Στις 12 και 13 Οκτωβρίου στο Ταλίν της Εσθονίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διοργάνωσε διάσκεψη, με θέμα το μέλλον της αλιείας, της υδατοκαλλιέργειας και της μεταποίησης αλιευτικών προϊόντων.
Στη διάσκεψη «Πέρα από το 2020: Υποστήριξη των παράκτιων κοινοτήτων της Ευρώπης» συμμετείχαν περισσότεροι από 70 επιλεγμένοι ομιλητές, μεταξύ των οποίων και ο υπογράφων, που εκπροσωπούσαν κυβερνήσεις, παραγωγικούς φορείς, κοινωνικούς εταίρους, μη κυβερνητικές οργανώσεις και ειδικοί τεχνοκράτες.
Στη διάσκεψη εξετάστηκαν πολλά θέματα σχετικά με την ανάγκη και την αποτελεσματικότητα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ) και το μέλλον του, χωρίς να αποκλείει ακόμη και τη διάλυσή του και την ενσωμάτωση της αλιείας σε ευρύτερες δομές. Με ελάχιστη χρήση μέχρι στιγμής των πόρων του ΕΤΘΑ από τα κράτη-μέλη, είναι πολύ πιθανό να είναι μειωμένος ο προϋπολογισμός του μετά το 2020. Σε αυτό συντείνει και η πιθανή μείωση του Ενωσιακού προϋπολογισμού λόγω του Brexit, αλλά και της ανάγκης ενίσχυσης των κονδυλίων για την ασφάλεια και την αντιμετώπιση του θέματος των προσφύγων/μεταναστών, όπως τόνισε ο Ag. Machado, γεν. διευθυντής της DG MARE.
Μετά την πρώτη συζήτηση στο Ταλίν και τη συνάντηση των παραθαλάσσιων και παράκτιων περιφερειών της ΕΕ πρόσφατα στις Βρυξέλλες, η ΕΕ θα γνωστοποιήσει τις προτάσεις για το μέλλον του ΕΤΘΑ, στο πλαίσιο των συνολικών προτάσεών της για τον προϋπολογισμό μετά το 2020, στις αρχές του 2018.
Η χρηματοδότηση και οι προοπτικές των πολιτικών της θάλασσας και της αλιείας
Μέχρι σήμερα, ο προϋπολογισμός του ΕΤΘΑ αντιπροσωπεύει το 1% του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ. Πέρα από την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια, από τη στιγμή που η ΕΕ επιθυμεί να προωθήσει τη στρατηγική της θάλασσας στο πλαίσιο της γαλάζιας ανάπτυξης, θα υπάρξει μια εκτεταμένη συζήτηση για το μέλλον του ΕΤΘΑ εντός των γενικότερων πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η υλοποίηση των στρατηγικών αξόνων μετά το 2020 θα απαιτήσει τον συνδυασμό αρκετών πηγών χρηματοδότησης και πρέπει να αποδειχθεί η μεγάλη προστιθέμενη αξία του ΕΤΘΑ για να δικαιολογήσει τον προϋπολογισμό του.
Στο ΕΤΘΑ περίπου 10% στοχεύει στην ενίσχυση δράσεων για την Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική. Αυτό σημαίνει ότι η πρόθεση είναι να ενισχυθεί η χωρική διάσταση (= ύδατα) που περιλαμβάνει πολλές συνδυασμένες δραστηριότητες και όχι μόνο την αλιεία/υδατοκαλλιέργεια.
Σαφείς εκτιμήσεις για τις ανάγκες του τομέα της αλιείας μετά το 2020 δεν μπορούν να γίνουν, καθώς:
- Είναι αβέβαιη η κατάσταση των αλιευτικών αποθεμάτων, ιδίως στη Μεσόγειο και συνεπώς δεν μπορούν να ποσοτικοποιηθούν οι παρεμβάσεις για τον αλιευτικό στόλο.
- Δεν μπορεί να εκτιμηθεί η επίπτωση του Brexit στους στόλους των κρατών-μελών που αλιεύουν στον Β. Ατλαντικό και τη Βόρεια Θάλασσα.
- Είναι επισφαλής η εκτίμηση των αναγκών για εκσυγχρονισμό του αλιευτικού στόλου στην κατεύθυνση βελτίωσης της βιωσιμότητας και της ανταγωνιστικότητάς του.
Παράλληλα, οι δράσεις για την Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική που εμπεριέχονται στο ΕΤΘΑ 2014-2020, όπως η εκπαίδευση, ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, η συλλογή δεδομένων, η θαλάσσια ασφάλεια και η επιτήρηση, η καινοτομία και η διακυβέρνηση των ωκεανών δεν μπορεί να αξιολογούν και στο κατά πόσο μπορούν να συμβάλουν στην ενεργοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων, όπως δάνεια, εγγύηση πιστώσεων, επιδότηση επιτοκίων κ.ά. Αυτά θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν μερικά τις απευθείας επιδοτήσεις στους ασχολούμενους με την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια.
Παρά το γεγονός ότι το ΕΤΘΑ είναι το μόνο χρηματοδοτικό εργαλείο της ΕΕ, που δεν επιτρέπεται εκχώρησή του για διαχείριση από τις περιφέρειες, θα είναι αντικείμενο συζήτησης για την κατανομή των πιστώσεων που θα διαχειρίζονται απευθείας ή μέσω αυτών, ώστε να βελτιστοποιηθεί η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα της βοήθειας στους δυνητικούς δικαιούχους. Η μέχρι σήμερα εμπειρία από τη χαμηλή αποτελεσματικότητα των τοπικών σχημάτων (Ομάδες Τοπικής Δράσης) στο πλαίσιο του ΕΤΑ και του ΕΤΘΑ δημιουργεί προβληματισμούς.
Οι προοπτικές της υδατοκαλλιέργειας
Με δεδομένη τη στασιμότητα της Ενωσιακής υδατοκαλλιέργειας και τη μερική υποχώρηση της ελληνικής παραγωγής εξαιτίας της αναγκαίας αναδιάρθρωσης των μεγάλων επιχειρήσεων του κλάδου, στην πορεία για μια αειφόρο και ανταγωνιστική υδατοκαλλιέργεια θα πρέπει να αντιμετωπιστούν θέματα, όπως:
- Η απλοποίηση του νομοθετικού και διαχειριστικού πλαισίου με έμφαση στο αδειοδοτικό καθεστώς της δραστηριότητας.
- Η βελτίωση της εικόνας και της κοινωνικής αποδοχής της υδατοκαλλιέργειας από τις τοπικές κοινωνίες και τους καταναλωτές.
- Η μερική μετάβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία, αν και ο κλάδος πιστεύει ότι οι απευθείας επιδοτήσεις πρέπει να παραμείνουν κύριο χρηματοδοτικό μέσο.
Στις αναγκαίες ενέργειες της ελληνικής κυβέρνησης και των συλλογικών φορέων του κλάδου θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν τα εξής:
- Άμεση ενεργοποίηση όλων των δράσεων/ μέτρων του ΕΠΑΛΘ 2014-2020, ώστε να αποφευχθούν απώλειες διαθέσιμων πιστώσεων.
- Προώθηση νομοθετικού πλαισίου για την επαγγελματική αλιεία και καθορισμός προτεραιοτήτων για τα κύρια αλιευτικά εργαλεία (διαχειριστικά σχέδια).
- Ολοκλήρωση του χωροταξικού σχεδιασμού των υδατοκαλλιεργειών με ίδρυση ΠΟΑΥ.
- Στήριξη και αναγνώριση Οργανώσεων Παραγωγών στον τομέα της Υδατοκαλλιέργειας και Αλιείας.
- Έγκριση του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης των Υδατοκαλλιεργειών από το ΕΣΥΔ και τον Υπουργό Αγροτική Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Σε κάθε περίπτωση και ενόψει της παρουσίασης των αρχικών προτάσεων της ΕΕ για το ΕΤΘΑ στην Πάτρα στις 8 Μαρτίου είναι επιτακτική η ανάγκη διαμόρφωσης εθνικών θέσεων για την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια μετά το 2020. Αν και γενικά είμαι αισιόδοξος, στην παρούσα συγκυρία έχω σοβαρούς προβληματισμούς για τα αντανακλαστικά της ελληνικής διοίκησης και των συλλογικών οργάνων του κλάδου.
