναδιάρθρωση των ποικιλιών αμυγδαλιάς

του Γιώργου Ζακυνθινού, καθηγητή του Πανεπιστηµίου Δυτικής Αττικής

Η αμυγδαλιά είναι μια καλλιέργεια που μπορεί να αναπτυχθεί σε ποικιλία εδαφών, αλλά έχει καλύτερες αποδόσεις σε βαθιά, καλά στραγγιζόμενα και αρδευόμενα εδάφη. Απαιτεί ζεστά καλοκαίρια, με χαμηλή υγρασία, και αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες. Κατά την ανθοφορία, όμως, αν η θερμοκρασία πέσει στους -3οC, προκαλούνται σοβαρές ζημιές. Ανάλογα με το κλίμα της κάθε περιοχής, θα πρέπει να επιλέγεται και η κατάλληλη ποικιλία.

Το ποικιλιακό δυναμικό στη χώρα μας περιλαμβάνει τις ποικιλίες Ferragnes, Ferraduel, Texas, Truoito, Τuono, Nonpareil και Ρέτσου, με την Texas να συμμετέχει με περισσότερο από το 50% των αμυγδαλιών στο σύνολο της παραγωγής, ενώ δεύτερη έρχεται η Ferragnes (35%).

Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες Ferragnes, Ferraduel, Texas, Tuono και Ρέτσου έχουν όψιμη άνθιση, προσαρμόζονται σε μεγάλα υψόμετρα και είναι ανθεκτικές στους όψιμους παγετούς και στις χαμηλές θερμοκρασίες της άνοιξης, αλλά παρουσιάζουν θέματα σταυρογονιμοποίησης, καθόσον είναι αυτόστειρες.

Από το 2014, η έκταση καλλιέργειας αμυγδάλων στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 5,4% σε ετήσια βάση. Η παραγωγή έχει παρουσιάσει διακυμάνσεις διαχρονικά (βλ. Διάγραμμα 1), αλλά σήμερα εκτιμάται στους 29.000 μετρικούς τόνους.

Σήμερα, η περιοχή με τη μεγαλύτερη παραγωγή στην Ελλάδα είναι η Θεσσαλία. Τα τελευταία χρόνια, παρατηρήθηκε μία ανοδική πορεία της καλλιέργειας, γεγονός που οφείλεται στην αύξηση της ζήτησης λόγω της διαιτητικής αξίας των αμυγδάλων με νέα προϊόντα μέσα από την τεχνολογία. Η αξία παραγωγής στη χώρα μας το 2019 άγγιζε τα 70 εκατ. δολάρια.

Το ποικιλιακό δυναμικό

Το ποικιλιακό δυναμικό είναι σημαντικό σε παγκόσμιο επίπεδο και η κατεύθυνση της έρευνας νέων ποικιλιών διανθίζεται συνεχώς με νέες ποικιλίες. Προγράμματα γενετικής βελτίωσης στοχεύουν στο χαρακτηριστικό του αυτογόνιμου, της μείωσης των διπλών καρπών και στην αντοχή στους παγετούς και στις κρυπτογαμικές ασθένειες, όπως το κλαδοσπόριο, η πολυστιγμάτωση και το κορύνεο.

Το ποικιλιακό οπλοστάσιο περιλαμβάνει κυρίως αμερικανικές και ισπανικές ποικιλίες. Από τις νέες ισπανικές ποικιλίες ανθεκτικές στον παγετό και αυτογόνιμες (δεν χρειάζονται επικονιαστή), που θα μπορούσαν να προωθηθούν στη χώρα μας συστήματα υπέρπυκνης φύτευσης, είναι η Isabelona, η Guara, η Penta, η Soleta, Belona και η Cambra, οι οποίες θα μπορούσαν να φυτεύονται στις βόρειες περιοχές της χώρας μας, όπου ακόμη και η Ferragnes ζημιώνεται από τους παγετούς. Σημαντικά προβλήματα, επίσης, της καλλιέργειας είναι η σταυρογονιμοποίηση, οι εντομολογικές προσβολές, οι μυκητολογικές ασθένειες και οι καιρικές συνθήκες.

Ως υποκείμενο, δύο είναι αυτά που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τις αμυγδαλοπεριοχές της χώρας μας. Το πρώτο είναι το κλασικό και χρησιμοποιούμενο χρόνια τώρα GF.677, που είναι εύρωστο, ανθεκτικό στην ασφυξία ριζών, στον ασβεστόλιθο και στην ξηρασία, αλλά ευαίσθητο στους νηματώδεις, ενώ ανέχεται την έλλειψη σιδήρου. Το δεύτερο είναι το Frank (Garrigues), ένα υβρίδιο με καλό ριζικό σύστημα, που αντιστέκεται στη χλώρωση του σιδήρου και στην ξηρασία, αλλά παρουσιάζει ευαισθησία στην ασφυξία των ριζών.

Η παραγωγή βαίνει αυξητικά

Η παγκόσμια αγορά αμυγδάλου, σύμφωνα με αναλυτές της αγοράς, αναμένεται να αυξηθεί με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης (CAGR) 5,44% μέχρι το 2027 (βλ. Διάγραμμα.2), για να φτάσει σε συνολικό μέγεθος αγοράς 11,814 δισ. δολαρίων, αυξάνοντάς το από 8,156 δισ. δολάρια ΗΠΑ το 2020. Τα αμύγδαλα καταναλώνονται παγκοσμίως χάρη στα οφέλη τους για την υγεία και χρησιμοποιούνται επίσης με τη μορφή συστατικών διαφορετικών τροφίμων. 

Ως εκ τούτου, η αυξανόμενη αγορά ενσωμάτωσης του αμυγδάλου ως συστατικού τροφίμων θα έχει θετικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη της παγκόσμιας αγοράς αμυγδάλου, σύμφωνα με την παραπάνω πρόβλεψη. Τα αμύγδαλα μπορούν να διατηρηθούν για μεγαλύτερο διάστημα σε σύγκριση με τα φρέσκα φρούτα, ενώ χρησιμεύουν και ως σνακ, ειδικά για μακρινά ταξίδια, καθώς δεν χρειάζονται ούτε ψύξη, γι’ αυτό και είναι ευρέως αποδεκτά σε όλο τον κόσμο.

1 από 4

Προϊόντα αμυγδάλου προστιθέμενης αξίας

Η αυξανόμενη ζήτηση για προϊόντα με βάση τη διατροφή και την υγεία παίζει σημαντικό ρόλο στη συνεχή αύξηση του αριθμού των προϊόντων με βάση το αμύγδαλο. Ο αυξανόμενος παχύσαρκος και γηραντικός πληθυσμός απαιτεί προϊόντα διατροφής με συστατικά ξηρών καρπών, ειδικά αμύγδαλα, σε ανεπτυγμένες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Οι καταναλωτές υιοθετούν όλο και περισσότερο πιο υγιεινές διατροφικές συνήθειες για την πρόληψη ασθενειών. Η αυξανόμενη ευαισθητοποίηση για την υγεία, ο αυξανόμενος κίνδυνος χρόνιων ασθενειών και η αλλαγή του τρόπου ζωής είναι μερικοί από τους κύριους παράγοντες που οδηγούν τη ζήτηση για προϊόντα αμυγδάλου προστιθέμενης αξίας με υγειοπροστατευτικό χαρακτήρα.

Γάλα αμυγδάλου

Το γάλα αμυγδάλου είναι ένα γαλακτόχρωμο πρωτεϊνικό εναιώρημα με κρεμώδη υφή, που λαμβάνεται από αμύγδαλα και έχει γεύση ξηρού καρπού. Κατασκευάζεται με άλεση ξηρών καρπών, ανάμειξη με νερό και στραγγισμό του πολτού. 

Μπορεί, επίσης, να παραχθεί με την προσθήκη νερού σε αμυγδαλοβούτυρο. Η περιεκτικότητα αυτού του προϊόντος σε ασβέστιο είναι υψηλότερη από εκείνη του αγελαδινού γάλακτος, ενώ είναι απαλλαγμένο από χοληστερόλη και λακτόζη και εμπλουτισμένο με βιταμίνες. Παραδοσιακά καταναλώνεται στην περιοχή της Μεσογείου και αποτελεί περίπου τα 2/3 της αγοράς φυτικού γάλακτος στις ΗΠΑ.

Στο γάλα αμυγδάλου, υπάρχει περίπου το 50% των θερμίδων που προέρχονται από αυτά τα απαραίτητα λίπη και εξακολουθεί να θεωρείται γενικά προϊόν χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Θα μπορούσε να είναι μια καλή πηγή βιταμινών, όπως Ε και Β2. 

Τα πιθανά οφέλη του για την υγεία μαζί με την προστασία του περιβάλλοντος οδηγούν επί του παρόντος την αγορά γάλακτος αμυγδάλου. Το γάλα αμυγδάλου κερδίζει δημοτικότητα μεταξύ αυτών των καταναλωτών. Ως εκ τούτου, η τελική χρήση του γάλακτος αμυγδάλου σε γαλακτοκομικά προϊόντα και επιδόρπια αναμένεται να σημειώσει σημαντικό ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης (CAGR), φθάνοντας το 7,8 % έως το 2030.

Αμυγδαλέλαιο

Η αγορά αμυγδαλέλαιου αποτιμήθηκε σε 2,1 δισ. δολάρια ΗΠΑ το 2021 και αναμένεται να φτάσει την αξία των 4,31 δισ. δολαρίων μέχρι το 2029, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης (CAGR) 9,40%, σύμφωνα με μελετητές της αγοράς κατά την περίοδο 2022-2029. Το αμυγδαλέλαιο, που εξάγεται από γλυκά ή πικρά αμύγδαλα, είναι μια εξαιρετική πηγή ακόρεστων λιπαρών οξέων, με την ιδιαιτερότητα της πολύ υψηλής συγκέντρωσης ελαϊκού οξέος (ένα ω-9 μονοακόρεστο λιπαρό οξύ που το βρίσκουμε και στο ελαιόλαδο) και φυτοστερολών. Το αμυγδαλέλαιο βοηθά στη μείωση των επιπέδων των τριγλυκεριδίων, στην επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της αθηρωματικής πλάκας και στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. 

Οι καταναλωτές στρέφονται όλο και περισσότερο σε πιο υγιεινές εναλλακτικές τροφές, ενώ βλέπουν την προληπτική φροντίδα ως απαραίτητο εργαλείο για να ακολουθήσουν έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής. Ως αποτέλεσμα, τα αμυγδαλέλαια γίνονται όλο και πιο δημοφιλή, επειδή είναι μια καλή πηγή βιταμινών, πρωτεϊνών και μετάλλων και μπορούν να βοηθήσουν σύμφωνα με μελέτες σε ασθένειες, όπως ο καρκίνος, το άσθμα και η κατάθλιψη.

Επίσης, περιέχει περισσότερη βιταμίνη Ε σε σύγκριση με άλλα έλαια ξηρών καρπών και έχει εξαιρετικές ενυδατικές, αντιβακτηριακές, αντιμυκητιακές, αντιφλεγμονώδεις, μαλακτικές και σκληρυντικές ιδιότητες, που βοηθούν στη βελτίωση της επιδερμίδας και στη θρέψη του ξηρού δέρματος. Κατά συνέπεια, χρησιμοποιείται στην παρασκευή προϊόντων προσωπικής φροντίδας σε όλο τον κόσμο.

Αλεύρι αμυγδάλου

Η αγορά αλεύρου αμυγδάλου αποτιμήθηκε σε 877,95 εκατ. δολάρια ΗΠΑ το 2018, προβλέπεται να φτάσει τα 1.624,12 εκατ. δολάρια μέχρι το 2027 και αναμένεται να αυξηθεί με CAGR 8,3% την περίοδο 2020-2027. Το αλεύρι αμυγδάλου αναφέρεται σε αμύγδαλα που έχουν αλεσθεί και κοσκινιστεί σε ένα συγκεκριμένο μέγεθος κόκκων και παρασκευάζεται κυρίως από λευκά αμύγδαλα που δεν έχουν τις φλούδες. Είναι το πιο ευρέως διαδεδομένο προϊόν ξηρών καρπών και χρησιμοποιείται συχνά για την παρασκευή αρτοσκευασμάτων υψηλής ποιότητας, μπισκότων και γλυκών προϊόντων, όπως αμυγδαλωτά αμυγδάλου.

Το αλεύρι αμυγδάλου έχει γίνει πρόσφατα δημοφιλές και χρησιμοποιείται σε είδη ψησίματος για καταναλωτές που προτιμούν δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων. Το αλεύρι αμυγδάλου είναι μια τροφή με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη και μικρότερη περιεκτικότητα σε ζάχαρη και υδατάνθρακες, γεγονός που βοηθά στη διατήρηση του διαβήτη υπό έλεγχο. Είναι, επίσης, πλούσιο σε πρεβιοτικές διαιτητικές ίνες, οι οποίες μπορούν να αφομοιωθούν από τα βακτήρια που υπάρχουν στο λεπτό έντερο. 

Το αμύγδαλο ως σνακ

Με την αλλαγή του τρόπου ζωής των ανθρώπων, η ζήτηση για σνακ αυξάνεται. Τα αμύγδαλα διαθέτουν σημαντικό, από άποψη διαιτητικής αξίας, διατροφικό προφίλ. Μια μικρή χούφτα περιέχει λίγο λιγότερο από το 10% της ημερήσιας πρόσληψης πρωτεΐνης ενός ενήλικα αρσενικού και λίγο περισσότερο από το 10% της συνιστώμενης πρόσληψης φυτικών ινών, επιπλέον βιταμίνες και μέταλλα.

Αυτή είναι η αλήθεια για την αγορά του αμυγδάλου ως σνακ. Τα ευέλικτα συστατικά του αμυγδάλου παρέχουν στους κατασκευαστές την ευκαιρία να διαφοροποιήσουν το χαρτοφυλάκιο των προϊόντων τους, χρησιμοποιώντας τις διαφορετικές μορφές του συστατικού για να αλλάξουν την υφή και τη διάσταση ενός προϊόντος. 

Τα αμύγδαλα έχουν περισσότερες μορφές και ποικιλίες από κάθε άλλο ξηρό καρπό και κάθε μορφή ικανοποιεί μια συγκεκριμένη ανάγκη προϊόντος. Φυσικό, ψητό ή λευκασμένο, σε φέτες ή κύβους, ψιλοκομμένο, αλεύρι, πάστα, ακόμη και παραπροϊόντα αμυγδάλου, κάθε μορφή αμυγδάλου, όπως και οι νέες μορφές που βρίσκονται σε εξέλιξη, δημιουργούν μοναδική γεύση και υφή, ενώ συμπληρώνουν άλλα συστατικά. 

Τα πιο ευχάριστα για τους κατασκευαστές σνακ είναι ότι για κάθε θρεπτικό συστατικό για το οποίο τα αμύγδαλα αποτελούν τουλάχιστον πηγή, υπάρχει η δυνατότητα να κάνουν ισχυρισμούς υγείας που σχετίζονται με το συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό. 

Η Ευρώπη εκτιμήθηκε ως η μεγαλύτερη αγορά σνακ από άποψη περιοχής σε όλο τον κόσμο. Η περιοχή είναι μάρτυρας μιας αυξανόμενης τάσης στη χρήση σνακ με βάση το αμύγδαλο χάρη στα πλεονεκτήματά του για την υγεία. Το 2025, η αγορά του σνακ αμυγδάλου εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 16,9 δισ. δολάρια ΗΠΑ.

Συμπερασματικά, η καλλιέργεια αμυγδαλιάς πρέπει να ακολουθήσει την αγορά, η οποία ζητά προϊόντα μεταποίησης μέσα από την επεξεργασία της πρώτης ύλης. Διευρύνοντας το ποικιλιακό δυναμικό στην καλλιέργεια, μπορούμε να δημιουργήσουμε προϊόντα συγκεκριμένης κατεύθυνσης, όπως αναφέρθηκε. Ως χώρα, είμαστε ελλειμματικοί σε παραγωγή αμυγδάλου, αλλά υπάρχουν προοπτικές ανάπτυξης.

Η ικανότητά του να αναπτύσσεται σε διάφορες μορφές, όπως γάλα, σκόνη πρωτεΐνης αμυγδάλου, αλεύρι αμυγδάλου, αμυγδαλέλαιο και βούτυρο αμυγδάλου, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε όλες τις κατηγορίες προϊόντων, συμβάλλει στο να θεωρείται σταθερά ως ο νούμερο ένα ξηρός καρπός στον κόσμο. Με πυξίδα τα καταναλωτικά πρότυπα που απαιτούν προϊόντα φυτικής πρωτεΐνης, μη γαλακτοκομικά προϊόντα και προϊόντα καθαρής ετικέτας και με περιβαλλοντικό αποτύπωμα, η καλλιέργεια θα μπορέσει να καταστεί υποσχόμενη, φτάνει να μεταποιήσουμε την πρώτη ύλη, δίνοντας την πολυπόθητη προστιθέμενη αξία.