ΕΕ ΠΡΟΣ Τράμπ: «Εάν θέλεις εµπορικό πόλεµο, θα τον έχεις» 

Eίναι η πρώτη φορά που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαντάει τόσο δηµόσια και αποφασιστικά, απευθείας στον Αµερικανό πρόεδρο, Ντόναλντ Τραµπ, και τις κεκαλυµµένες απειλές του για επιβολή δασµών στις ευρωπαϊκές εξαγωγές.

 γράφει ο Ηλίας Σιακαντάρηςilias-siakantaris

 

 

Για δεκαετίες, οι ΗΠΑ και η ΕΕ ήταν το υπόδειγµα για ελεύθερες εµπορικές συναλλαγές για όλο τον κόσµο. Κάτι αλλάζει;

Ο καβγάς ξεκίνησε αµέσως µετά την προβολή της συνέντευξης που έδωσε ο Τραµπ στον Βρετανό παρουσιαστή (και περήφανο θαυµαστή του) Πιρς Μόργκαν και το βρετανικό δίκτυο ΙΤV το βράδυ της τελευταίας Κυριακής του Ιανουαρίου. Όπως κάθε νάρκισσος, ο Τραµπ ξεκίνησε µιλώντας για τον εαυτό του και τα εµπόδια που συνάντησε από την ΕΕ, όταν προσπαθούσε να χτίσει γήπεδα γκολφ στην Ευρώπη.

Στην ίδια πρόταση, µετέτρεψε το προσωπικό του ζήτηµα σε παγκόσµιο: «Είχα πολλά προβλήµατα µε την ΕΕ και αυτό θα µπορούσε να εξελιχθεί σε κάτι µεγάλο, από αυτή την άποψη, την εµπορική… Δεν µπορούµε να βάλουµε τα προϊόντα µας στην αγορά της ΕΕ, είναι πάρα πολύ δύσκολο. Κι όµως, εκείνοι στέλνουν τα προϊόντα τους σ’ εµάς, µε ελάχιστους ή χωρίς φόρους. Είναι πολύ άδικο. Δεν είναι οι µόνοι στον κόσµο (που εκµεταλλεύονται τις ΗΠΑ). Όµως, η ΕΕ είναι πολύ άδικη µε τις Ηνωµένες Πολιτείες και νοµίζω πως, τελικά, αυτό θα αποβεί εις βάρος τους», είπε ο Αµερικανός πρόεδρος, αφήνοντας λίγο χώρο για υπονοούµενα. 

Μία ανάσα από τον Λευκό Οικο ο Ντόναλντ ΤραμπΗ έµµεση απειλή επιβολής δασµών και φόρων στις ευρωπαϊκές εξαγωγές ερέθισε αµέσως τα αντανακλαστικά των Βρυξελλών. Την επόµενη µέρα, ο εκπρόσωπος της Κοµισιόν, Μαργαρίτης Σχοινάς, σήκωσε το γάντι και απάντησε µε απειλή αντιποίνων: «Εµείς πιστεύουµε ότι, ενώ το εµπόριο πρέπει να είναι ελεύθερο και δίκαιο, πρέπει ταυτόχρονα να βασίζεται σε κανόνες. Η ΕΕ βρίσκεται σε ετοιµότητα να αντιδράσει άµεσα και µε τον κατάλληλο τρόπο, σε περίπτωση που οι εξαγωγές µας επηρεαστούν από περιοριστικά εµπορικά µέτρα από τις ΗΠΑ». Όταν ο Σχοινάς ρωτήθηκε αν µπορεί να εξειδικεύσει τον «κατάλληλο τρόπο», απάντησε µε τόνο που παραπέµπει σε ταινίες: «Νοµίζω πως θα είµαι πιο σαφής, αν ΔΕΝ εξειδικεύσω περαιτέρω». 

Τι κρύβουν οι απειλές; 

Η «πέτρα του σκανδάλου» αποτελείται από δύο µέταλλα: το αλουµίνιο και τον χάλυβα (Ο τελευταίος, µάλιστα, είναι «γραµµένος» στο πιστοποιητικό γέννησης της ΕΕ, η οποία ξεκίνησε ως ΕΚΑΧ – Ευρωπαϊκές Κοινότητες Άνθρακα και Χάλυβα). 

Για να ικανοποιήσει τους ψηφοφόρους του από κρίσιµες πολιτείες, ο Τραµπ έχει υποσχεθεί ότι θα επιβάλει δασµούς στις εισαγωγές χάλυβα και αλουµινίου, ώστε η εγχώρια παραγωγή να γυρίσει τον χρόνο πίσω και να ξαναγίνει ανταγωνιστική. Για να το πετύχει, όµως, θα πρέπει να επικαλεστεί «λόγους εθνικής ασφαλείας»: Μόνον έτσι θα µπορέσει να παρακάµψει θεσµικά εµπόδια και το διεθνές πλαίσιο συµφωνιών και κανόνων και να επιβάλει οριζόντιους δασµούς σε ολόκληρες κατηγορίες προϊόντων από πολλές χώρες προέλευσης ταυτόχρονα. 

Η ΕΕ έχει ήδη αντιδράσει στον σχεδιασµό του Λευκού Οίκου: Πριν από έναν µήνα, η Κοµισιόν κατέθεσε επίσηµα στις αµερικανικές αρχές, που εξετάζουν την αµερικανική αγορά χάλυβα, ότι «λόγοι εθνικής ασφαλείας» δεν µπορούν να δικαιολογήσουν γενικευµένη αύξηση δασµών για πολλές χώρες. Tο περασµένο καλοκαίρι, η Ευρωπαία επίτροπος για το εµπόριο, Σεσίλια Μάλστροµ, είχε προειδοποιήσει πως ένας εµπορικός πόλεµος µεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ θα ήταν «εξαιρετικά ατυχής για όλο τον κόσµο» (Την ίδια στιγµή, η Ευρώπη τρέχει να ολοκληρώσει τις εµπορικές συµφωνίες µε τις χώρες της Λατινικής Αµερικής και την Ιαπωνία, για ασφάλεια). 

Η επόµενη µέρα

Για δεκαετίες, η Αµερική και η Δύση γενικότερα διαµόρφωσαν στα πρότυπά τους τούς παγκόσµιους κανόνες στο διεθνές εµπόριο. Στον πυρήνα τους ήταν παραδοσιακά η µείωση των δασµών και των εµποδίων, που µε τη σειρά τους άνοιξαν τον δρόµο στην παγκοσµιοποίηση. Τώρα, οι ΗΠΑ, µε καύσιµο την ψηφοθηρία και αιχµή τη ρητορική Τραµπ, στρέφονται κατά του δηµιουργήµατός τους. 

Ο Τραµπ, αντί να χειριστεί το παγκόσµιο σύστηµα κανόνων διεθνούς εµπορίου ως «παιδί» της Αµερικής, το αντιµετωπίζει ως εργαλείο στα χέρια ξένων επιτήδειων, οι οποίοι «κλέβουν» αµερικανικές θέσεις εργασίας. Με αυτό το σκεπτικό αποσύρθηκε από την εµπορική συµφωνία των χωρών του Ειρηνικού, ζητά ριζικές αλλαγές στην εµπορική συµφωνία NAFTA των χωρών της Β. Αµερικής, απορρίπτει όπου βρεθεί και όπου σταθεί τον Παγκόσµιο Οργανισµό Εµπορίου και βάζει δασµούς όπου µπορεί (πιο πρόσφατο παράδειγµα η επιβολή δασµών σε ηλιακούς συλλέκτες από την Κίνα). 

Αυτή η διαφαινόµενη στρατηγική στροφή, όµως, όπως εκτιµά ο Γκίντιον Ράχµαν, αναλυτής στους Financial Times, ανοίγει τον δρόµο για τέσσερα εναλλακτικά σενάρια:   

Σενάριο πρώτο: Ο Τραµπ καταφέρνει να αλλάξει το διεθνές σύστηµα χωρίς να το καταστρέψει – και οι ΗΠΑ παραµένουν αδιαφιλονίκητη εµπορική υπερδύναµη. 

Σενάριο δεύτερο: Ο κόσµος γυρνάει την πλάτη στην εσωστρεφή Αµερική – το σύστηµα διεθνούς εµπορίου αλλάζει και λειτουργεί µε πολυµερείς συµφωνίες. 

Σενάριο τρίτο: Η απόσυρση των ΗΠΑ από το παγκόσµιο σύστηµα κανόνων στο διεθνές εµπόριο είναι άτακτη – και προκαλεί χάος. 

ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: Οι ΗΠΑ ικανοποιούνται µε επιφανειακές αλλαγές – και το σύστηµα συνεχίζει ως έχει… 

Ο Τραµπ επιθυµεί το πρώτο σενάριο, αλλά θα ήταν ικανοποιηµένος και µε το τελευταίο, αν αποδειχτεί επαρκές για να ικανοποιήσει τους ψηφοφόρους του –αλλά και τις ψυχολογικές του ανάγκες. Η αλήθεια είναι ότι ο κόσµος δεν είναι ακόµα έτοιµος να γυρίσει την πλάτη στην Αµερική ή το δολάριο χωρίς επιπτώσεις κι έτσι το δεύτερο σενάριο συγκεντρώνει µικρές πιθανότητες πραγµατοποίησης. 

Σε έναν κόσµο, όµως, που «έχει απασφαλίσει», οι γεωπολιτικές προβλέψεις δεν είναι σίγουρες, τα καταστροφικά σενάρια δεν µπορούν να αποκλειστούν: Μπορεί µια συνέντευξη ενός αµετροεπούς υπερήλικα µε µεγάλη επιρροή, τα αντανακλαστικά εµπορικής επιβίωσης ενός ισχυρού παίκτη όπως η Ευρώπη ή η Κίνα, αλλά και ο τυχαίος παράγοντας να οδηγήσουν στο σενάριο που όλοι απεύχονται: αυτό του χάους από ατύχηµα.