του Αντώνη Ανδρονικάκη
Ρεπορτάζ: Μαρία Αμπατζή, Γιώργος Αργυρίου, Γιάννης Σάρρος, Γιώργος Ρούστας, Νικολέτα Τζώρτζη, Αφροδίτη Χρυσοχόου
Η κρίση που βιώνει αυτή την περίοδο η Ευρωπαϊκή Ένωση με τον κορωνοϊό ήρθε να εντείνει το χρόνιο πρόβλημα της έλλειψης εργατικών χεριών στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις. Η σοβαρότητα της κατάστασης ώθησε την Κομισιόν και τις εθνικές κυβερνήσεις σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης να λάβουν έκτακτα μέτρα.
Χώρες όπως η Γαλλία κάλεσαν τους άνεργους πολίτες τους στα χωράφια, καθώς φαίνεται ότι μεγάλο μέρος αλλοδαπών εργατών γης θα λείψει από τις εκμεταλλεύσεις. Ο φόβος από τις επιπτώσεις του ιού συμβάλλει ακόμα περισσότερο στην κατάσταση, κρατώντας αρκετούς εργάτες στα σπίτια και στις πατρίδες τους. Στην Ελλάδα, η περίοδος της συγκομιδής των πυρηνόκαρπων, που ξεκινά σε λίγο στα βόρεια, αναδεικνύει την κρισιμότητα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προβλήματος που παρουσιάζεται και σε άλλες περιοχές της χώρας.
Ευρωπαϊκή Ένωση: «Στρατιές» εργατών χάθηκαν μέσα σε λίγες εβδομάδες
Εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες λείπουν από τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες Βορρά και Νότου, όπως προκύπτει από τα διαθέσιμα στοιχεία. Αυτό οφείλεται κυρίως στο κλείσιμο των συνόρων της ΕΕ και Τρίτων Χωρών, που κάθε χρόνο «μεταγγίζουν» εργατικό δυναμικό σε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ισπανία. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί στον διεθνή Τύπο, μόνο στη Γαλλία λείπουν περί τους 200.000 εργάτες που έβγαζαν το μεροκάματό τους στα χωράφια, προερχόμενοι κυρίως από Τυνησία και Μαρόκο. Πλέον, το κλείσιμο των συνόρων καθιστά τη μετάβασή τους στη χώρα αδύνατη.
Στην Ιταλία, η εθνική συνδικαλιστική οργάνωση των παραγωγών, Coldiretti, εκτιμά ότι από τους 370.000 Ρουμάνους, Βούλγαρους και Πολωνούς εργάτες γης που δουλεύουν κάθε χρόνο τέτοια περίοδο, κυρίως σε δενδρώδεις καλλιέργειες, τουλάχιστον 100.000 δεν θα ταξιδέψουν στη χώρα.
Αυτό λόγω του κλεισίματος των συνόρων, αλλά και του φόβου που επικρατεί στις τάξεις των μεταναστών, από την πρωτοφανή κατάσταση στη γείτονα χώρα. Στη Γερμανία υπολογίζεται ότι πάνω από 100.000 εργάτες γης απασχολούνται σε αγροτικές εκμεταλλεύσεις σπαραγγιών και φράουλας το τρίμηνο Μαρτίου-Απριλίου-Μαΐου. Ωστόσο, μόνο ένα μέρος από αυτούς θα είναι φέτος διαθέσιμοι. Ως εκ τούτου, η συγκομιδή των προϊόντων αντιμετωπίζει σοβαρό κίνδυνο.
Παρόμοια είναι η κατάσταση και στην Ισπανία, όπου η διμερής συμφωνία της χώρας με το Μαρόκο, που στέλνει κάθε χρόνο 15.000 εργάτες γης στην Ανδαλουσία για τη συγκομιδή διάφορων φρούτων, φέτος είναι πρακτικά ανεφάρμοστη. Η κρίσιμη κατάσταση σε όλες τις ανωτέρω χώρες ώθησε πλήθος παραγωγικών φορέων να απευθύνουν έκκληση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και στις εθνικές κυβερνήσεις, ώστε να ληφθούν έκτακτα μέτρα. Μάλιστα, το κρίσιμο της κατάστασης κινητοποίησε της διοικήσεις των κρατών-μελών να προσκαλέσουν και τον «ντόπιο» πληθυσμό να συνδράμει, δίνοντας κίνητρα σε μακροχρόνια ανέργους αλλά και ανθρώπους από τομείς που απώλεσαν χιλιάδες θέσεις εργασίας εξαιτίας της κατάστασης.
Ελλάδα
Κοινό πρόβλημα, αλλά με διαφορετικά χαρακτηριστικά
Από τη γενικότερη κατάσταση δεν θα μπορούσε να εξαιρεθεί και η χώρα μας, η οποία ωστόσο έχει τα δικά της χαρακτηριστικά ως προς την έκταση και τις εκφάνσεις του προβλήματος. Ερωτώμενος για την κατάσταση στην Πελοπόννησο και συγκεκριμένα στην Αργολίδα, ο πρόεδρος της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Αργολίδας «ΡΕΑ», Σπύρος Αντωνόπουλος, δήλωσε στην «ΥΧ»: «Αν και υπήρχε πρόβλημα με την έλλειψη εργατών και κατά την περίοδο της συγκομιδής που ολοκληρώθηκε, αυτό δεν ήταν τόσο οξύ.
Μεγαλύτερο θα είναι το πρόβλημα στην καλλιεργητική περίοδο, καθώς το εργατικό δυναμικό που προσέρχεται την περίοδο της συλλογής των εσπεριδοειδών στη συνέχεια μετακινείται προς άλλες περιοχές της χώρας που έχουν αγροτικές εργασίες. Μέχρι και πριν από δύο χρόνια, οι εργάτες αυτοί προέρχονταν από βαλκανικές χώρες, την τελευταία όμως διετία είναι από το Αφγανιστάν και το Πακιστάν».
Αβεβαιότητα λόγω κλειστών συνόρων Ελλάδας – Αλβανίας
Εντονότερο φαίνεται πως είναι το πρόβλημα στις περιοχές που εξαρτώνται για τις αγροτικές εργασίες τους από Αλβανούς εργάτες. Σύμφωνα με τον Ειδικό Σύμβουλο του Συνδέσμου Εξαγωγέων Οπωροκηπευτικών Incofruit-Ελλάς, Γιώργο Πολυχρονάκη, το πρόβλημα θα παρουσιαστεί στη Βόρεια Ελλάδα και στις περιοχές της Πέλλας και της Ημαθίας, όπου η δομή της απασχόλησης των εργατών γης είναι διαφορετική σε σχέση με αυτήν της Πελοποννήσου. Ο ίδιος παράλληλα θεωρεί ότι στη χώρα μας το πρόβλημα δεν είναι τόσο εκτεταμένο όσο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. «Εμείς δεν έχουμε το ίδιο πρόβλημα μετάγγισης εργατών, είναι μικρότερο το ποσοστό.
Το θέμα με αυτούς τους εργάτες που μετακινούνται σε ομάδες είναι ότι απασχολούνται σε διαφορετικά καθεστώτα. Στην Πελοπόννησο, για παράδειγμα, για την εργασία στα εσπεριδοειδή συστήνονται συνεργεία εργατών και πάνε από τον έναν αγρότη στον άλλον να συγκομίσουν τα προϊόντα. Εκεί υπήρχαν οι Αλβανοί, οι οποίοι μας έφυγαν όμως σταδιακά και τώρα απασχολούμε Πακιστανούς, Ινδούς και διάφορες άλλες εθνικότητες. Ορισμένοι εξ αυτών έχουν πρόβλημα με τα χαρτιά τους.
Στην Πελοπόννησο, η συγκομιδή σε προϊόντα όπως η φράουλα είναι πιο διαχειρίσιμη, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με μια ευελιξία από το κράτος για τους παράτυπα διαμένοντες, που φέτος βλέπουμε να υπάρχει. Στη Βόρεια Ελλάδα, όμως, που δεν μιλάμε για οργανωμένα συνεργεία και οι ανάγκες είναι μεγαλύτερες, η κατάσταση θα είναι δύσκολη». Όπως ανέφερε στην «ΥΧ» ο πρόεδρος της Κοινοπραξίας Ομάδας Παραγωγών Ημαθίας και πρόεδρος της νεοσύστατης Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Φρούτων Πυρηνόκαρπων και Αχλαδιών, Χρήστος Γιαννακάκης, οι ανάγκες σε εργάτες είναι μεν μικρότερες σε σχέση με άλλες περιοχές της ΕΕ, δεν είναι όμως καθόλου εύκολο να καλυφθούν. «Υπολογίζουμε ότι σε Πέλλα και Ημαθία θα χρειαστούν για την περίοδο της συγκομιδής 7.000 – 8.000 εργάτες. Το πρόβλημα είναι ότι το δυναμικό αυτό προερχόταν κυρίως από την Αλβανία και απασχολούνταν με το καθεστώς της τουριστικής βίζας.
Τώρα τα σύνορα είναι κλειστά και, αντίθετα με υπηκόους από τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, οι εργάτες αυτοί δεν μπορούν να έρθουν μέσω των Πράσινων Λωρίδων. Τα τελευταία χρόνια, όμως, οι άνθρωποι από αυτές τις χώρες προτιμούν άλλους προορισμούς με καλύτερα μεροκάματα». Το πρόβλημα επιβεβαίωσε στην «ΥΧ» και ο πρόεδρος του Ενιαίου Συλλόγου Αγροτών Νάουσα, Μάκης Αντωνιάδης: «Μόλις έμαθαν οι εργάτες ότι κλείνουν τα σύνορα, έμειναν όλοι στην Αλβανία. Δεν υπάρχει κανείς εδώ, παρά το γεγονός ότι σε λίγο καιρό ξεκινούν οι δουλειές στα κτήματα». Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της «ΥΧ», από την πλευρά της αλβανικής κυβέρνησης δεν υπάρχει άρνηση να αρθούν οι απαγορεύσεις στις μετακινήσεις των ελληνοαλβανικών συνόρων, εφόσον διασφαλιστούν ορισμένες προϋποθέσεις υγιεινής και ασφάλειας.
Βεβαίως, δεν είναι μόνο οι παραγωγοί δενδρωδών καλλιεργειών που ανησυχούν για την εύρεση εργατικού δυναμικού. Καπνοπαραγωγοί, παραγωγοί κηπευτικών, ελαιοπαραγωγοί σε διάφορες περιοχές της χώρας, εξέφρασαν στην «ΥΧ» την αγωνία τους για τη φετινή έκβαση της συγκομιδής.
Η υγειονομική διάσταση
Πέρα από την έντονη έλλειψη εργατών, ανασταλτικός παράγοντας για τις μετακινήσεις τους αποτελεί ο φόβος της μετάδοσης του κορωνοϊού. Φυσικά αυτό ισχύει τόσο για τους μετανάστες, όσο και για τους αγρότες. Όπως ανέφερε ο κ. Γιαννακάκης, «σε περίπτωση που βρεθεί λύση με τη μετακίνηση Αλβανών εργατών στην Ελλάδα, θα πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, έτσι ώστε να διασφαλιστεί απόλυτα η δημόσια υγεία».
Οι παραγωγοί πάντως, όπως ο Κώστας Μαλάμος από την Τριφυλία δείχνουν να έχουν προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα και να κινούνται με ιδιαίτερη προσοχή: «Κάνω 15 δρομολόγια για να τους μεταφέρω έναν – έναν στα χωράφια, ώστε να μην έρθουν σε επαφή, παίρνοντας και εγώ τα κατάλληλα μέτρα. Μέσα στα χωράφια και στα θερμοκήπια τηρούνται οι αποστάσεις και εύχομαι όλοι οι παραγωγοί να κάνουν το ίδιο».
Τι κάνουν οι άλλες χώρεςΙσπανία«Κρατήστε το επίδομα και πάρτε και μεροκάματο» Την Τρίτη, 7 Απριλίου, η κυβέρνηση της Ισπανίας προχώρησε σε μια ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία, προσπαθώντας να κινητοποιήσει του άνεργους πολίτες της χώρες ώστε να εργαστούν στα χωράφια των περιφερειών της Μούρθια, της Εξτρεμαδούρα, της Ανδαλουσίας, της Αραγωνίας και της Καταλανίας. Όπως ανακοίνωσε ο Ισπανός υπουργός Γεωργίας, κυβερνητικό διάταγμα θα επιτρέπει σε πολίτες που λαμβάνουν επιδόματα ανεργίας και πρόνοιας να τα διατηρήσουν, ενώ παράλληλα θα πληρώνονται για την εργασία τους. Επιπλέον, θα παραταθούν οι άδειες παραμονής σε όσους μετανάστες εργάζονται νόμιμα στον αγροτικό τομέα της χώρας. Τα μέτρα αυτά θα έχουν ισχύ έως και τις 30 Ιουνίου. Νωρίτερα, είχε γνωστοποιηθεί ότι οι ισπανικές αρχές προχώρησαν στην εκμίσθωση λεωφορείων που χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά μαθητών, ώστε να μεταφέρονται με ασφάλεια οι εργάτες γης στις περιοχές συγκομιδής των προϊόντων. Η κίνηση αυτή ήρθε την ίδια ημέρα που η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, προχώρησε σε δημόσια τοποθέτηση, μιλώντας για «εθελοντές εργάτες στον αγροτικό τομέα που αποτελούν ένα θαυμάσιο παράδειγμα αλληλεγγύης στην Ευρωπαϊκή Ένωση». Είχε προηγηθεί στις 30 Μαρτίου η ανάληψη πρωτοβουλιών από την Κομισιόν, όπως η θέσπιση ελεύθερης μετακίνησης «κρίσιμου εργατικού δυναμικού». Μέρος αυτού είναι και οι εργάτες γης που μπορούν να ταξιδεύουν ελεύθερα εντός ΕΕ, μέσω συγκεκριμένων διασυνοριακών διαδρομών, των λεγόμενων «Πράσινων Λωρίδων». ΓερμανίαΠαράταση στις άδειες παραμονής εποχικών εργατών Στη Γερμανία, η κυβέρνηση παρέτεινε την ισχύ των αδειών παραμονής των αλλοδαπών εποχικών εργατών από 70 σε 115 ημέρες, δηλαδή έως τα μέσα Οκτωβρίου, απαλλάσσοντάς τους παράλληλα από την καταβολή ασφαλιστικών εισφορών. Επίσης, διαδικτυακές πλατφόρμες δημιουργήθηκαν από κρατικούς και παραγωγικούς φορείς χωρών όπως η Γερμανία και η Ιταλία, ώστε να καταστεί πιο εύκολη η συμμετοχή ενδιαφερόμενων να εργαστούν στα χωράφια. |
Ζητείται λύση στα κέντρα φιλοξενίας
Σε διαβουλεύσεις βρίσκονται το τελευταίο διάστημα συνεταιρισμοί της Βορείου Ελλάδος με τον γενικό γραμματέα Μεταναστευτικής Πολιτικής, Πάτροκλο Γεωργιάδη και τον γενικό γραμματέα Αγροτικής Ανάπτυξης, Κώστα Μπαγινέτα, προκειμένου να αξιοποιηθεί εργατικό δυναμικό από δομές φιλοξενίας που διαμένει νόμιμα στη χώρα. Όπως ανέφερε στην «ΥΧ» ο κ. Γιαννακάκης, «διερευνούμε το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσουμε προσωπικό από τα κέντρα φιλοξενίας στη Βέροια, στην Αλεξάνδρεια, στα Διαβατά και στην Πιερία. Ένα μέρος εξ αυτών διαθέτει ΑΦΜ και ΑΜΚΑ. Η ιδέα είναι, χωρίς να χάσουν τα διάφορα επιδόματα που λαμβάνουν (ανεργίας, αλληλεγγύης κ.λπ.) και τα δικαιώματά τους, να απασχολούνται με εργόσημο και να αμείβονται για τις εργασίες τους. Επίσης, υπάρχει η πρόθεση διαβούλευσης με το υπουργείο Οικονομικών, ώστε τα έσοδα από την εργασία τους μην υπόκεινται σε φορολόγηση». Σε ερώτηση αν η ανωτέρω λύση θα μπορούσε να προσελκύσει και Έλληνες πολίτες ο κ. Γιαννακάκης ανέφερε ότι οι συνεταιρισμοί που αναζητούν κόσμο θα κάνουν καμπάνια και σε φοιτητές και μαθητές Λυκείου.
Ο ίδιος πρόσθεσε ότι θα αναζητηθούν και άλλες λύσεις, καθώς η λύση με τα κέντρα φιλοξενίας δεν είναι αρκετή: «Θα αναζητήσουμε δυναμικό και από άλλες περιοχές γιατί οι ανάγκες είναι μεγάλες. Διερευνάται η φόρμουλα ώστε μετανάστες που δεν έχουν άδεια παραμονής, αλλά είναι στη χώρα εδώ και χρόνια και χρησιμοποιούνται στη Νότια Ελλάδα, να νομιμοποιηθούν για την περίοδο της συγκομιδής». Πάντως, ως προς την εξεύρεση επιπλέον εργατικών χεριών, μερίδα παραγωγών θεωρεί ότι η αξιοποίηση εργατών από τα κέντρα υποδοχής μεταναστών δεν είναι η ενδεδειγμένη λύση. Την άποψη αυτή ενστερνίζεται μεταξύ άλλων και ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Δέντρων Τυρνάβου, Χρήστος Τασούλας: «Στις καλλιέργειές μας χρειάζονται πολλά εργατικά χέρια, αλλά κυρίως έμπειρα. Γι’ αυτό και στην περιοχή μας έρχονται κάθε καλοκαίρι αλλοδαποί που γνωρίζουν τις δουλειές και τις ιδιαιτερότητες του χωραφιού. Έρχονται για τρεις μήνες με τουριστική βίζα Αλβανοί (το 80%) και Βούλγαροι (το υπόλοιπο 20%) και εργάζονται αρχικά στο αραίωμα, αλλά κυρίως στη συγκομιδή των φρούτων. Δεν αρκεί η διάθεση, χρειάζεται και γνώση».
