Αποθήκευση σιτηρών: Προσοχή στη µετασυλλεκτική χρήση εντοµοκτόνων

apothikesi-sitira
«Οσο σηµαντική είναι η ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, εξίσου σηµαντική είναι και µετασυλλεκτικά η σωστή χρήση των εντοµοκτόνων στην αποθήκευση των προϊόντων. Δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις αυτό δεν γίνεται, µε αποτέλεσµα να έχουµε απώλειες, ποσοτικές και ποιοτικές. Το πρόβληµα αφορά και τη δηµόσια υγεία, καθώς οι παρεµβάσεις αυτές γίνονται ένα βήµα πριν φτάσει το τρόφιµο στο πιάτο µας, αλλά και οι εφαρµογές γίνονται ορισµένες φορές σε αποθήκες που βρίσκονται σε κατοικηµένες περιοχές».

Αυτά υποστηρίζει ο καθηγητής του Εργαστηρίου Εντοµολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, Χρήστος Αθανασίου, τονίζοντας τη σπουδαιότητα της σωστής απεντόµωσης στα αποθηκευµένα προϊόντα, διότι «κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης, τα προϊόντα υφίστανται απώλειες από έντοµα, βακτήρια, µύκητες κ.ά., που είναι ικανά να βλάψουν σηµαντικά το τελικό προϊόν και να έχουν επιπτώσεις και στην υγεία του καταναλωτή. Παραδόξως, η αλυσίδα αποθήκευσης, επεξεργασίας, µεταφοράς, αλλά και κατανάλωσης, υφίσταται µια “ακροβασία”: θέλουµε προϊόντα που ταυτόχρονα να έχουν και µηδενική παρουσία εντόµων και µηδενική παρουσία εντοµοκτόνων».

«Στο Εργαστήριο Εντοµολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας ασχολούµαστε µε τους ζωικούς εχθρούς που υπάρχουν στα αποθηκευµένα προϊόντα και στα τρόφιµα, όπως τα έντοµα και τα ακάρεα, αλλά και µε τις παραµέτρους που αφορούν τη δηµόσια υγεία. Τα προϊόντα που έχουν χαµηλή υγρασία, όπως το σιτάρι, τα άλευρα, τα ψυχανθή, τα αποξηραµένα φρούτα κ.λπ. αποθηκεύονται για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Αυτή είναι και η πραγµατική αξία τους, γιατί το χαρακτηριστικό αυτό συνδέεται άµεσα µε τη διατροφική επάρκεια της ανθρωπότητας» αναφέρει ο κ. Αθανασίου και συνεχίζει λέγοντας ότι «για παράδειγµα, τα 2/3 της ανθρωπότητας έχουν ως βασική πηγή πρωτεΐνης και άλλων συστατικών σχεδόν αποκλειστικά τρία τέτοια προϊόντα: το σιτάρι, το ρύζι και τον αραβόσιτο, αφού δεν έχουν συχνή πρόσβαση σε προϊόντα ζωικής προέλευσης. Σε αντίθεση µε την ΕΕ, που επιµένει να εισάγει σε σηµαντικό βαθµό, υπάρχουν χώρες που κυριολεκτικά βασίζουν την οικονοµία τους στις εξαγωγές δηµητριακών, όπως ο Καναδάς, η Αυστραλία κ.ά.».

Πρακτικές απεντόµωσης

Οσο σηµαντική είναι η ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, εξίσου σηµαντική είναι και µετασυλλεκτικά η σωστή χρήση των εντοµοκτόνων στην αποθήκευση των προϊόντων.«Στο µετασυλλεκτικό κοµµάτι, η καταπολέµηση των ζωικών εχθρών είναι θεωρητικά εύκολη, αφού το προϊόν είναι συγκεντρωµένο σε ένα σηµείο. Στην πραγµατικότητα, όµως, το πρόβληµα είναι ιδιαίτερα έντονο. Και αυτό γιατί, τόσο από τους παραγωγούς, όσο και από τους επαγγελµατίες του χώρου, οι γνώσεις είναι δυσανάλογα λίγες σε σχέση µε τα προ-συλλεκτικά στάδια, κάτι που δυστυχώς ισχύει και στις γεωπονικές σχολές: διδάσκουµε 3-4 εντοµολογίες για τις καλλιέργειες, αλλά συνήθως µία ή και καµία για την αποθήκευση.

Οι πρακτικές που χρησιµοποιούµε για την αντιµετώπιση των εντόµων είναι τα αέρια και υγρά εντοµοκτόνα, αλλά και οι µη χηµικές µέθοδοι.

Τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν αναπτυχθεί αποτελεσµατικές µη χηµικές µέθοδοι, εµπορικά διαθέσιµες, όπως για παράδειγµα οι ακραίες θερµοκρασίες (υψηλές για χώρους, χαµηλές για προϊόν). Επίσης, έχουν αναπτυχθεί σηµαντικότατα και οι λεγόµενες τροποποιηµένες ατµόσφαιρες, π.χ. εφαρµογή αζώτου ή διοξειδίου σε θαλάµους, µε σκοπό τη µείωση του οξυγόνου.

Πολλές µεγάλες επιχειρήσεις έχουν ήδη επενδύσει στα παραπάνω µε πολύ καλά αποτελέσµατα. Τα τελευταία χρόνια έχει επίσης αναπτυχθεί αρκετά και η χρήση αδρανών υλών, όπως οι γαίες διατόµων και οι ζεόλιθοι, που έχουν µηχανική, δηλ. µη νευροτοξική δράση στα έντοµα. Πρόκειται για πολύ καλά εντοµοκτόνα στα µετασυλλεκτικά στάδια, τα οποία δεν επηρεάζουν το προϊόν. Πολλές µέθοδοι από αυτές έχουν αξιολογηθεί και από το εργαστήριό µας πριν βγουν στην αγορά, και χαιρόµαστε ιδιαίτερα όταν βλέπουµε κάποιες από αυτές να υιοθετούνται», τονίζει.

Προσοχή στις ετικέτες

Σύµφωνα µε τον κ. Αθανασίου, «κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας, οι εφαρµογές µε εντοµοκτόνα γίνονται συχνά αρκετά πριν από τη συγκοµιδή, αλλά οι µετέπειτα παρεµβάσεις, στο σιλό, χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής, διότι αφορούν την πιο πρόσφατη ενέργεια πριν από την κατανάλωση.

Οι αποθήκες είναι ένα ανθρωπογενές περιβάλλον και µοιάζουν πάρα πολύ µε τα σπίτια µας, τα οποία, παρόλο που δεν το συνειδητοποιούµε, είναι και αυτά χώροι αποθήκευσης και επεξεργασίας τροφίµων. Για τις εφαρµογές, απαιτείται µεγάλη προσοχή στις ετικέτες. Υπάρχουν, για παράδειγµα, εντοµοκτόνα, τα οποία για την εφαρµογή τους απαιτούν παρουσία γεωπόνου ή χηµικού.

Η µη εφαρµογή των όσων αναφέρονται στην ετικέτα, αλλά και η µη λήψη µέτρων ασφαλείας, µπορεί να οδηγήσει σε ατυχήµατα, ακόµα και σε θανάτους. Όταν χρησιµοποιείς αέρια εντοµοκτόνα, τα ρίσκα είναι µεγάλα. Οι βιοµηχανίες τροφίµων έχουν επενδύσει τόσο σε επιστηµονικό προσωπικό (γεωπόνους κ.ά.), αλλά και σε εναλλακτικές µορφές απεντόµωσης. Δυστυχώς, όµως, στους παραγωγούς, για τους χώρους που οι ίδιοι αποθηκεύουν τα προϊόντα τους, που συχνά είναι ακριβώς δίπλα στα σπίτια τους, υπάρχει άγνοια».