Από την υπερπροσφορά στην έλλειψη – Οι μεγάλες διακυμάνσεις στην αγορά πατάτας

Eντονες διακυμάνσεις παρουσιάζει τον τελευταίο καιρό η παγκόσμια αγορά πατάτας, καθώς η παραγωγή, οι καιρικές συνθήκες και οι τάσεις τιμών διαφέρουν σημαντικά ανά περιοχή. Σύμφωνα με το Global Market Overview (Επισκόπηση της Παγκόσμιας Αγοράς) του ιστότοπου Fresh Plaza στην Ευρώπη, οι παραγωγοί αντιμετωπίζουν σοβαρές πιέσεις στις τιμές, κυρίως λόγω υπερπροσφοράς σε βασικές χώρες όπως η Γαλλία, η Πολωνία και η Ελβετία.

Η αύξηση των εκτάσεων και οι υψηλές αποδόσεις έχουν δημιουργήσει αφθονία προϊόντος, η οποία, σε συνδυασμό με τη χαμηλή ζήτηση από τη βιομηχανία μεταποίησης, έχει οδηγήσει σε πτώση των τιμών. Σε πολλές χώρες, οι τιμές συμβολαίων παραμένουν σταθερές, αλλά οι μη συμβολαιοποιημένες ποσότητες πωλούνται συχνά κάτω του κόστους παραγωγής, δημιουργώντας οικονομική πίεση στους παραγωγούς. Αντίθετα, σε αγορές εκτός Ευρώπης, όπως η Αυστραλία και η Νότια Αφρική, η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται σοβαρά προβλήματα διάθεσης και έλλειψη προϊόντος. Στην Αυστραλία, η ξηρασία και οι υψηλές θερμοκρασίες μείωσαν σημαντικά την παραγωγή νωπής πατάτας, ενώ στη Νότια Αφρική οι παραγωγοί βλέπουν τις τιμές να καταρρέουν, παρά τη μεγάλη παραγωγή, λόγω υπερβολικών ποσοτήτων που πλημμυρίζουν την αγορά.

Ταυτόχρονα, σε χώρες όπως η Αίγυπτος και το Πακιστάν, οι συνθήκες φαίνεται να είναι ευνοϊκές, με καλή ποιότητα σπόρων, ευνοϊκό καιρό και αυξημένη παραγωγή. Οι εξαγωγές αυξάνονται, κυρίως προς γειτονικές χώρες και περιφέρειες της Μέσης Ανατολής, δημιουργώντας ανοδικό momentum και ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα των τοπικών παραγωγών στις διεθνείς αγορές.

Το 2025, που φτάνει στο τέλος του, χαρακτηρίζεται από έντονη ασυμμετρία για την αγορά πατάτας. Ορισμένες χώρες αντιμετώπισαν υπερπροσφορά και πτωτικές τιμές, ενώ άλλες προσπαθούν να καλύψουν τη ζήτηση. Οι εξελίξεις αυτές αναμένεται να επηρεάσουν τις διεθνείς ροές προϊόντος, αλλά και τις τιμές στα σούπερ μάρκετ τους επόμενους μήνες, δημιουργώντας ένα περίπλοκο σκηνικό για παραγωγούς, μεταποιητές και εμπόρους.

Ιταλία

Στη Βόρεια Ιταλία, οι παραγωγοί και έμποροι πατάτας περιγράφουν την αγορά ως «ήρεμη, αλλά υπό πίεση». Οι τιμές έχουν υποχωρήσει στα 0,25-0,30 ευρώ ανά κιλό, κυρίως λόγω της αυξημένης προσφοράς από τη Γαλλία. Παρά τη μείωση, η ζήτηση από μεγάλες αλυσίδες λιανικής παραμένει σχετικά σταθερή, με προβλέψεις για αύξηση.

Η Ιταλία συνεχίζει να εισάγει πατάτες, καθώς η εγχώρια παραγωγή δεν καλύπτει πλήρως τη ζήτηση. Ιδιαίτερα καλά αποδίδουν τα προϊόντα με σήμανση PDO και PGI, τα οποία αναγνωρίζονται εύκολα από τους καταναλωτές. Τα στοιχεία της YouGov δείχνουν ότι περίπου το 90% των ιταλικών νοικοκυριών αγοράζει πατάτες, ενώ πάνω από το 25% προτιμά βιολογικές ποικιλίες, ποσοστό ασυνήθιστο για τα φρούτα και λαχανικά.

Παράλληλα, η συχνότητα αγοράς παραμένει σταθερή στις 11 φορές τον χρόνο, με μέσο κόστος περίπου 2,60 ευρώ ανά αγορά, αλλά η ποσότητα ανά αγορά έχει μειωθεί από σχεδόν 2 κιλά σε 1,8 κιλά.

Ολλανδία

Στην Ολλανδία, η αγορά πατάτας διανύει μια δύσκολη περίοδο. Οι τιμές παραμένουν σχεδόν αμετάβλητες, καθώς οι παραγωγοί αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω μειωμένης δραστηριότητας στις μονάδες επεξεργασίας και προγραμματισμένων διακοπών παραγωγής. Οι έμποροι επισημαίνουν ότι η καθυστέρηση στη βιομηχανική ζήτηση καθυστερεί και την ανάκαμψη της αγοράς.

Παρά τη μεγάλη προσφορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι μεταποιητές δεν αγοράζουν φθηνές πατάτες, καθώς τα περισσότερα συμβόλαια είναι υψηλής αξίας. Όπως αναφέρει ένας έμπειρος έμπορος, οι «φθηνές πατάτες εξαντλούνται γρήγορα, οι ακριβές παραμένουν στην αγορά».

Βέλγιο

Στο Βέλγιο, η συγκομιδή πατάτας έχει ολοκληρωθεί περίπου στο 90%, με καλές αποδόσεις και γενικά υψηλή ποιότητα. Ωστόσο, η υπερπροσφορά πιέζει την αγορά, ιδίως σε περιοχές όπου οι παραγωγοί δεν διαθέτουν εγκαταστάσεις αποθήκευσης και αναγκάζονται να πουλήσουν άμεσα.

Η ζήτηση στις εξαγωγές παραμένει περιορισμένη λόγω ανταγωνισμού από τη Νότια Ευρώπη και την Πολωνία. Οι τιμές διαμορφώνονται σημαντικά ανάλογα με την ποιότητα και τη συσκευασία: Οι πατάτες υψηλής ποιότητας για λιανεμπόριο μπορούν να φτάσουν τα 0,20 ευρώ ανά κιλό, ενώ οι χύμα παραμένουν γύρω στα 0,10 ευρώ ανά κιλό.

Γαλλία

Η Γαλλία παρουσιάζει φέτος εξαιρετική παραγωγή, με περίπου 8,5 εκατ. τόνους πατάτας, αποτέλεσμα 10% αύξησης εκτάσεων σε σχέση με το 2024 και υψηλών στρεμματικών αποδόσεων. Ωστόσο, η υπερπροσφορά έχει δημιουργήσει σημαντική ανισορροπία στην αγορά.

Οι συμβολαιοποιημένες παραδόσεις συνεχίζουν να διατηρούν λογικές τιμές, περίπου 180 ευρώ ανά τόνο. Αντίθετα, η αγορά καταρρέει, με μη συμβολαιοποιημένα φορτία να πωλούνται μόλις 5-15 ευρώ ανά τόνο, πολύ κάτω από το εκτιμώμενο κόστος παραγωγής (~150 €/t). Τα υπολείμματα της παραγωγής 2024 επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση, δημιουργώντας οικονομική πίεση για τους παραγωγούς που εξαρτώνται από βιομηχανικές παραδόσεις.

Πολωνία

Η παραγωγή πατάτας στην Πολωνία εκτιμάται φέτος σε 6,8 εκατ. τόνους, 15% πάνω από την περσινή χρονιά, με μέση απόδοση 31,8 τόνους ανά εκτάριο. Η αυξημένη παραγωγή έχει μειώσει τις τιμές στην ελεύθερη αγορά, παρά την πρόσφατη μικρή αύξηση ζήτησης. Οι παραγωγοί δείχνουν ενδιαφέρον για βιώσιμες συσκευασίες, καθώς οι αγοραστές ζητούν πλήρως ανακυκλώσιμες λύσεις.

Ελβετία και Αυστρία

Στην Ελβετία, η παραγωγή είναι 20% πάνω από το 2024 και 17% πάνω από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο, οδηγώντας σε μικρή πτώση τιμών και περιορισμένη αποθηκευτική δυνατότητα. Το πρόβλημα επιδεινώνεται από την έλλειψη κιβωτίων αποθήκευσης για συγκομιδή, που χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα για καρότα και κρεμμύδια.

Στην Αυστρία, η αγορά παραμένει σταθερή με επαρκή προσφορά και σταθερή ζήτηση στο λιανεμπόριο. Ωστόσο, οι εξαγωγές είναι περιορισμένες λόγω ανταγωνισμού και χαμηλών τιμών άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Οι παραγωγοί πληρώνονται περίπου 15-20 ευρώ/100 κιλά ανάλογα με την ποιότητα και την περιοχή.

Γερμανία

Στη Γερμανία, η συγκομιδή συνεχίζεται και οι εταιρείες συσκευασίας προμηθεύονται πατάτες απευθείας από τα χωράφια. Ωστόσο, παρατηρείται αύξηση ζημιών ποιότητας, όπως σκουλήκια και μαύρα στίγματα, ενώ η αγορά συνεχίζει να δέχεται πίεση από χαμηλές τιμές εισαγόμενων προϊόντων. Οι εξαγωγές αποδεικνύονται, επίσης, ελάχιστα επικερδείς.

Ισπανία

Η συγκομιδή στη Βόρεια Ισπανία ολοκληρώνεται περίπου 15 ημέρες αργότερα από το συνηθισμένο λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών. Η Castilla y Leόn αύξησε τις εκτάσεις κατά 12%, φτάνοντας σχεδόν τα 20.000 εκτάρια. Παρά τη μέτρια απόδοση ανά στρέμμα, η συνολική παραγωγή ανέβηκε, πιέζοντας τις τιμές και μειώνοντας τις εξαγωγές, κυρίως λόγω υπερπροσφοράς σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Νέα Ζηλανδία

Στη Νέα Ζηλανδία, οι καιρικές συνθήκες ποικίλλουν μεταξύ περιοχών. Σε κάποιες επικράτησαν ψυχρά και υγρά εδάφη, καθυστερώντας τη φύτευση, ενώ σε άλλες η καλή καιρική κατάσταση επέτρεψε ομαλή ανάπτυξη. Η κύρια συγκομιδή διαρκεί από Φεβρουάριο έως Μάιο και οι εξαγωγές κατευθύνονται σε νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού και επεξεργασμένα προϊόντα προς Ασία και Αυστραλία.

Αυστραλία

Η ξηρασία και οι υψηλότερες θερμοκρασίες κατά την έναρξη του χειμώνα έχουν μειώσει την παραγωγή νωπής πατάτας, ειδικά σε Νότια Αυστραλία και Queensland. Ταυτόχρονα, οι περιορισμοί εισαγωγής φρέσκιας πατάτας εμποδίζουν την αναπλήρωση από το εξωτερικό, αν και οι εισαγωγές κατεψυγμένης πατάτας συνεχίζονται.

Βόρεια Αμερική

Στις ΗΠΑ, η συγκομιδή στις βασικές περιοχές παραγωγής παραμένει καλή, παρά τη μικρή μείωση εκτάσεων. Η ζήτηση για κιτρινόσαρκες πατάτες συνεχίζει να αυξάνεται, με την αξία αγοράς να έχει διπλασιαστεί σε μια οκταετία από 268 σε 564 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, οι περιορισμένες διαφορές μεταξύ παλαιών και νέων φορτίων κρατούν τις τιμές σε χαμηλά επίπεδα.

Νότια Αφρική

Σε Limpopo και Western Cape, οι παραγωγοί αντιμετωπίζουν ιστορική πτώση τιμών, με χονδρικές κάτω από 0,20 ευρώ/κιλό, πολύ κάτω από το κόστος παραγωγής. Η προσφορά αυξάνεται περαιτέρω τις επόμενες εβδομάδες, ενώ η ποιότητα μπορεί να επηρεαστεί από την άνοδο θερμοκρασιών. Οι μόνοι ωφελημένοι παραμένουν οι καταναλωτές.

Αίγυπτος και Πακιστάν

Στην Αίγυπτο, η νέα σεζόν φαίνεται ευνοϊκή, με καλή ποιότητα σπόρων και κατάλληλες καιρικές συνθήκες, ενώ οι εξαγωγές αναμένονται σε υψηλότερα επίπεδα. Στο Πακιστάν, η παραγωγή φτάνει τους 9-9,5 εκατ. τόνους (+20%), με παράλληλη αύξηση εξαγωγών σε γειτονικές χώρες και περιοχές της Μέσης Ανατολής. Οι εξαγωγές περιλαμβάνουν κυρίως φρέσκες και κατεψυγμένες πατάτες, ενώ οι επεξεργασμένες μορφές αυξάνονται σταδιακά.