Εχει χαρακτηριστεί και ως η διαχρονική «γάγγραινα» του πρωτογενούς τομέα της χώρας, ένα φαινόμενο που ενισχύει τον αθέμιτο ανταγωνισμό και απειλεί τους αγρότες με οικονομικό μαρασμό. Πλήθος ελληνικών προϊόντων, από κρέατα και τυριά μέχρι όσπρια, φρούτα, κηπευτικά, κρασί και οινοπνευματώδη, εισάγονται από το εξωτερικό και κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες «βαφτίζονται» ελληνικά.
Ήταν το 2016, όταν η «ΥΧ», με συνεχές και αποκαλυπτικό ρεπορτάζ, κατέγραφε τις σκοτεινές διαδρομές των ελληνοποιήσεων, φέρνοντας στο φως τα τεχνάσματα και τις παρατυπίες σε όλο το μήκος της παραγωγικής και εφοδιαστικής αλυσίδας, σε μια περίοδο μάλιστα που ο όρος «ελληνοποιήσεις» προκαλούσε σε κάποιους θυμηδία.
Σε συνάρτηση με τη διαρκή εξέλιξη του ανωτέρω φαινομένου, ο ελεγκτικός μηχανισμός νοσεί, όπως φαίνεται και από σχετική έκθεση του ΥΠΑΑΤ που περιγράφει κατακερματισμό αρμοδιοτήτων, σημαντικές ελλείψεις και παράλογες αστοχίες στους ελέγχους εισαγόμενων προϊόντων που διεξάγονται στα σύνορα.
Η φέτα επανέφερε το θέμα στο προσκήνιο
Η κατακρήμνιση της τιμής παραγωγού στο αιγοπρόβειο γάλα την τελευταία τριετία, που το προϊόν έχασε έως και 40% της τιμής του, επανέφερε με τον πλέον εμφατικό τρόπο στην αγροτική και κτηνοτροφική καθημερινότητα τον όρο «ελληνοποιήσεις», με αιχμή της συζήτησης το πλέον εξαγώγιμο κτηνοτροφικό προϊόν της χώρας, τη φέτα. Ακόμα και οι τελευταίοι αρνητές του φαινομένου αναγκάστηκαν, εσχάτως, όχι μόνο να παραδεχθούν το φαινόμενο, αλλά να μιλούν, όπου σταθούν και όπου βρεθούν, για πάταξη των ελληνοποιήσεων.
Μάλιστα, ο ίδιος ο πρωθυπουργός, από τη στιγμή που ανέλαβε καθήκοντα, έθεσε το ζήτημα ως προτεραιότητα της κυβέρνησης. Σε συμπόρευση και ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Μάκης Βορίδης, όπου με επανειλημμένες δηλώσεις του και ομιλίες σε δημόσια fora, έχει δηλώσει ότι οι ποινές σε όσους διαπράττουν το αδίκημα των ελληνοποιήσεων, θα αυστηροποιηθούν δραστικά.
Ο ίδιος έθεσε το ζήτημα για ακόμα μία φορά στο πρόσφατο συμβούλιο υπουργών Γεωργίας και Αλιείας, που πραγματοποιήθηκε στις 16 και 17 Δεκεμβρίου στις Βρυξέλλες, με θέμα την απάτη στα τρόφιμα.
Δομικά προβλήματα και ελλείψεις στους συνοριακούς ελέγχους
Αυτό που μπορεί να ειπωθεί σε μια προσπάθεια να αναλυθούν τα προβλήματα και οι ελλείψεις, που πολλές φορές ωφελούν τις ελληνοποιήσεις, είναι ότι ελάχιστα πράγματα έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στην κατεύθυνση της δημιουργίας ενός ενιαίου και με ξεκάθαρες αρμοδιότητες κρατικού ελεγκτικού μηχανισμού. Όσο αυτός δεν δημιουργείται, καθιστά αναποτελεσματικούς και ελλιπείς τους υφιστάμενους ελέγχους. Όπως έχει παρουσιάσει σε παλαιότερο άρθρο της η «ΥΧ», ο έλεγχος των εισαγόμενων προϊόντων είναι πολυδιασπασμένος και κατακερματισμένος, τόσο σε εποπτευόμενες αρχές και υπηρεσίες του ΥΠΑΑΤ (ΕΛΓΟ-«Δήμητρα», ΕΦΕΤ, ΔΑΟΚ), όσο και μεταξύ των υπουργείων, αφού στους ελέγχους για νοθεία σε τρόφιμα και ποτά συμμετέχουν φορείς από τουλάχιστον ακόμη δύο υπουργεία (Οικονομίας και Ανάπτυξης, Οικονομικών κ.ά.).
Ο ελεγκτικός μηχανισμός, στην υφιστάμενη μορφή του, υποφέρει συχνά από υδροκεφαλισμό και αλληλεπικαλύψεις, που αποτελούν «βούτυρο» στο ψωμί των επιτηδείων, ώστε να ελληνοποιούν απρόσκοπτα. Χαρακτηριστικά του ως άνω καθεστώτος είναι τα όσα αναφέρονται σε πρόσφατη (Μάρτιος 2019) έκθεση συμβούλου του ΥΠΑΑΤ, αναφορικά με τις ελλείψεις και τα προβλήματα που υφίστανται τα τελευταία χρόνια στις ελεγκτικές δομές του υπουργείου, στα καθορισμένα σημεία εισόδου και εισαγωγής αγροτικών και αγροδιατροφικών προϊόντων.
Συγκεκριμένα: «Οι υπηρεσίες γεωπονικών ελέγχων κατά την είσοδο ή την εισαγωγή προϊόντων δεν λειτουργούν υπό ενιαία κεντρική διοίκηση. Σε 17 σημεία, την αρμοδιότητα έχουν τα Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου (ΠΚΠΦΠΦΕ) του ΥΠΑΑΤ, ενώ σε 39 οι ΔΑΟΚ των Περιφερειών».
«Λανθασμένη η χωροθέτηση των Κήπων, σε ισχύ ο ΕΚ για τους ελέγχους»
Όπως αναφέρει η έκθεση, αυτήν τη στιγμή γεωπονικοί έλεγχοι για εισαγόμενα προϊόντα πραγματοποιούνται σε 56 σημεία της χώρας. Αυτά διαχωρίζονται σε ΣΥΚΕ (Σταθμοί Υγειονομικού Κτηνιατρικού Ελέγχου), σημεία εισόδου και σημεία εισαγωγής προϊόντων. Από 14/12/2019 τέθηκε σε εφαρμογή ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 2017/625, που μετατρέπει όλα τα παραπάνω σε Συνοριακούς Σταθμούς Ελέγχου, τα λεγόμενα ΣΥΣΤΕ.
Όπως εξηγεί στην «ΥΧ» ο ειδικός σύμβουλος του Incofruit – Hellas, Γιώργος Πολυχρονάκης: «Το σημαντικό δεν είναι η μετονομασία και η ενοποίηση κάποιων εγκαταστάσεων. Η ουσία είναι ότι το καθεστώς ελέγχων αυστηροποιείται και η Ελλάδα πρέπει να εναρμονιστεί».
Βάσει κίνησης εμπορευμάτων και θέσης, τα εννέα εξ αυτών θεωρούνται αυξημένης βαρύτητας: Κήποι – Πέπλος Έβρου, Λιμένας Θεσσαλονίκης, Εύζωνοι, Ειδομένη, Κακαβιά, Λιμένας Ηγουμενίτσας, Λιμένας Πάτρας, Διεθνές Αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος», Λιμένας Πειραιά. Η έκθεση αναφέρεται επιπλέον σε ελλείψεις προσωπικού σε αρκετά από τα σημεία ελέγχου, σε έλλειψη από πλευράς πολιτείας για θέσπιση κινήτρων στους γεωτεχνικούς να διεξάγουν ελέγχους εκτός γραφείου και κακή κατάσταση εγκαταστάσεων στα περισσότερα σημεία εισόδου.
Εντύπωση κάνει και η αναφορά της περίπτωσης των Κήπων στον Έβρο, όπου κατά την έκθεση παρουσιάζεται η πιο προβληματική εγκατάσταση. «Η χωροθέτηση των εγκαταστάσεων για τους γεωτεχνικούς ελέγχους είναι τελείως λανθασμένη. Όλες οι εγκαταστάσεις βρίσκονται από την πλευρά του ρεύματος εξόδου προς Τουρκία, ενώ θα έπρεπε να βρίσκονται απέναντι, δηλαδή στο ρεύμα εισόδου», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Κατά το παρελθόν, είχαν γίνει πολλές συζητήσεις και με το ΥΠΑΑΤ, για τη δημιουργία εργαστηρίων ιχνηλασιμότητας αγροτικών προϊόντων στο Μεσολόγγι και το Αγρίνιο που θα εφάρμοζε τη μέθοδο των ισοτόπων. Ψάχνοντας είδαμε ότι είναι ίσως το μόνο αδιάβλητο σύστημα ελέγχου που εφαρμόζεται σε άλλες χώρες της ΕΕ
Πρόβλημα με ατυποποίητα προϊόντα και σήμανση
Από την πλευρά του ο πρόεδρος του αγροτικού συλλόγου Άργους Ορεστικού Καστοριάς, Θωμάς Μάνος, ανέφερε: «Οι Έλληνες παραγωγοί οσπρίων και οι περίπου 800 οικογένειες που καλλιεργούν ως επί το πλείστον φασόλια στην Καστοριά έχουμε πληγεί τα τελευταία χρόνια από εισαγόμενα όσπρια που πωλούνται για ελληνικά. Βλέπουμε το φαινόμενο να ισχύει ακόμα και σε κάποια περιπτώσεις τυποποιημένων προϊόντων.
Εκεί όμως που πραγματικά υπάρχει πρόβλημα είναι με τα χύμα όσπρια που πωλούνται στο εμπόριο. Για παράδειγμα, εισάγονται φασόλια γίγαντες και ελέφαντες από Κίνα και Τουρκία αντίστοιχα. Έρχονται τα φασόλια από την Κίνα τα παίρνουν κάποιοι χονδρέμποροι και τα διακινούν ως ελληνικά. Ελληνοποιήσεις γίνονται και σε φακές, ρεβύθια και άλλα όσπρια».
Δίνοντάς μας ένα παράδειγμα των προβλημάτων που προκαλούν οι ελληνοποιήσεις, ο ίδιος μας είπε: «Μελετώντας τα στοιχεία των εισαγωγών είδαμε ότι μέσα στο 2018, είχε εισαχθεί μια πολύ μεγάλη ποσότητα φασολιών στη χώρα από την Κίνα, περίπου 2.500 τόνοι. Τότε είχαμε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου ότι οι τιμές θα καταρρεύσουν και όντως τον Σεπτέμβριο του 2019 η τιμή παραγωγού στα φασόλια έπεσε πάνω από 30%.
Η χώρα μας είναι ελλειμματική σε παραγωγή οσπρίων και όμως βλέπουμε ελληνικά όσπρια που υπερισχύουν σε γεύση και ποιοτικά χαρακτηριστικά να μένουν απούλητα ή να δυσκολεύονται να πουληθούν ή να μην πιάνουν τιμή».
Στην «ΥΧ» κατέθεσε την άποψή του και ο διευθυντής της ΚΕΟΣΟΕ, Παρασκευάς Κορδοπάτης: «Αυτό που βλέπουμε από τα διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ είναι ότι στην Ελλάδα εισήχθησαν το 2018 από χώρες της ΕΕ 16.811 τόνοι οίνου. Η μέση τιμή της αξίας εισαγωγής ανά λίτρο είναι στα 2,44 ευρώ γεγονός που δείχνει ότι σε μεγάλο ποσοστό μιλάμε για εισαγωγές «χύμα» κρασιού. Γνωρίζουμε ότι εισάγονται πάρα πολύ μεγάλες ποσότητες από Ιταλία με τη μέση τιμή να είναι ακόμα χαμηλότερη, 1,37 ευρώ/λίτρο με εισαγόμενο όγκο 12. 262 τόνους. Το ερώτημα είναι, όταν εισάγονται αυτοί οι οίνοι κυκλοφορούν με σήμανση προϊόντος ΕΕ ή κυκλοφορούν ως ελληνικοί;».
Ζητούνται λύσεις«Εάν δεν εφαρμόσουμε στην Ελλάδα αυστηρά την ενωσιακή και εγχώρια νομοθεσία τόσο για τα εισαγόμενα όσο και για εξαγόμενα προϊόντα μας περί ποιότητας και προδιαγραφών των εμπορευομένων προϊόντων, δηλαδή την τυποποίηση και τη συσκευασία με σήμανση, θα χάσουμε ακόμα και αγορές που μέχρι σήμερα είχαμε μονοπωλιακά προνόμια» δηλώνει στην «ΥΧ» ο Γιώργος Πολυχρονάκης. Ο κ. Μάνος ανέφερε από την πλευρά του: «Κατά το παρελθόν, είχαν γίνει πολλές συζητήσεις και με το ΥΠΑΑΤ, για τη δημιουργία εργαστηρίων ιχνηλασιμότητας αγροτικών προϊόντων στο Μεσολόγγι και το Αγρίνιο που θα εφάρμοζε τη μέθοδο των ισοτόπων. Ψάχνοντας είδαμε ότι είναι ίσως το μόνο αδιάβλητο σύστημα ελέγχου που εφαρμόζεται σε άλλες χώρες της ΕΕ». Ειρήσθω εν παρόδω και αναμένοντας τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες αντιμετώπισης των ελληνοποιήσεων στα τυροκομικά προϊόντα, αξίζει να αναφερθεί ότι η προ εκλογών αναβάθμιση του ηλεκτρονικού συστήματος καταγραφής και ελέγχου κτηνοτροφικών προϊόντων «ΑΡΤΕΜΙΣ», όπως την προέβλεπε η ΚΥΑ της προηγούμενης κυβέρνησης επανεξετάζεται από την παρούσα πολιτική ηγεσία και όλοι αναμένουν πότε επιτέλους θα δοθεί η δυνατότητα στο σύστημα να λειτουργήσει ολοκληρωμένα. Σχολιάζοντας το θέμα των ελληνοποιήσεων, ο τ. πρόεδρος ΕΛΟΓΑΚ, και σύμβουλος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Κρέατος, καθηγητής Ανδρέας Γεωργούδης, ανέφερε: «Δεν είναι μόνο το σύστημα «ΑΡΤΕΜΙΣ» που πρέπει να αναβαθμιστεί και να λειτουργήσει ολοκληρωμένα. Οι έλεγχοι πρέπει να γίνονται σε όλο το φάσμα της αλυσίδας, από τις κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις μέχρι τα κρεοπωλεία». |
Μάκης Βορίδης σε «ΥΧ»: «Αρχές του 2020 ανασχεδιασμός ελέγχων και αυστηροποίηση ποινών»
«Η αντιμετώπιση της απάτης στα τρόφιμα είναι βασικό θέμα της ατζέντας του υπουργείου» τόνισε ο υπουργός ΑΑΤ, Μάκης Βορίδης, μιλώντας στην «ΥΧ». «Έχω επανειλημμένως τονίσει ότι σκοπεύω να αυστηροποιήσω το κυρωτικό πλαίσιο που αφορά το μείζον πρόβλημα των παράνομων ελληνοποιήσεων. Όποιος υποπίπτει στο συγκεκριμένο αδίκημα, θα αντιμετωπίζει ποινές για τρία έως τέσσερα αδικήματα, τα οποία θα περιλαμβάνουν την παράβαση νομοθεσίας ΠΟΠ, τον αθέμιτο ανταγωνισμό, την παραπλάνηση του καταναλωτή και εξετάζουμε και το αδίκημα της νοθείας».
Ο υπουργός δήλωσε ακόμα πως «ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει ότι το συγκεκριμένο ζήτημα αγγίζει εσχάτως και την Ευρώπη μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αντιμετώπισης της διεθνικής απάτης στα τρόφιμα». Μάλιστα, το θέμα της υποχρεωτικής αναγραφής της γεωγραφικής προέλευσης στα προϊόντα ετέθη από τον ίδιο προσωπικά, στο πρόσφατο Συμβούλιο υπουργών Γεωργίας στις Βρυξέλλες. «Εκεί, ανέδειξα επιτακτικώς την ανάγκη να υπάρξει στενότερη συνεργασία μεταξύ των Αρχών των χωρών για την καταπολέμηση εγκλημάτων που σχετίζονται με τα τρόφιμα και των οποίων η εγκληματική δράση υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα.
Εντός των πρώτων μηνών του 2020, θα έχει ψηφιστεί το νέο κυρωτικό πλαίσιο με περιγραφή των αδικημάτων και πρόβλεψη και διοικητικών κυρώσεων. Επίσης, μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα θα έχει ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός αναδιοργάνωσης των ελεγκτικών μηχανισμών», κατέληξε ο υπουργός.
Ελληνοποιήσεις και εισαγωγές «ύποπτων» οσπρίων και οπωροκηπευτικών
Κατά τη γνώμη μου, οι έλεγχοι δεν γίνονται όπως πρέπει και μάλιστα, συγκρίνοντας με τη γείτονα χώρα, διαπιστώνουμε ότι κρατάνε ακινητοποιημένη μια αποστολή ελληνικών προϊόντων δύο μέρες, ενώ τα δικά τους προϊόντα περνάνε με ευκολία», αναφέρει εις εξ αυτών, χωρίς να θέλει να κατονομαστεί. Ερωτώμενος σχετικά με τις ελληνοποιήσεις οπωροκηπευτικών, ο ειδικός σύμβουλος του Incofruit – Hellas, Γιώργος Πολυχρονάκης, ανέφερε στην «ΥΧ»: «Υπάρχει πλήγμα με τα εισαγόμενα προϊόντα που ελληνοποιούνται, όπως επίσης με προϊόντα που εισέρχονται στη χώρα μας, επανεξάγονται με νέα προέλευση και δυσφημούν τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα. Για παράδειγμα, τα μήλα, όπου αλβανικά μήλα ή μήλα Β. Μακεδονίας έρχονται εδώ και επανεξάγονται». Ο ίδιος σχολίασε σχετικά με τους ελέγχους στα σύνορα με την Τουρκία: «Κατά τη διάρκεια της εμπορικής περιόδου 2018/2019, στο σύστημα ταχείας ειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (RASFF) υπήρξαν 494 προειδοποιήσεις στις χώρες της ΕΕ, για προϊόντα είτε από χώρες της ΕΕ είτε από τρίτες χώρες. Εξ αυτών, οι αναφορές για υπολείμματα φυτοφαρμάκων που υπερβαίνουν το ανώτατο όριο υπολειμμάτων (MRL) ήταν 233. Η χώρα με τα περισσότερα περιστατικά στην κατηγορία αυτή ήταν η Τουρκία, με 87 προειδοποιήσεις, το 37,34% δηλαδή του συνόλου. Το σύνολο των ειδοποιήσεων της Τουρκίας οφείλεται στις συνοριακές αρχές της Βουλγαρίας. Παρά το γεγονός ότι πύλη εισαγωγής οπωροκηπευτικών υπάρχει και στα σύνορα Ελλάδας – Τουρκίας, από ελληνικής πλευράς δεν υπήρξε καμία καταχώριση στο RASFF, γεγονός που δημιουργεί ερωτήματα». |
Σύμφωνα με παραγωγούς και επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στην αγορά οσπρίων της Δυτικής Μακεδονίας, πρόβλημα υπάρχει στους ελέγχους που γίνονται στα σημεία που συνορεύουν με την Αλβανία: «Σε τρίτες χώρες, όπως η Αλβανία, η νομοθεσία για την υπολειμματικότητα φυτοπροστατευτικών είναι εντελώς διαφορετική σε σχέση με την ΕΕ. Υπάρχει, λοιπόν, εκτός από την οικονομική επίπτωση των ελληνοποιήσεων και ένα άλλο σοβαρότερο ζήτημα, αυτό της δημόσιας υγείας.
