Δειπνοτράπεζο υπό τη σκέπη της Κοσμοσώτειρας (φώτο)

Γεύσεις γης που τρέφουν την ψυχή και το σώμα από το Βυζάντιο

kosmoswteira-deipno

Ενα κινηματογραφικό σκηνικό δείπνου, με ομοτράπεζους ανθρώπους που αγαπούν τον τόπο και τις μνήμες του, εκτυλίχθηκε στον αύλειο χώρο της Παναγίας Κοσμοσώτειρας στις Φέρες Έβρου, στις άρχές φθηνοπώρου και οι συνδαιτυμόνες μετέλαβαν την τροφή που γέννησε ο τόπος αιώνες πριν και μπορεί ακόμη να δημιουργεί. Η πρωτοβουλία της Αγγελικής Γιαννακίδου, πρόεδρου του ΔΣ του Εθνολογικού Μουσείου Θράκης, μέσα από μια συνεργασία με τη Συνεταιριστική Τράπεζα Έβρου και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Έβρου, δημιούργησε ένα μοναδικό δειπνοτράπεζο με Βυζαντινές μαγειρίες.

Παρών, μεταξύ άλλων, ο μητροπολίτης Αλεξανδρούπολης Άνθιμος. Η Συνεταιριστική Τράπεζα Έβρου εκπροσωπήθηκε από τον πρόεδρο, Σταύρο Σταυράκογλου και στελέχη και η Εφορεία Αρχαιοτήτων από τις αρχαιολόγους Δόμνα Τερζοπούλου και Λίλα Σαμπανοπούλου, η οποία ξενάγησε τους 35 παρευρισκόμενους στον επιβλητικό ναό του 12ου αιώνα. Ουσιαστική πινελιά στον πίνακα που ζωντάνεψε το Βυζάντιο ήταν η μελωδική παρουσία του μουσικού ερευνητή Γιάννη Παγκοζίδη, της Καππαδόκισσας ερμηνεύτριας Κατίνας Φαρασοπούλου, του λαογράφου Βασίλη Φαρασόπουλου και του εθνομουσικολόγου Παναγιώτη Στουπιάδη.

Εν αρχή

Η έμπνευση ξεκίνησε από τον τόπο, την Κοσμοσώτειρα και την επιθυμία της Αγγελικής Γιαννακίδου να παντρέψει το μνημείο με τη διατροφή. «Σκεφτήκαμε να συνδέσουμε την πολιτιστική κληρονομιά με την πρώτιστη ανάγκη των ανθρώπων» σχολιάζει, υπογραμμίζοντας πως η Θράκη, ο ενδιάμεσος χώρος μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ήταν ο πνεύμονας της πάλαι ποτέ Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. «Οι Βυζαντινοί καθιέρωσαν αλλαγές στην κουζίνα που φτάνουν μέχρι σήμερα, όπως το κοινό τραπέζι της Αγάπης». Οι αλλαγές συνδέονται και με γεγονότα όπως η ξηρασία, που έδωσε στην έννοια της διατροφής άλλες διαστάσεις.

Χαρακτηριστικό του παραδοσιακού κόσμου, η αειφορία. Χαρακτηριστικό της βυζαντινής κουζίνας, συστατικά και γεύσεις που προέρχονταν από τις περιοχές των κτήσεών της και τα κύματα των ετερόκλητων εισβολέων, με αποτέλεσμα τη δημιουργία σύνθετων συνταγών με πρωτόγνωρα υλικά, που διαμορφώνουν σήμερα την gourmet κουζίνα.

Η ιεροτελεστία της προετοιμασίας του δειπνοτράπεζου με τα πολλά αφηγήματα, «γιατί όλα στη Θράκη δημιουργούν ιστορίες με σύνθετες πολιτισμικές σημασίες», ολοκληρώθηκε λίγο πριν από το κυριακάτικο σούρουπο. Η ευωχία του δείπνου «στρώθηκε» σε τραπέζι – πόρτα του 19ου αιώνα από την Καππαδοκία, πιάτα του 1762 και μαχαιροπίρουνα ανακατασκευασμένα-δουλεμένα από τους τελευταίους σιδεράδες της Θράκης. Τα σκεύη ανήκουν στη συλλογή του Μουσείου. Οι οβάλ χάλκινες πιατέλες προέρχονται από τα χάνια της Ξάνθης. «Κάθε αντικείμενο κουβαλάει μια σημαντική πολιτισμική βιογραφία, γι’ αυτό και είναι πολλές οι αφηγήσεις του τραπεζιού».

Έρευνα

Για τον σχεδιασμό του δείπνου αξιοποιήθηκε η έρευνα του γευσιγνώστη και συνεργάτη του Μουσείου Μιχάλη Ζευγουλά, που εξηγεί ότι δεν επεδίωξαν την αυτοκρατορική μεγαλοπρέπεια, αλλά επέλεξαν αντιπροσωπευτικά φαγητά της βυζαντινής γαστρονομικής κουλτούρας. «Η βυζαντινή είναι η τελευταία ιστορική κουζίνα πριν ανακαλυφθεί η Αμερική, γι’ αυτό το τραπέζι δεν περιλαμβάνει ντομάτα, πατάτα, πιπεριά, καλαμπόκι». Στην κουζίνα τους δεν υπήρχε βούτυρο, κυριαρχούσαν το λάδι, τα λαχανικά, τα όσπρια και τα ψάρια, το δε κρασί τους δεν ήταν εύγευστο, γι’ αυτό πρόσθεταν αρωματικά.

Το μενού περιελάμβανε: Πρόδειπνα: ελαίαι κολυμβηταί, απόκτιν καπνιζόμενο, δίπυρο άρτο, τετράγγουρα, τσίπουρο. Προδόρπια: σησαμότυρο, λουβιούς με αμαράνθους, φυλλίδα, έτνο ερεβίνθου, δαύκους εψημένους και οξύγαλα. Στο δείπνο σερβιρίστηκαν διπλοτήγανο, μαγειριά με χόνδρο και οφτή όρνιθα σαβόρο. Τα επίδειπνα περιελάμβαναν μελείπτικα, χονδρίτη άρτο και Κονδίτη οίνο, που έπιναν και στα μοναστήρια.