Πώς πρέπει να διαχειριστεί την λίπανση των σιτηρών ο αγρότης σήμερα;

του Φάνη Γέμτου, ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, επιστημονικού υπεύθυνου του Προγράμματος Ελληνικού Σίτου MISKO

Η καλλιεργητική περίοδος 2021-2022 βρίσκει τους αγρότες με πολλές απορίες και ερωτήματα σχετικά με τις καλλιέργειες και τις καλλιεργητικές φροντίδες που πρέπει να εφαρμόσουν. Ιδιαίτερα τους παραγωγούς χειμερινών σιτηρών, που πρέπει να αποφασίσουν άμεσα πώς θα διαχειριστούν τα χωράφια τους.

Σήμερα, υπάρχουν ακόμα οι υψηλές τιμές της προηγούμενης παραγωγής. Μετά από κάποια χρόνια με καθηλωμένες τιμές, είχαμε την περσινή έκρηξη, που έδωσε σημαντικά υψηλά εισοδήματα στους παραγωγούς. Πρώτο ερώτημα: Θα συνεχιστούν οι αυξημένες τιμές την επόμενη χρονιά; Απάντηση, δυστυχώς, δεν μπορεί να υπάρξει. Ίσως πρέπει να περιμένουμε κάποιες ενδιάμεσες τιμές.

Την αύξηση των τιμών των προϊόντων ακολούθησαν αυξήσεις στις εισροές. Το πετρέλαιο αυξήθηκε κατά σχεδόν 50%. Η τιμή των αζωτούχων λιπασμάτων τριπλασιάστηκε. Η αξία του ηλεκτρικού ρεύματος επίσης διπλασιάστηκε. Δεύτερο ερώτημα: Πόσο θα κρατήσουν οι τόσο υψηλές τιμές; Θα είναι για λίγους μήνες και θα επανέλθουν στα συνηθισμένα επίπεδα; Σίγουρη απάντηση δεν υπάρχει.

Τα χειμερινά σιτηρά στα χαρακώματα

Οι παραγωγοί των χειμερινών σιτηρών βρίσκονται άμεσα μπροστά στο πρόβλημα. Πλήρωσαν υψηλό κόστος για την κατεργασία του εδάφους και υψηλή αξία σπόρου για να σπείρουν. Όσοι εφάρμοσαν βασική λίπανση, πλήρωσαν ήδη υψηλότερες τιμές. Τώρα, όμως, πρέπει να αποφασίσουν τι θα κάνουν με την επιφανειακή λίπανση, όταν οι τιμές των λιπασμάτων είναι τριπλάσιες από τις περυσινές.

Οι φυτείες μέχρι σήμερα είναι καλές. Οι βροχές βοήθησαν σε καλό φύτρωμα και αρχική ανάπτυξη των φυτών. Αν η άνοιξη είναι βροχερή και εφαρμόσουμε τα λιπάσματα και τις άλλες φροντίδες σωστά, θα έχουμε υψηλές αποδόσεις. Τι θα συμβεί με τον καιρό; Ερωτήματα που κάθε χρόνο έχουμε, χωρίς απαντήσεις μέχρι σήμερα. Τώρα, όμως, πρέπει οι αγρότες να αποφασίσουν πόσο λίπασμα θα εφαρμόσουν και πώς. Θα αναφερθώ στο σκληρό σιτάρι, αλλά αντίστοιχα ισχύουν και για τις άλλες χειμερινές καλλιέργειες.

Τα βασικά

Κάθε 100 κιλά παραγόμενου προϊόντος (με πρωτεΐνες πάνω από 12,5% που ζητά η βιομηχανία ζυμαρικών) απορροφά περίπου 3 κιλά αζώτου. Επομένως, μια παραγωγή 300 κιλών/στρ. χρειάζεται 9 κιλά άζωτο. Από το λίπασμα που εφαρμόζουμε, ένα ποσοστό χάνεται είτε στον αέρα (σε μορφή αμμωνίας ή οξειδίων του αζώτου είτε ως στοιχείο άζωτο), είτε εκπλύνεται με το νερό που στραγγίζει προς τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους που οι ρίζες δεν το φτάνουν (νιτρικά). Χονδρικά, το 65% πάει στα φυτά και το 35% χάνεται.

Επομένως, για να καλύψουμε τα 300 κιλά παραγωγής, πρέπει να έχουμε διαθέσιμα στα φυτά 13,5-14 κιλά άζωτο. Το μεγαλύτερο μέρος από αυτό πρέπει να το δώσουμε με τα λιπάσματα που θα εφαρμόσουμε. Χονδρικά, αντιστοιχεί σε 30 κιλά ουρίας, που κυμαίνονται σήμερα στα 33 ευρώ. Αν η παραγωγή είναι 300 κιλά/στρ. και η τιμή 0,20 ευρώ/κιλό, τότε το κόστος δύσκολα θα καλυφθεί. Αν η τιμή είναι 0,30 ευρώ, τότε συμφέρει η κανονική λίπανση.

Εικόνα 1. Ανάπτυξη σίτου και απορρόφηση αζώτου από το έδαφος (κόκκινη γραμμή). Εφαρμογή δύο δόσεων επιφανειακής λίπανσης σε σχέση με την παραδοσιακή μία δόση.

 

Ο κάθε επιχειρηματίας αντιμετωπίζει τέτοια προβλήματα και παίρνει αποφάσεις που στο τέλος αποδεικνύονται πετυχημένες ή όχι. Το ίδιο πρέπει να κάνει και ο αγρότης. Η γνώμη μου είναι ότι πρέπει να λιπάνουμε κανονικά τα χωράφια μας, καθώς, εκτός από τον στόχο που έχουμε να κερδίσουμε για να ζήσουμε, έχουμε και μια υποχρέωση να παράγουμε τρόφιμα για τις ανάγκες της κοινωνίας που, ας μην ξεχνάμε, μας επιδοτεί κάθε χρόνο. Πιστεύω, λοιπόν, ότι πρέπει να κάνουμε την καλλιέργεια όπως πρέπει και να ελπίσουμε ότι στο τέλος θα κερδίσουμε.

Παράλληλα, όμως, πρέπει να κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να πετύχουμε την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των λιπασμάτων που εφαρμόζουμε. Πρέπει να εφαρμόσουμε αυτό που στα αγγλικά είναι γνωστό ως «4R»: σωστό είδος λιπάσματος, στον σωστό χρόνο, στη σωστή δόση και στη σωστή θέση. Θα πρόσθετα και ένα πέμπτο, με τον σωστό εξοπλισμό. Ας δούμε πώς θα τα πετύχουμε συνοπτικά:

1. Χρειαζόμαστε έναν καλής ποιότητας λιπασματοδιανομέα, σωστά ρυθμισμένο με διανομή σε όλο το χωράφι. Παλαιότερα, ο λιπασματοδιανομέας δεν ήταν από τα μηχανήματα που φρόντιζε ο παραγωγός. Όμως, με το σημερινό κόστος των λιπασμάτων αυτό πρέπει να αλλάξει.

2. Το σιτάρι έχει πολύ μικρές ανάγκες σε άζωτο στα πρώτα στάδια ανάπτυξης (βλ.εικόνα). Οι ανάγκες αυξάνονται όταν βελτιώνεται ο καιρός, μεγαλώνει η μέρα, αρχίζει το αδέλφωμα και η έντονη ανάπτυξη των φυτών. Αυτό γίνεται συνήθως αρχές με μέσα Φεβρουαρίου. Εδώ πρέπει να εφαρμόσουμε τα 2/3 του λιπάσματος, που θα φτάσει περίπου έως τα μέσα Μαρτίου. Τότε χρειαζόμαστε τη δεύτερη δόση (άλλο 1/3), για να φτάσει το λίπασμα μέχρι τον Απρίλιο. Σημειώστε ότι, αν δεν υπάρχει άζωτο στις αρχές Απριλίου, το σιτάρι θα έχει χαμηλές πρωτεΐνες και θα είναι χαμηλής ποιότητας. Επομένως, χρειαζόμαστε δύο δόσεις επιφανειακής λίπανσης που θα βελτιώσουν και τη χρήση του από τα φυτά.

3. Στη λίπανση του Φεβρουαρίου (πρώτη δόση), χρειαζόμαστε ένα λίπασμα αμμωνιακό ή ουρία που αποδεσμεύει αργότερα το άζωτο. Τον Μάρτιο, από την άλλη, θέλουμε ένα μέρος νιτρικό για άμεση δράση και ένα μέρος αμμωνιακό π.χ. νιτρική αμμωνία.

4. Υπάρχει, όμως, και η δυνατότητα εφαρμογής διαφοροποιημένης δόσης. Τι είναι αυτό; Τα διάφορα μέρη του χωραφιού έχουν διαφορετικές ιδιότητες και πιθανώς διαφορετικές διαθέσιμες ποσότητες αζώτου. Αυτό φαίνεται πολλές φορές με το μάτι. Αλλού τα φυτά είναι καταπράσινα (επάρκεια αζώτου) και αλλού κίτρινα (μεγαλύτερη ανάγκη αζώτου). Υπάρχουν σήμερα συστήματα που μπορούν να «βλέπουν» τις διαφορές και αυτόματα να διαφοροποιούν τη λίπανση, επιτυγχάνοντας εξοικονόμηση λιπάσματος αλλά και πιο ομοιόμορφη φυτεία και καλύτερη παραγωγή. Σήμερα, υπάρχουν στην αγορά μηχανήματα που κάνουν τη διαφοροποιημένη λίπανση με επιτυχία.

Ελπίζω να βοήθησα να πάρετε τις σωστές αποφάσεις και να έχετε το καλύτερο αποτέλεσμα.