του Γιώργου Πολυχρονάκη, ειδικού συμβούλου του Συνδέσμου Εξαγωγής Διακίνησης Φρούτων – Λαχανικών και Χυμών, Incofruit-Hellas
Οι εξαγωγές των νωπών φρούτων και λαχανικών του έτους 2020 -ρεκόρ όλων των εποχών κατ’ όγκο – συνεχίστηκαν και το 2021, με θετικό +1,2% πρόσημο και ρεκόρ κατ’ αξία (παρά την απώλεια 110.300 τόνων σε σχέση με το 2020). Δυστυχώς, οι εξαγωγές και το πρώτο πεντάμηνο του 2022 ήταν μειωμένες 11,2% σε όγκο σε σύγκριση με το ίδιο διάστημα του προηγούμενου έτους, συνολικού ύψους 643.280 τόνων και ελαφρώς αυξημένες σε αξία (+1,3%) σε 587,56 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, όπως τα επεξεργάστηκε ο Σύνδεσμός μας.
Είναι γνωστό ότι το 2020 το πλεόνασμα του ισοζυγίου αγροτικών προϊόντων διαμορφώθηκε στα 510,953 εκατ. ευρώ, με κυρίαρχη τη συμμετοχή του τομέα μας (φρούτων, λαχανικών και παρασκευασμάτων τους) στη διαμόρφωσή του (1,608 δισ. ευρώ) και συνεχίστηκε και το 2021 στα 459,332 εκατ. ευρώ, με τη συμμετοχή του τομέα στα 1,615 δισ. ευρώ.
Αυτά τα χαρακτηριστικά, δυστυχώς, ανετράπησαν κατά το ανασκοπούμενο πεντάμηνο του 2022, με το πλεόνασμα να μετατρέπεται σε έλλειμμα -39,6 εκατ. ευρώ, έναντι πλεονάσματος 437,5 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο πεντάμηνο του 2021, με προοπτικές ραγδαίας επειδείνωσής του κατά τους επόμενους μήνες του τρέχοντος έτους. Οι αποστολές-εξαγωγές λαχανικών το πεντάμηνο, ενώ μειώθηκαν κατά 12,2% σε σχέση με το ίδιο διάστημα του 2021, ανερχόμενες σε 118.306 τόνους, μειώθηκαν μόνο 2,4% σε αξία, αγγίζοντας τα 132,9 εκατ. ευρώ.
Αντίστοιχα, η εξαγωγή φρούτων σημείωσε μείωση σε όγκο σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2021 (-10,9%), ανερχόμενη σε 510.373 τόνους, ενώ η αξία αυξήθηκε κατά 2,2% και ανήλθε σε 458,996 εκατ. ευρώ (Πίνακας 1).
ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΝΩΠΩΝ ΟΠΩΡΟΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ
Α΄ ΠΕΝΤΑΜΗΝΟ 2022 ΕΝΑΝΤΙ 2021
ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΝΩΠΩΝ ΟΠΩΡΟΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ
Α΄ ΠΕΝΤΑΜΗΝΟ 2022 ΕΝΑΝΤΙ 2021 – ΑΝΑΛΥΣΗ
Στα ύψη το κόστος
Το κόστος παραγωγής και εμπορίου διακίνησης φρούτων και λαχανικών (ηλεκτρικό ρεύμα, πετρέλαιο, λιπάσματα, φυτοπροστατευτικά, ξύλο, χαρτόνι ή πλαστικά για συσκευασίες) έχει εκτοξευθεί τον τελευταίο χρόνο. Επιπλέον,
ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επιδεινώσει τις αυξήσεις του κόστους και έχει ήδη δημιουργήσει μια κατάσταση υπερπροσφοράς, με πτώση των τιμών στην κατανάλωση της ΕΕ.
Δυστυχώς, τους τελευταίους μήνες παρατηρείται φυγή αλλοδαπών εργατών γης στα θερμοκήπια και γενικότερα στη γεωργία, με κίνδυνο να μείνουν αφύτευτα και ακαλλιέργητα τα θερμοκήπια και άλλα οπωροκηπευτικά.
Ο τομέας πάσχει από σοβαρό πρόβλημα ανταγωνιστικότητας, επειδή δεν είναι δυνατή η μεταφορά μέρους της αύξησης στις τιμές τους στην ΕΕ. Οι ενδείξεις από την εξαγωγή μέχρι και σήμερα (σ.σ.22/7/2022), βάσει προσωρινών στοιχείων του ΥΠΑΑΤ, δείχνουν ότι παρατηρείται μια ελαφριά μείωση της τάξεως του 1,5% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο 2021.
Εκτιμάται, όμως, λαμβάνοντας υπόψη τη μειωμένη λόγω ζημιών παραγωγή των πυρηνόκαρπων το 2021, ότι οι εξαγωγές του 2022 εξελίσσονται αρνητικά σε σχέση με το 2020 (κανονικής χρονιάς παραγωγή και παρόμοια με τη φετινή), με -19,7%, μείωση οφειλόμενη αφενός στην παρατηρούμενη υποκατανάλωση στις αγορές, την απώλεια τριών χωρών προορισμού των προϊόντων μας και βεβαίως της έλλειψης εργατών γης για τη συγκομιδή τους και το μόνο αισιόδοξο είναι η μεσοσταθμική τιμή πώλησής τους σε επίπεδα του +14%-15%, που όμως δεν καλύπτουν το κόστος παραγωγής και εμπορίου που κατ’ ελάχιστο ανέρχεται σε +35%.
Παράλληλα, υπήρξε αλματώδης αύξηση των εισαγωγών φρούτων και λαχανικών το αντίστοιχο πεντάμηνο στη χώρα μας, κατά 13,65% σε όγκο και κυρίως κατά 25,7% σε αξία, με σημαντική την αύξηση εισαγωγών κυρίως στα λαχανικά, 20% κατ’ όγκο και κατά 41,7% σε αξία.
Αυτή η αυξητική τάση των εισαγωγών, με παράλληλη αύξηση κατά 39% της μεσοσταθμικής τους τιμής το πεντάμηνο (που μήνα με τον μήνα αυξάνει, π.χ. το τετράμηνο +20%) και σε συνδυασμό με τη μικρότερη αύξηση της μεσοσταθμικής τιμής των εξαγωγών του πενταμήνου (+14%), είναι ανησυχητική ένδειξη.
Εκτιμάται ότι είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να εγκαταλειφθούν καλλιέργειες και να υποκατασταθεί η τροφοδοσία της εφοδιαστικής αλυσίδας από εισαγόμενα προϊόντα τρίτων χωρών χαμηλού κόστους, που δεν τηρούν απαιτήσεις που ζητούνται από τους Ευρωπαίους παραγωγούς (φυτοϋγειονομικά, κοινωνικά, πρότυπα ποιότητας κ.ά.), αν δεν ληφθούν έγκαιρα μέτρα τόσο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και από την ελληνική πολιτεία (Πίνακας 2).
ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΝΩΠΩΝ ΟΠΩΡΟΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ
Α’ ΠΕΝΤΑΜΗΝΟΥ 2022 ΕΝΑΝΤΙ 2021
Ανθεί η «μαύρη» διακίνηση
Εξακολουθούν να διακινούνται «από Έλληνες και βαλκάνιους εμπόρους» ατυποποίητα φρούτα και λαχανικά (κατευθείαν από τον αγρό), κυρίως προς τις γειτονικές αγορές και για ορισμένα προϊόντα σε μεγάλα ποσοστά που δεν καταγράφονται στα προσωρινά στοιχεία (χωρίς αναγγελία), ενώ σημειώνονται κρούσματα δυσφήμησης των ελληνικών φρούτων και λαχανικών. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση της φήμης των προϊόντων μας στις καταναλωτικές αγορές είναι η αυστηρή εφαρμογή των εθνικών και ενωσιακών κανόνων για προδιαγραφές εμπορίας-ποιότητας με πλήρη ιχνηλασιμότητα, που παρέχει την ασφάλεια στον καταναλωτή για την ποιότητα και με τήρηση των κανόνων υγιεινής σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα.
Ελλειμματικό το ισοζύγιο
Με βάση τα στοιχεία του πενταμήνου, η αύξηση των εισαγωγών κατά 33,6%, με την παράλληλη μικρότερη αύξηση των εξαγωγών κατά 15,1%, είχαν ως αποτέλεσμα τη μετατροπή του πλεονάσματος 437,5 εκατ. ευρώ του πενταμήνου 2021 στα αγροτικά προϊόντα σε έλλειμμα 39,6 εκατ. ευρώ. Οι ποσότητες αντίστοιχα αυξήθηκαν στις εισαγωγές κατά 12,4% και μειώθηκαν στις εξαγωγές κατά 4,5%.
Τα εισαγόμενα προϊόντα με τη μεγαλύτερη αύξηση είναι Έλαια & Λίπη κατά 80%, Ποτά 64,4%, Δημητριακά & παρασκευάσματα 43,2%, Γαλακτοκομικά 35%, Κρέατα & παρασκευάσματα 32,5%, Ζάχαρες & παρασκευάσματα 42,7%. Στους πίνακες παρουσιάζονται αναλυτικά οι επιμέρους κατηγορίες που συνθέτουν το εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων, καθώς και οι μεταβολές τους.
Επισημαίνονται αφενός η σοβαρή αύξηση των εμπορικών ελλειμμάτων και αφετέρου η πολύ σημαντική ενίσχυση του εμπορικού ελλείμματος στις βασικές εξαγωγικές μας κατηγορίες, με τα φρούτα και λαχανικά (νωπά και μεταποιημένα) να διατηρούν θετικό πρόσημο.
Σημειώνεται ότι το εμπορικό πλεόνασμα στα φρούτα και λαχανικά και παρασκευάσματα, ύψους 715,446 εκατ. ευρώ, αντιστάθμισε πλήρως το εμπορικό έλλειμμα στην κατηγορία των κρεάτων και των παρασκευασμάτων τους, ύψους 449,14 εκατ. ευρώ, αλλά και το εμπορικό έλλειμμα στις ζωοτροφές, ύψους 234,9 εκατ. ευρώ, αναδεικνύοντας την εξαιρετική σημαντικότητα των φρούτων και λαχανικών στη διαμόρφωση του εμπορικού ισοζυγίου αγροτικών προϊόντων.
Η συνεχής αυξητική τάση των εισαγωγών που ακολουθείται στα περισσότερα αγροτικά προϊόντα είναι ανησυχητική. Αυτή η αρνητική εξέλιξη έρχεται μετά από δύο χρονιές, του 2020 και 2021, που το ισοζύγιο αγροτικών μας προϊόντων είχε καταγράψει μετά από 36 χρόνια πλεόνασμα 510,953 εκατ. ευρώ και 459,332 εκατ. ευρώ αντίστοιχα.
Προτάσεις για τον τομέα των φρούτων και λαχανικών
Βάσει αυτών των δεδομένων και των δυσμενών προοπτικών, προτείνουμε μέτρα για την αντιμετώπιση των διαταραχών στις αγορές νωπών οπωροκηπευτικών, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ήτοι:
1) Δημιουργία ενιαίου Ταμείου (κατά το πρότυπο του ενιαίου Ταμείου Ενέργειας) που θα παρέχει στήριξη στους Ευρωπαίους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων και τις επιχειρήσεις απέναντι στις αυξήσεις κόστους (εισροών) λόγω του κόστους λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και ζωοτροφών, αλλά και τυποποίησης-συσκευασίας, υλικών συσκευασίας, μεταποίησης και μεταφορικών.
2) Παράλληλη ενεργοποίηση των προβλεπόμενων πολιτικών της ΚΟΑ Οπωροκηπευτικών για αντιμετώπιση των κρίσεων στην αγορά για την αποσυμφόρηση της προσφοράς στη λιανική πώληση των νωπών οπωροκηπευτικών.
3) Επανεξέταση του καθεστώτος εισαγωγών με εντατικοποίηση των ελέγχων από τρίτες χώρες στην ΕΕ.
4) Η ελληνική πολιτεία να λύσει άμεσα το πρόβλημα με τους αλλοδαπούς εργάτες γης, καθότι η νομοθετική ρύθμιση του Μαρτίου είναι αναποτελεσματική (δεν εισακούστηκαν σχετικές προτάσεις μας) και ο κίνδυνος μη καλλιέργειας μεγάλων εκτάσεων γης σε όλη τη χώρα είναι υπαρκτός. Η πρόσφατη ρύθμιση για δυνατότητα χορήγησης άδειας για ένα τρίμηνο στους υφιστάμενους στη χώρα χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα μετανάστες-πρόσφυγες είναι μεν προς τη σωστή κατεύθυνση, όμως δεν τους δίνει τη βεβαιότητα για παραμονή τους στην Ελλάδα, με συνέπεια τη φυγή τους προς άλλες χώρες της ΕΕ, με ελαστικότερους όρους χορήγησης κάρτας εργασίας και παραμονής, όπως η Ιταλία.
Επιβάλλεται η μελέτη των προοπτικών στις καταναλωτικές αγορές και των διαμορφουμένων τάσεων για τη χάραξη προγραμμάτων αναδιάρθρωσης των καλλιεργούμενων οπωροκηπευτικών, με έμφαση στα παραδοσιακά. Απαιτείται χάραξη ζωνών καλλιέργειάς τους κατ’ είδος, εμπλουτισμός τους με νέες ποικιλίες και επέκταση ημερολογιακά της συγκομιδής, μεταποίησης και εμπορίας.
Αρμόδιο όργανο είναι το Συμβούλιο Αγροτικής Ανάπτυξης, που χρειάζεται επανασύσταση, με συμμετοχή στο κεντρικό του συμβούλιο των θεσμικών φορέων παραγωγής και εμπορίας. Το ίδιο συμβούλιο θα πρέπει να επιληφθεί και των βιολογικών προϊόντων.
ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ – ΜΑΪΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΣΕ ΕΥΡΩ
