Έρευνα Eurostat: «Πολλές οι μικρές εκμεταλλεύσεις, λίγοι οι νέοι αγρότες στην Ελλάδα»

των Τάνιας Γεωργιοπούλου, Γιάννη Τσατσάκη

Mια γεύση του ρόλου και της σημασίας του αγροτικού τομέα για την οικονομία της ΕΕ και της Ελλάδας, αλλά και των αλλαγών που έχουν συντελεστεί στον κλάδο την τελευταία δεκαετία δίνουν τα στοιχεία για την παραγωγή και το εμπόριο αγροτικών προϊόντων και τροφίμων που έδωσε στη δημοσιότητα η Eurostat.

Όπως προκύπτει από αυτά, το 2016 υπήρχαν 10,3 εκατ. αγροτικές εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ, με τον αριθμό τους να μειώνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Οι περισσότερες ήταν μικρές και, ειδικότερα, τα 2/3 αυτών είχαν έκταση κάτω των 50 στρεμμάτων. Την ίδια χρονιά, στη χώρα μας οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις ανέρχονταν σε 684.950, καταλαμβάνοντας 45,54 εκατ. στρέμματα γης και το 67,7% εξ αυτών, δηλαδή πάνω από τα 2/3, κατατάσσονταν στις «πολύ μικρές», καθώς η αξία της παραγωγής τους ήταν μικρότερη των 8.000 ευρώ. Εξάλλου, οι νέοι αγρότες-διαχειριστές των εκμεταλλεύσεων (κάτω των 40 ετών) στη χώρα μας δεν ξεπερνούσαν το 8,3% του συνόλου.

Ένεση 6,14 δισ. στο ΑΕΠ

Ο πρωτογενής τομέας το 2019 συνεισέφερε το 3,1% του ελληνικού ΑΕΠ, ενώ η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του (σε βασικές τιμές) ανήλθε σε 6,141 δισ. ευρώ. Η συνολική αξία της ελληνικής αγροτικής παραγωγής την ίδια χρονιά έφτασε τα 11,88 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 8,261 δισ. ευρώ προήλθαν από τη φυτική παραγωγή και τα 2,563 δισ. ευρώ από την κτηνοτροφία. Επιπλέον, οι εκτάσεις βιολογικής καλλιέργειας το 2018 αντιστοιχούσαν στο 9,3% των συνολικών καλλιεργούμενων στρεμμάτων, ενώ 3,3% βρίσκονταν σε διαδικασία μετάβασης σε βιολογικές μεθόδους παραγωγής. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι, σύμφωνα πάντα με τη Eurostat, το αγροτικό εισόδημα στην Ελλάδα ανά μονάδα εργασίας έπιασε το 2019 νέο υψηλό, καταγράφοντας αύξηση 10,2%, με αποτέλεσμα ο σχετικός δείκτης να είναι 29,7% υψηλότερος σε σχέση με το 2005, δηλαδή πριν από μια 15ετία.

Η παραγωγή στις κυριότερες καλλιέργειες σημείωσε μείωση, με την πτωτική τάση στις σοδειές των δημητριακών και ιδίως στο σκληρό σιτάρι και στο καλαμπόκι να συνεχίζεται και το 2019. Οι 2,9 εκατ. τόνοι που παρήχθησαν ήταν 1 εκατ. τόνοι λιγότεροι από το 2016 και 2,1 εκατομμύρια τόνοι λιγότεροι από το 2011. Καταγράφηκε, επίσης, σημαντική μείωση στην παραγωγή εσπεριδοειδών (-7,9%), σταφυλιών (-13,5%), ψυχανθών (-15,1%) και φρέσκων λαχανικών (-17,5%). Ειδικά για τα σταφύλια και τα φρέσκα λαχανικά, οι τελευταίες μειωμένες παραγωγές ακολούθησαν διαδοχικές μειώσεις που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια.

Δείκτης αγροτικού εισοδήµατος
ανα ετήσια µονάδα εργασίας, 2005-2019
(2005=100)

Ανοδικά η πτηνοτροφία

Το 2019 καταγράφεται επίσης 4,6% στην παραγωγή κοτόπουλου, η οποία μάλιστα σε αυτό το είδος κρέατος αυξάνεται σταθερά τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Υπήρξε, επίσης, αύξηση της τάξης του 1,7% στην παραγωγή πρόβειου κρέατος, για πρώτη φορά από το 2004, ενώ και η αύξηση 7% στο κατσικίσιο κρέας ήταν η πρώτη που καταγράφηκε από το 2002. Επισημαίνεται ότι η Ελλάδα με 20.900 τόνους είχε τη μεγαλύτερη παραγωγή κατσικίσιου κρέατος μεταξύ των κρατών-μελών το 2019, ενώ σε υψηλά επίπεδα κινήθηκε και η παραγωγή αιγοπρόβειου γάλακτος.

Από την άλλη, η χαμηλότερη εγχώρια παραγωγή σε μια σειρά προϊόντων συνοδεύτηκε από υψηλότερες τιμές, όπως για παράδειγμα στα δημητριακά με αύξηση 2,5%, στα εσπεριδοειδή με 3,9% και στα φρέσκα φρούτα με 5,8%. Εξαίρεση αποτέλεσαν τα σταφύλια, οι τιμές των οποίων μειώθηκαν κατά 2,6%, παρά το γεγονός ότι υποχώρησε και η παραγωγή τους. Πτωτικά κινήθηκαν το 2019 και οι τιμές του κοτόπουλου, που υποχώρησαν 1,8%, ενώ ακόμα περισσότερο, σε ποσοστό 4%, μειώθηκαν οι τιμές στο γάλα. Σύμφωνα με τη Eurostat, το 2019 συνεχίστηκε επίσης η μείωση τιμών στο αιγοπρόβειο κρέας, ήταν ωστόσο οριακή, της τάξης του 0,2%.

Ανδρική υπόθεση ο χώρος

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις το 2016 καταλάμβαναν 1,567 δισ. στρέμματα γης, δηλαδή το 38,2% της συνολικής έκτασης της ΕΕ. Περίπου 244.000 εκμεταλλεύσεις είχαν κάποιο τμήμα βιολογικής καλλιέργειας, αριθμός αυξημένος κατά 20% σε σχέση με το 2013.

Το 24,5%, δηλαδή σχεδόν μία στις τέσσερις εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ, ήταν το 2016 αμιγώς κτηνοτροφικές και το 52,9%, ήτοι πάνω από τις μισές, ήταν αμιγώς φυτικής παραγωγής. Η αγροτική παραγωγή εξακολουθεί να είναι κυρίως… οικογενειακή υπόθεση στην ΕΕ και οι αγρότες άνδρες και αρκετά μεγάλοι σε ηλικία. Συγκεκριμένα, το 2016, το 71,3% των Ευρωπαίων αγροτών ήταν άνδρες ενώ μόνο ένας στους δέκα (ποσοστό 10,7%) ήταν κάτω των 40 ετών.

Παρά το γεγονός ότι οι μέσες θερμοκρασίες το 2019 ήταν ανάμεσα στις υψηλότερες που έχουν καταγραφεί ιστορικά στην ΕΕ, το ύψος της παραγωγής επανήλθε σε κανονικά επίπεδα σε σχέση με το 2018, που είχε πληγεί σε μεγάλο βαθμό από την ξηρασία. Έτσι, η ΕΕ παρήγαγε 299,3 εκατ. τόνους δημητριακών και το σύνολο της καλλιεργούμενης με δημητριακά έκτασης αυξήθηκε κατά 2,5% σε σύγκριση με το 2018. Η παραγωγή για το κοινό σιτάρι και το ντίνκελ ήταν 131,8 εκατ. τόνοι, για το κριθάρι 55,6 εκατ. τόνοι, ενώ παρήχθησαν και 70,1 εκατ. τόνοι καλαμποκιού.

Σε επίπεδο κτηνοτροφικής παραγωγής, το 2019 η ΕΕ παρήγαγε 43,5 εκατ. τόνους κρέατος, εκ των οποίων οι 22,8 εκατ. τόνοι ήταν χοιρινό. Παρήγαγε, επίσης, 158,8 εκατ. τόνους φρέσκο γάλα. Την ίδια χρονιά, σημειώθηκε σημαντική άνοδος της τάξης του 9,2% στην παραγωγή δημητριακών, που έφτασε το 14% για το σιτάρι, το 1,6% για το καλαμπόκι και το 10,8% για το κριθάρι.

Η παραγωγή χοιρινού κρέατος έπεσε κατά 0,7%, όπως και η παραγωγή βοδινού κρέατος, που μειώθηκε κατά -1,4%. Η παραγωγή για το κρέας κοτόπουλου ήταν ελαφρώς αυξημένη κατά 0,8% και ελάχιστα αυξημένη για το αιγοπρόβειο κρέας 0,2%. Η παραγωγή φρέσκου γάλακτος στην ΕΕ το 2019 ήταν υψηλότερη κατά 0,9% από το 2018. Οι τιμές των δημητριακών ήταν χαμηλότερες το 2019 σε σχέση με το 2018, το σιτάρι και το ντίνκελ έπεσαν κατά 1,9% περίπου, το κριθάρι 6,3% και για το καλαμπόκι μειώθηκαν 3,1%.

Αντίθετα, οι τιμές του χοιρινού κρέατος αυξήθηκαν κατά 15,7% το 2019. Ωστόσο, οι τιμές στα υπόλοιπα είδη κρέατος υποχώρησαν. Συγκεκριμένα, η πτώση έφτασε το 4,1% στο βόειο, το 3% στο αιγοπρόβειο και το 2,9% στο κοτόπουλο, ενώ πτωτικά, σε ποσοστό 0,6%, κινήθηκαν και οι τιμές του γάλακτος.

Αγροτική παραγωγή ΕΕ (2019)