Στην επίσπευση των διαδικασιών για τη μετάβαση της ευρωπαϊκής γεωργίας στη χρήση εναλλακτικών και βιώσιμων λύσεων έναντι των χημικών λιπασμάτων επικεντρώνεται η πολυαναμενόμενη ανακοίνωση της Κομισιόν σχετικά με τα λιπάσματα, με σαφή προτροπή στα κράτη-μέλη να αξιοποιήσουν κάθε δυνατότητα που τους παρέχεται για τη στήριξη των παραγωγών που πλήττονται.
Στην παρούσα φάση δεν ενεργοποιεί κάποιο νέο ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό μέσο, αλλά καλεί τα κράτη-μέλη να αναλάβουν πρωτοβουλίες, μέσω των χρηματοδοτικών και λοιπών εργαλείων της Ένωσης, αλλά και των ευελιξιών που τους παρέχονται, για να αντιμετωπιστούν άμεσα και μακροπρόθεσμα τα προβλήματα από τις αυξημένες τιμές των λιπασμάτων.
Τι μπορούν να κάνουν τα κράτη-μέλη:
✱ Να δώσουν προτεραιότητα στα εθνικά τους σχέδια έκτακτης ανάγκης και, σε περίπτωση ελεγχόμενης διανομής αερίου, στην απρόσκοπτη πρόσβαση των παραγωγών λιπασμάτων στο φυσικό αέριο (σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής «Εξοικονόμηση αερίου για έναν ασφαλή χειμώνα»).
✱ Να αξιοποιήσουν το τροποποιημένο προσωρινό πλαίσιο κρίσης για τις κρατικές ενισχύσεις, ώστε να παρέχουν ειδική στήριξη στους γεωργούς και στους παραγωγούς λιπασμάτων. Οι τελευταίοι μπορούν, εάν πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας, να επωφεληθούν από ποσά ενίσχυσης έως 150 εκατ. ευρώ.
✱ Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή προτρέπει στην αξιοποίηση κεφαλαίων από μέτρα όπως το ανώτατο όριο στα αγοραία έσοδα ορισμένων παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας και την εισφορά αλληλεγγύης -υπό τις ισχύουσες προϋποθέσεις- για τους σκοπούς των εθνικών καθεστώτων στήριξης.
✱ Επιπλέον, προτείνει άλλες μορφές κρατικής στήριξης. «Είναι, για παράδειγμα, δυνατό για τις δημόσιες αρχές να αγοράζουν λιπάσματα σε πιο ανταγωνιστικές τιμές της αγοράς (δεδομένης της διαπραγματευτικής τους δύναμης) και να τα προσφέρουν σε χαμηλότερες τιμές (θα υπήρχε στοιχείο κρατικής ενίσχυσης σε αυτό) στους αγρότες, με την επιφύλαξη του ισχύοντος πλαισίου». Τα κράτη-μέλη θα μπορούσαν επίσης να διασφαλίσουν ότι τα λιπάσματα διανέμονται μεταξύ των παραγωγών με εύλογο και αμερόληπτο τρόπο, ιδίως στην περίπτωση της διανομής αερίου με το δελτίο.
✱ Να εξετάσουν το ενδεχόμενο περαιτέρω ιεράρχησης των προτεραιοτήτων και καθορισμού περισσότερο φιλόδοξων στόχων στα Στρατηγικά τους Σχέδια.
✱ Να αξιοποιήσουν το νέο εργαλείο διαχείρισης των θρεπτικών συστατικών για μια βιώσιμη γεωργία (FaST) για κατάλληλες συμβουλές και κατάρτιση που θα παρέχονται στους γεωργούς.
✱ Να στηρίξουν τις επενδύσεις στο ανανεώσιμο υδρογόνο και στο βιομεθάνιο για τη παραγωγή αμμωνίας.
✱ Να αξιοποιήσουν και άλλα ευρωπαϊκά κονδύλια, όπως από το Ταμείο Συνοχής, το Ταμείο Ανάκαμψης κ.ά.
Τι θα ακολουθήσει;
✱ Η Επιτροπή θα εξετάσει τη σκοπιμότητα χρήσης του γεωργικού αποθεματικού, ύψους 450 εκατ. ευρώ, για το οικονομικό έτος 2023.
✱ Θα συνεργαστεί με τα κράτη-μέλη για να διασφαλίσει ότι οι σχετικές παρεμβάσεις, όπως τα σχέδια διαχείρισης των θρεπτικών συστατικών, η βελτίωση της υγείας του εδάφους, η γεωργία ακριβείας, η βιολογική γεωργία και η χρήση ψυχανθών σε συστήματα αμειψισποράς τυγχάνουν ευρείας αποδοχής από τους γεωργούς.
✱ Θα εγκρίνει το 2023 ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης για τη διαχείριση των θρεπτικών ουσιών, λαμβάνοντας υπόψη τα σημεία εκκίνησης των κρατών-μελών και το σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση.
✱ Θα δρομολογήσει, επίσης το 2023, παρατηρητήριο της αγοράς λιπασμάτων για την ανταλλαγή δεδομένων σχετικά με την παραγωγή, τη χρήση, τις τιμές και το εμπόριο.
Η Κομισιόν υπενθυμίζει ότι:
✱ Ενέκρινε έκτακτη στήριξη ύψους 500 εκατ. ευρώ από το Αποθεματικό Κρίσης, που συμπληρώθηκε με εθνικούς πόρους.
✱ Επέτρεψε τις καλλιέργειες σε γη υπό αγρανάπαυση, διατηρώντας παράλληλα στο ακέραιο την πράσινη ενίσχυση. Η παρέκκλιση παρατάθηκε έως το 2023.
✱ Ο κανονισμός για τα προϊόντα λίπανσης διασφαλίζει ήδη καλύτερη πρόσβαση στην αγορά για τα λιπάσματα που παράγονται από ανάκτηση αποβλήτων και πράσινες και κυκλικές εναλλακτικές λύσεις αντί του φυσικού αερίου.
✱ Το πρόγραμμα «Horizon Europe» έχει επενδύσει 180 εκατ. ευρώ σε έργα για τη βελτιστοποίηση του ισοζυγίου θρεπτικών συστατικών, εναλλακτικών προϊόντων λίπανσης.
✱ Απευθύνθηκε σε εναλλακτικούς προμηθευτές λιπασμάτων για να αντισταθμίσει προηγούμενες προμήθειες από τη Λευκορωσία και τη Ρωσία, ενώ τον Ιούλιο του 2022 πρότεινε την αναστολή των εμπορικών δασμών για την αμμωνία και την ουρία που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή αζωτούχων λιπασμάτων.
| Η ανακοίνωση προκάλεσε τη σφοδρή αντίδραση των COPA και COGECA, που εκφράζουν ανοιχτά την απογοήτευσή τους για τη στάση της Επιτροπής. «Αυτή η νέα ανακοίνωση απλώς απέτυχε να δώσει συγκεκριμένες απαντήσεις στις ελλείψεις που αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι αγρότες» αναφέρουν, υπογραμμίζοντας ότι για ακόμη μία φορά η Κομισιόν δίνει σχετικές απαντήσεις μεσοπρόθεσμες, «αλλά δεν αντιμετωπίζει τις βραχυπρόθεσμες προκλήσεις». |
