Σημαντικές εξελίξεις με το βαμβάκι στο επίκεντρο αναμένονται το προσεχές διάστημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στον πυρήνα των διαβουλεύσεων και των διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στα όργανα αποφάσεων της ΕΕ βρίσκεται το πρόσφατο κείμενο (30/03/22) της Κομισιόν, με τίτλο «Στρατηγική της ΕΕ για βιώσιμα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα».
Η Επιτροπή απευθύνεται προς την Ευρωβουλή, το Συμβούλιο της ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, με στόχο να διαμορφωθεί ο οδικός χάρτης για τη μετάβαση του κλάδου της κλωστοϋφαντουργίας σε μια –όπως αναφέρει– «πράσινη και περιβαλλοντικά βιώσιμη εποχή». Η προσέγγιση που υιοθετείται είναι ολιστική, αλλά είναι σαφές ότι οι διαβουλεύσεις αφορούν τόσο τον πρωτογενή τομέα και τον εκκοκκισμό του βάμβακος όσο και τους υπόλοιπους κρίκους της υφαντουργίας και της ένδυσης.
Ανησυχία για την προοπτική του βαμβακιού στην ΕΕ
Μπορεί στο κείμενο της Κομισιόν να μην υπάρχουν αναφορές στο βαμβάκι, ωστόσο σε ένα από τα βασικά προπαρασκευαστικά κείμενα που είχε προηγηθεί η Ευρωβουλή πραγματοποιεί συγκεκριμένες αναφορές στο προϊόν, που εγείρουν ερωτήματα και προκαλούν ανησυχία ως προς την κατεύθυνση που θα δοθεί για την καλλιέργεια τα επόμενα χρόνια.
Συγκεκριμένα, στο κείμενο με τίτλο «Το Περιβαλλοντικό Αποτύπωμα της Βιομηχανίας Ρουχισμού και Κλωστοϋφαντουργίας» αναφέρονται, μεταξύ άλλων: «Η βιομηχανία ρουχισμού αντιπροσωπεύει ποσοστό από 2% έως 10% του περιβαλλοντικού αποτυπώματος στην κατανάλωση της ΕΕ. Αυτός ο αντίκτυπος γίνεται συχνά αντιληπτός σε τρίτες χώρες, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής λαμβάνει χώρα εκτός ΕΕ. Η παραγωγή των πρώτων υλών, η μετατροπή τους σε ίνες, η ύφανση και η βαφή απαιτούν τεράστια ποσά νερού και χημικών, συμπεριλαμβανομένων των φυτοφαρμάκων για την παραγωγή προϊόντων, όπως το βαμβάκι».
Σε άλλο απόσπασμα του κειμένου αναφέρεται: «Στην παραγωγή πρώτων υλών οφείλεται ένα μεγάλο μερίδιο για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της βιομηχανίας κλωστοϋφαντουργίας και ρουχισμού, ενώ εξίσου υπεύθυνες είναι οι καλλιέργειες για την παραγωγή φυσικών ινών. Το βαμβάκι, που σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Δράσης για τον Ρουχισμό (2015), αντιπροσωπεύει το 43% της συνολικής παραγωγής ινών για την παραγωγή ρούχων στην αγορά της ΕΕ, θεωρείται ιδιαίτερα προβληματικό, καθώς απαιτεί τεράστιες ποσότητες γης, νερού, λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων».
Ο λόγος στην Ευρωβουλή
Όπως αναφέρεται σε έτερο κείμενο, ενόψει της διαμόρφωσης της Στρατηγικής για μια Κυκλική Κλωστοϋφαντουργία, πραγματοποιήθηκαν διαβουλεύσεις από τον Μάιο έως τον Σεπτέμβριο του 2021. Στη διαδικασία τοποθετήθηκαν ενδιαφερόμενοι κυρίως από τον τομέα των επιχειρήσεων, αλλά και κρατικές αρχές ΜΚΟ και Περιβαλλοντικές Οργανώσεις. Από την ΕΕ υπήρξε συμμετοχή 23 εκ των 27 κρατών-μελών. Μεταξύ αυτών, με περιορισμένη, ωστόσο, εκπροσώπηση, ήταν και η Ελλάδα, ενώ οι πιο ενεργές χώρες ήταν η Γερμανία, το Βέλγιο, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία. Σε ό,τι αφορά το Κοινοβούλιο, το θέμα έχει ανατεθεί στην Επιτροπή Περιβάλλοντος (ΕΝVI), ενώ έχει αποφασιστεί να συνταχθεί Έκθεση Ιδίας Πρωτοβουλίας σχετικά με την Ανακοίνωση της Επιτροπής.
Επιπλέον, η Επιτροπή Περιβάλλοντος θα καλέσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρουσιάσει τη στρατηγική της και να γίνει συζήτηση σε μια επερχόμενη συνεδρίαση της ENVI. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει κάποια νομοθετική πρωτοβουλία, γεγονός που καθιστά την άμεση ανάληψη ενεργού ρόλου από την Ελλάδα πολύ σημαντική ενόψει των επερχόμενων εξελίξεων, καθώς πρόκειται για τη βασική παραγωγό βάμβακος στην ΕΕ. Το ζήτημα απαιτεί επαγρύπνηση, καθώς η χώρα μας έχει πικρές εμπειρίες κατά το παρελθόν με ανάλογες διεργασίες που «εξαφάνισαν» μέσα σε λίγα χρόνια προϊόντα εμβληματικά για τον πρωτογενή τομέα, όπως η σταφίδα και ο καπνός.
Εξελίξεις έως το τέλος του έτους, τα επόμενα βήματα του οδικού χάρτη
Σύμφωνα με το ίδιο κείμενο, έως το τέλος του 2022 η Κομισιόν θα προτεραιοποιήσει τα προϊόντα με τις μεγαλύτερες δυνατότητες και το μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Η αρχική εκτίμηση της Κομισιόν δείχνει ότι στα προϊόντα θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται τόσο υφάσματα ένδυσης όσο και οικιακής χρήσης, χαλιά και στρώματα. H Κομισιόν συνεχίζει να εργάζεται στα ελάχιστα απαιτούμενα κριτήρια για τους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας για τους Πράσινους Ισχυρισμούς», που αναμένεται να παρουσιαστεί στο δεύτερο μισό του 2022.
Σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα, η στρατηγική της ΕΕ δίνει έμφαση σε τρία χαρακτηριστικά που θα καταστήσουν, όπως αναφέρει, βιώσιμες τις πρώτες ύλες ρουχισμού. Έως το 2030, οι κύριοι στόχοι για τα προϊόντα υφαντουργίας είναι οι εξής:
1. Να διακρίνονται από τρία χαρακτηριστικά (ποιότητα, ανθεκτικότητα και ανακυκλωσιμότητα).
2. Να κατασκευάζονται όσο τον δυνατόν σε μεγαλύτερο βαθμό από ανακυκλώσιμες ίνες, χωρίς επικίνδυνες και τοξικές ουσίες.
3. Να παρασκευάζονται με σεβασμό στα κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα και το περιβάλλον.
Επιπλέον, θα πρέπει να υλοποιηθούν οι εξής ενέργειες:
✱ Να θεσπιστούν νέα κριτήρια σχεδιασμού όπως προβλέπει το πλαίσιο Κανονισμού για τον Οικολογικό Σχεδιασμό για τα Βιώσιμα Προϊόντα.
✱ Να σταματήσει η καταστροφή των απούλητων υφασμάτων.
✱ Να θεσπιστεί καλύτερη πληροφόρηση και ψηφιακό διαβατήριο για τα προϊόντα της κλωστοϋφαντουργίας.
✱ Να θεσπιστεί πλαίσιο αυξημένης ευθύνης για τους παραγωγούς προϊόντων κλωστοϋφαντουργίας και ρουχισμού.
|
Επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση απορριμμάτων Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κομισιόν δίνει βαρύτητα και στη διαχείριση των απορριμμάτων που δημιουργούνται από τα χρησιμοποιημένα είδη ρουχισμού, καθώς, όπως αναφέρει, «έως 2,1 εκατ. τόνοι χρησιμοποιημένων ρούχων και οικιακών υφασμάτων συλλέγονται κάθε χρόνο για ανακύκλωση στην ΕΕ ή για πώληση στις αγορές μεταχειρισμένων, αντιπροσωπεύοντας το 38% των υφασμάτων που πωλούνται στην ΕΕ. Το υπόλοιπο 62% απορρίπτεται». Η Επιτροπή προσθέτει ότι έχει ξεκινήσει η ανάθεση μελέτης με ορίζοντα το 2024 για την πρόταση υποχρεωτικών στόχων των κρατών – μελών για την προετοιμασία επαναχρησιμοποιούμενων και ανακυκλώσιμων υφαντουργικών απορριμμάτων ως μέρος της νομοθεσίας για τα απόβλητα.
|
Αντιδρούν Διεπαγγελματική Βάμβακος και επιστήμονες
Λανθασμένες και με έλλειψη ουσιαστικών επιστημονικών στοιχείων χαρακτήρισαν τις εν λόγω αναφορές για το βαμβάκι σε επικοινωνία τους με την «ΥΧ» τόσο ο πρόεδρος της Διεπαγγελματικής Βάμβακος, Ευθύμης Φωτεινός, όσο και ο προϊστάμενος του Κέντρου Ταξινόμησης Βάμβακος στην Καρδίτσα, Μοχάμεντ Νταράουσε. Ο κ. Φωτεινός προέβη σε ένα πρώτο σχόλιο, δηλώνοντας ότι «δεν ισχύουν αυτά που αναφέρονται στα κείμενα της ΕΕ ότι το βαμβάκι καταναλώνει υπέρογκες ποσότητες νερού ή είναι επιζήμιο για το περιβάλλον. Η Διεπαγγελματική βρίσκεται ήδη σε επικοινωνία με επιστήμονες, όπως ο κ. Νταράουσε, για να αντικρούσουμε αυτούς τους ισχυρισμούς, αν χρειαστεί».
Από την πλευρά του, ο κ. Νταράουσε μας είπε ότι «αυτά που αναφέρουν οι Ευρωπαίοι δεν ευσταθούν επιστημονικά. Βάζουν σε δυσμενή θέση το βαμβάκι, τη στιγμή που υπάρχουν άλλα προϊόντα, όπως το καλαμπόκι, που χωρίς νερό δεν μπορούν να δώσουν καμία παραγωγή. Αντίθετα, το βαμβάκι αντέχει και σε ξηρά κλίματα, ενώ υπάρχει και το ξηρικό βαμβάκι που απαιτεί πολύ λιγότερο νερό από το ποτιστικό. Κατά την άποψή μου, η ΕΕ είτε από άγνοια είτε για άλλους λόγους συγχέει το θέμα της σπατάλης του νερού, που είναι μείζον, με το θέμα των απαιτήσεων των αγροτικών προϊόντων σε νερό. Θα πρέπει να δούμε το θέμα των υποδομών και πώς θα γίνει να μη χάνεται νερό, αυτό είναι το σημαντικό. Με τεχνολογίες ακριβείας θα μπορέσουμε να εξοικονομήσουμε 20% του νερού που χρησιμοποιείται για άρδευση. Θα πρέπει να παρακολουθούμε την εξέλιξη αυτής της συζήτησης στην ΕΕ για τη βιώσιμη παραγωγή και την πράσινη ανάπτυξη με προσοχή και να τοποθετούμαστε ως χώρα εγκαίρως και όχι με καθυστέρηση, αν διακρίνουμε ότι υπάρχει απειλή για το βαμβάκι».
