Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την ΚΑΠ: Χαρτογραφώντας την ψηφιακή γεωργία στα κράτη-μέλη

Η ψηφιοποίηση του αγροδιατροφικού τομέα δεν αποτελεί, πλέον, μια μελλοντική προοπτική, αλλά ένα αναπόφευκτο σημείο καμπής για την ευρωπαϊκή γεωργία. Η νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την ΚΑΠ, με τίτλο «Assessing digitalisation under the CAP Strategic Plans», επιχειρεί να χαρτογραφήσει συστηματικά το πώς τα κράτη-μέλη ενσωματώνουν την ψηφιακή μετάβαση στα Στρατηγικά Σχέδια της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) για την περίοδο 2023-2027. Παράλληλα, προσφέρει μια ολοκληρωμένη μεθοδολογία για την αξιολόγηση των παρεμβάσεων ψηφιοποίησης, δημιουργώντας ένα κοινό πλαίσιο αναφοράς.

Η στρατηγική σημασία της ψηφιοποίησης για την ευρωπαϊκή γεωργία

Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η ψηφιακή μετάβαση δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ένα εργαλείο για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, τη βιώσιμη παραγωγή, την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και την αναζωογόνηση των αγροτικών περιοχών. Από αισθητήρες και λογισμικό γεωργίας ακριβείας μέχρι προηγμένα συστήματα δεδομένων και συνδεσιμότητα 5G, η ψηφιακή τεχνολογία αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο παράγεται, διαχειρίζεται και αξιολογείται η γεωργική δραστηριότητα.

Ωστόσο, η πρόοδος δεν είναι ομοιόμορφη. Η έκθεση αναγνωρίζει ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές στα επίπεδα ψηφιοποίησης μεταξύ των κρατών-μελών, οι οποίες σχετίζονται με τις υποδομές, τις δεξιότητες, τη χρηματοδότηση και την προσβασιμότητα σε τεχνολογίες αιχμής.

Το πλαίσιο αξιολόγησης: Τι εξετάζει η έκθεση

Ένα από τα βασικά επιτεύγματα της έκθεσης είναι η διαμόρφωση μιας πολυεπίπεδης ταξινόμησης της ψηφιοποίησης, η οποία επιτρέπει στα κράτη-μέλη να προσδιορίσουν:

• Υποδομές και συνδεσιμότητα: Ευρυζωνικά δίκτυα, κάλυψη σε αγροτικές περιοχές, ταχύτητες και αξιοπιστία.
• Βασικές ψηφιακές τεχνολογίες: Αισθητήρες, drones, λογισμικό διαχείρισης εκμεταλλεύσεων, αυτόματη συλλογή δεδομένων.
• Έξυπνες πρακτικές παραγωγής: Γεωργία ακριβείας, ψηφιακά θερμοκήπια, συστήματα αυτοματισμού.
• Οικοσύστημα αγροτικών δεδομένων: Πρόσβαση σε δεδομένα, διαλειτουργικότητα, προστασία προσωπικών και εμπορικών πληροφοριών.
• Ψηφιακή αγορά και γνώση: Πλατφόρμες κατάρτισης, υπηρεσίες παροχής συμβουλών, ψηφιακά marketplaces.

Το δεύτερο κρίσιμο τμήμα της έκθεσης αφορά το πώς πρέπει να σχεδιάζονται και να αξιολογούνται οι παρεμβάσεις ψηφιοποίησης. Προτείνει συγκεκριμένους δείκτες, μεθόδους συλλογής δεδομένων και τρόπους τεκμηρίωσης αποτελεσμάτων, ώστε οι χώρες να μπορούν να αποδείξουν την αποτελεσματικότητα των επενδύσεων.

Τα εμπόδια: Γιατί η ψηφιοποίηση δεν εξελίσσεται το ίδιο σε όλη την Ευρώπη

Η έκθεση αναγνωρίζει τρία βασικά εμπόδια που εμφανίζονται σχεδόν οριζόντια σε όλες τις χώρες:

1. Έλλειψη υποδομών συνδεσιμότητας: Σε πολλές αγροτικές περιοχές εξακολουθούν να υπάρχουν κενά στην ευρυζωνική κάλυψη, χαμηλές ταχύτητες και υψηλό κόστος πρόσβασης. Χωρίς συνδεσιμότητα, η ψηφιοποίηση μένει κενό γράμμα.
2. Περιορισμένες ψηφιακές δεξιότητες: Από τους παραγωγούς μέχρι τους γεωπόνους και τους συμβούλους, η επάρκεια ψηφιακών δεξιοτήτων είναι ασταθής και συχνά ανεπαρκής. Η έλλειψη κατάρτισης μειώνει την αποδοτικότητα των επενδύσεων και αυξάνει το ρίσκο αποτυχίας.
3. Δυσκολία πρόσβασης σε χρηματοδότηση: Οι ψηφιακές τεχνολογίες συχνά έχουν υψηλό αρχικό κόστος. Για μικρές εκμεταλλεύσεις, ιδιαίτερα σε μεσογειακές χώρες, η αγορά ή ακόμη και η συντήρηση εξοπλισμού είναι συχνά απαγορευτική.

Η σημασία για την Ελλάδα

Η Ελλάδα βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο. Το ελληνικό Στρατηγικό Σχέδιο της ΚΑΠ περιλαμβάνει ισχυρή αναφορά στην ψηφιοποίηση, όμως η υλοποίηση απαιτεί μια σειρά από στοχευμένες ενέργειες:

1. Ολοκληρωμένη στρατηγική συνδεσιμότητας για την περιφέρεια. Η έλλειψη σταθερών και γρήγορων δικτύων σε πολλές αγροτικές περιοχές αποτελεί θεμελιώδες εμπόδιο. Η έκθεση τονίζει ότι χωρίς αυτό το βήμα, καμία ψηφιακή επένδυση δεν μπορεί να έχει αντίκρισμα.
2. Δράσεις κατάρτισης και υποστήριξης παραγωγών. Η ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων πρέπει να αποτελεί συνεχή πολιτική προτεραιότητα, με έμφαση στην πρακτική, εξατομικευμένη εκπαίδευση και στις συμβουλευτικές υπηρεσίες.
3. Πλατφόρμες δεδομένων και διαλειτουργικότητα. Η Ελλάδα χρειάζεται μια ενιαία, ανοιχτή και διαλειτουργική πλατφόρμα αγροτικών δεδομένων, με απλές διαδικασίες και εργαλεία, ώστε οι παραγωγοί να αξιοποιούν την πληροφορία και να βελτιώνουν τις αποφάσεις τους.
4. Εστίαση στις μικρές και οικογενειακές εκμεταλλεύσεις. Η ψηφιοποίηση δεν πρέπει να αφορά μόνο τις μεγάλες επιχειρήσεις. Η έκθεση επισημαίνει ότι απαιτούνται ειδικά προγράμματα για αγρότες μικρότερης κλίμακας, οι οποίοι διαφορετικά θα αποκλειστούν από την τεχνολογική μετάβαση.

Προς μια κοινή ευρωπαϊκή «γλώσσα» για την ψηφιοποίηση

Ένα από τα σημαντικότερα συμπεράσματα της έκθεσης είναι ότι η ΕΕ επιδιώκει, πλέον, να δημιουργήσει μια ενιαία μεθοδολογία αξιολόγησης, ώστε η ψηφιοποίηση να μην αποτελεί απλώς ένα «κουτάκι» στα Στρατηγικά Σχέδια, αλλά έναν μετρήσιμο πυλώνα πολιτικής.

Το μεγάλο στοίχημα για την Ελλάδα είναι να αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία, να αποκτήσει, δηλαδή, σαφή εικόνα για το πού βρίσκεται, να εντοπίσει τα εμπόδια και να διαμορφώσει πολιτικές που θα βοηθήσουν τον αγροτικό τομέα να κάνει το άλμα στην ψηφιακή εποχή.