«Ευφυής Γεωργία, άκου την καλλιέργεια σου»: Εφαρμογές ευφυούς γεωργίας στη δακοκτονία

Η καλλιέργεια της ελιάς αποτελεί έναν από τους βασικότερους κλάδους της ελληνικής γεωργίας, καλύπτοντας το 15% περίπου της συνολικής αξίας αγροτικής παραγωγής και το 0,7% του ελληνικού ΑΕΠ. Αυτό γίνεται φανερό από το εύρος της εξάπλωσης και τη μεγάλη έκταση που καταλαμβάνει η καλλιέργεια, τη σημαντική συμβολή στην απασχόληση, την παραγωγή και το εμπόριο ελαιοκομικών προϊόντων, από πολυάριθμες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, από τη θετική συνεισφορά στο εμπορικό ισοζύγιο των γεωργικών προϊόντων της χώρας, αλλά και από ένα πλήθος άλλων δευτερογενών δραστηριοτήτων και υπηρεσιών, καθώς και από την ιδιαίτερα μεγάλη θρεπτική αξία των προϊόντων της. Η συνολική αγορά των προϊόντων της ελαιοκαλλιέργειας ξεπερνά το 1.5 δισ. ευρώ και με μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης.

Το πρόβλημα του δάκου στην ελαιοπαραγωγή

Ο δάκος της ελιάς (Bactrocera oleae) αποτελεί τον σοβαρότερο εντομολογικό εχθρό της ελαιοκαλλιέργειας στις παραμεσόγειες χώρες, προκαλώντας σχεδόν κάθε χρόνο πολύ σημαντική οικονομική ζημιά. Η ζημιά που προκαλεί ο δάκος στον καρπό της ελιάς έχει ως αποτέλεσμα αφενός τη μείωση της παραγόμενης ποσότητας και αφετέρου την υποβάθμιση της ποιότητας των τελικών προϊόντων (βρώσιμες ελιές, ελαιόλαδο).

Η οικονομική αποτίμηση των ζημιών από τον δάκο

Σε καλλιεργητικές περιόδους με ελλιπή ή αναποτελεσματική αντιμετώπιση του δάκου, οι ζημιές μπορεί ξεπεράσουν το 30% και να φτάσουν ακόμη και σε ποσοστό πάνω από 80% – όπως πρόσφατα τα έτη 2018 και 2019 σε αρκετές περιοχές. Αντίθετα, σε χρονιές με επιτυχή καταπολέμηση του δάκου, η ζημιά περιορίζεται στο 2%-15%. Στην πράξη ετησίως οι συνολικές ζημιές κατ’ εκτίμηση ανέρχονται με μια συντηρητική εκτίμηση σε 100 εκατ. ευρώ ανά έτος, ενώ το 2018 ξεπέρασαν κατά πολύ τα 200 εκατ. ευρώ. Αυτό ουσιαστικά συμβαίνει για τους παρακάτω λόγους:

i. Λόγω της έλλειψης ενός καινοτόμου συστήματος ηλεκτρονικής παρακολούθησης και αντιμετώπισης αυτού του βιολογικού εχθρού (του δάκου), δηλαδή ενός ολοκληρωμένου συστήματος ευφυούς γεωργίας και συγκεκριμένα ευφυούς δακοκτονίας.

ii. Λόγω του απαρχαιωμένου νομικού πλαισίου (το βασικό πλαίσιο είναι από το έτος 1953-νομοθετικό Βασιλικό Διάταγμα 2413 «Περί καταπολεμήσεως του δάκου της ελαίας» 9/5/1953 αρ. φύλλου 125), το οποίο διέπει το έργο της καταπολέμησης του δάκου στην ελληνική επικράτεια.

Η τρέχουσα κατάσταση της δακοκτονίας

Στην Ελλάδα, το Εθνικό Συλλογικό Πρόγραμμα Δακοκτονίας (ΕΣΠ) είναι η επίσημα συνιστώμενη μέθοδος καταπολέμησης του δάκου, με την εφαρμογή δολωματικών ψεκασμών από εδάφους, με στόχο τον έλεγχο των δακοπληθυσμών πριν τα θηλυκά ωοτοκήσουν στον καρπό της ελιάς.

Ωστόσο, συχνά πραγματοποιείται υπερβολικά μεγάλος αριθμός ψεκασμών με αρνητικές συνέπειες στην ποιότητα, στην ασφάλεια και στην ανταγωνιστικότητα των προϊόντων της ελαιοκαλλιέργειας, αλλά και στην επιβάρυνση του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας, καθώς από τους υπερβολικούς ψεκασμούς μειώνεται ο αριθμός ωφέλιμων εντόμων και άλλων οργανισμών.

Έτσι, η μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενη πρακτική στο έργο δακοκτονίας με το ΕΣΠ, λόγω συγκεκριμένων ελλείψεων και δυσλειτουργιών, δεν εξασφαλίζει την αποτελεσματική αντιμετώπιση του δάκου, με αποτέλεσμα αφενός το υψηλό κόστος καταπολέμησης και αφετέρου την απώλεια σημαντικού μέρους της παραγωγής.

❱❱ Ευφυής γεωργία και δάκος

Στο πλαίσιο της καταπολέμησης του δάκου, το σύστημα ευφυούς γεωργίας gaiasense της NEUROPUBLIC έχει να διαδραματίσει έναν διπλό ρόλο, με απώτερο στόχο την ορθή λήψη αποφάσεων: Από τη μια πλευρά, η έγκαιρη πρόγνωση και η έκδοση συμβουλών διαχείρισης και αντιμετώπισης και, από την άλλη, η διασφάλιση της ορθότητας των διαδικασιών και των ενεργειών, που απαιτούνται τόσο για τη συλλογή των απαραίτητων δεδομένων για τη λήψη απόφασης όσο και για την εφαρμογή της.

Οι παραπάνω δυνατότητες στηρίζονται στην αξιοποίηση ενός έξυπνου συστήματος λήψης αποφάσεων και σε μια σειρά ψηφιακών εργαλείων, που επιτρέπουν τη συλλογή των απαιτούμενων δεδομένων.

Το gaiasense της NEUROPUBLIC: Ένα πολυπαραγοντικό σύστημα λήψης αποφάσεων

Η ευρεία υιοθέτηση των συστημάτων ολοκληρωμένης αντιμετώπισης τις τελευταίες δεκαετίες ανέδειξε τη σημασία των προγνωστικών μοντέλων για τη λήψη ορθών αποφάσεων φυτοπροστασίας. Τα σύγχρονα πρότυπα βασίζονται σε απαιτητικούς υπολογισμούς και χρησιμοποιούν επιπλέον παράγοντες (π.χ. δημογραφικά στοιχεία του οργανισμού-στόχου) και είναι πιο ακριβή στις προβλέψεις τους. Το ζητούμενο είναι η μείωση των εφαρμογών φυτοπροστασίας σε ελάχιστο αριθμό και χώρο, αντιμετωπίζοντας επιτυχώς τον εχθρό – στόχο.Στην κατεύθυνση αυτή, έχει αναπτυχθεί και εφαρμόζεται από το σύστημα gaiasense της NEUROPUBLIC, με τη συμβολή του επιστημονικού συνεργάτη καθηγητή Εντομολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Νικόλαου Παπαδόπουλου, σύστημα λήψης αποφάσεων για την αντιμετώπιση του δάκου.

Τα δεδομένα, που συλλέγονται και αξιοποιούνται ανά μικροκλιματική περιοχή, στο πλαίσιο του συστήματος gaiasense, είναι τα παρακάτω:

✱ Συλλήψεις δάκου από δίκτυα παγίδων.

✱ Καλλιεργητικά δεδομένα και στοιχεία παραγωγής.

✱ Δεδομένα εξειδικευμένων μετρήσεων σε ελαιόκαρπο και θηλυκά έντομα.

✱ Μετεωρολογικά δεδομένα από το δίκτυο τηλεμετρικών σταθμών (gaiatrons).

Η αξιοποίηση των παραπάνω δεδομένων προσδιορίζει τον δείκτη επικινδυνότητας προσβολής, που συνδέεται με προτεινόμενες δράσεις και συμβάλλει στη λήψη απόφασης για τον χρόνο και τον χώρο εφαρμογής των επεμβάσεων φυτοπροστασίας.

Ψηφιακά εργαλεία συλλογής εξειδικευμένων δεδομένων

Η συλλογή των δεδομένων από το πεδίο, που αφορούν την παρακολούθηση του δακοπληθυσμού και των δακοπροσβολών, καθώς και την παρακολούθηση και τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας των εφαρμογών των μέσων δακοκτονίας σε «πραγματικό» χρόνο, υποστηρίζονται, μεταξύ άλλων, από δύο εξειδικευμένες ηλεκτρονικές εφαρμογές της NEUROPUBLIC.

✱ gaiasense fieldcollect

Η ηλεκτρονική εφαρμογή της NEUROPUBLIC gaiasense fieldcollect, η οποία εγκαθίσταται σε έξυπνη κινητή τηλεφωνική συσκευή (smartphone), χρησιμοποιείται για τη συλλογή μετρήσεων από τις παγίδες με ταυτόχρονη γεωγραφική αποτύπωση των παγίδων με τις γεωγραφικές συντεταγμένες του σημείου τοποθέτησής τους σε ορθοφωτογραφικό χάρτη της περιοχής. Κατά την καταμέτρηση των συλλήψεων στις παγίδες, η εφαρμογή δίνει τη δυνατότητα καταγραφής του πληθυσμού του δάκου σε κάθε επίσκεψη και ανά παγίδα (με τις αντίστοιχες συντεταγμένες), παρέχοντας άμεση παρακολούθησή του κατά τη διάρκεια της κρίσιμης περιόδου.

Τα δεδομένα και οι πληροφορίες από την εφαρμογή αποστέλλονται, επεξεργάζονται και τροφοδοτούν άμεσα τα συστήματα λήψης απόφασης χωρίς την καθυστέρηση που θα παρατηρούνταν με την παραδοσιακή μέθοδο συλλογής δεδομένων. Επίσης, τα δεδομένα είναι προσβάσιμα διαδικτυακά, παρέχοντας τη δυνατότητα ελέγχου της διαδικασίας τοποθέτησης των παγίδων και των καταγραφών των δακοσυλλήψεων.

✱ GPS Tracker

Η ηλεκτρονική εφαρμογή GPS Tracker της NEUROPUBLIC αξιοποιείται από τους γεωργικούς ελκυστήρες που εφαρμόζουν τον ψεκασμό. Το GPS Tracker παρέχει τη δυνατότητα σύνδεσης των συντεταγμένων του ψεκαστικού με το αγροτεμάχιο όπου πραγματοποιείται ο ψεκασμός και παρακολουθεί και καταγράφει την πορεία που ακολουθείται κατά την εκτέλεση της εφαρμογής. Επίσης, δίνεται η δυνατότητα ελέγχου ενός πλήθους παραμέτρων που επηρεάζουν την ορθή εκτέλεση του ψεκασμού (ώρα έναρξης – λήξης, ταχύτητας ελκυστήρα κ.ά.).

❱❱ Ψηφιοποίηση του έργου της NEUROPUBLIC για τη συλλογική καταπολέμηση του δάκου

Σύμφωνα με την Ψηφιακή Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρωταρχικό στόχο αποτελεί η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του ψηφιακού μετασχηματισμού της ευρωπαϊκής οικονομίας και κοινωνίας, με εστίαση στον άνθρωπο, με παράλληλη συμβολή στην επίτευξη του πράσινου μετασχηματισμού, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων της ψηφιοποίησης και της ευφυούς γεωργίας, πέραν της αποτελεσματικής αντιμετώπισης του δάκου, επιτρέπει συν τοις άλλοις την αποτελεσματική και ορθολογική διαχείριση του έργου της συλλογικής καταπολέμησης του δάκου, στο πλαίσιο της ψηφιακής υποστήριξης αυτού.

Ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα, όπως το gaiasense της NEUROPUBLIC για τον συντονισμό, την εποπτεία και την αποτελεσματική διαχείριση της καταπολέμησης του δάκου, στο πλαίσιο του έργου της συλλογικής καταπολέμησης του δάκου, στηρίζεται κατά βάση στις δυνατότητες του απομακρυσμένου ελέγχου και παρακολούθησης (μηχανισμός ελέγχου) των εφαρμοζόμενων διαδικασιών (παγιδοθεσία, δακοσυλλήψεις, ψεκασμοί κ.λπ.) σε συνδυασμό με τις δυνατότητες του πολυπαραγοντικού συστήματος λήψης αποφάσεων, που αποτελούν βασικά στοιχεία της ευφυούς γεωργίας.

Ενδεικτικά, ένα τέτοιο πληροφοριακό σύστημα πρέπει να χαρακτηρίζεται κατ’ ελάχιστο από τις εξής δυνατότητες:

✱ Απομακρυσμένη παρακολούθηση των επιτόπιων παρατηρήσεων για τις δακοσυλλήψεις.

✱ Άμεση προβολή σε διαδικτυακό γεωγραφικό σύστημα πληροφοριών του αριθμού των δακοσυλλήψεων.

✱ Διασύνδεση με σύστημα συλλογής πρωτογενών δεδομένων (τηλεμετρικοί σταθμοί, ηλεκτρονικές παγίδες).

✱ Σύστημα αυτόματων γεωργικών προειδοποιήσεων.

✱ Καταγραφή και απεικόνιση σε πραγματικό χρόνο στο διαδικτυακό γεωγραφικό σύστημα πληροφοριών της πορείας, ταχύτητας, ώρες έναρξης-λήξης, στοιχεία χειριστή (κ.ά.) των ψεκαστικών μέσων.

✱ Καταγραφή και απεικόνιση συμπληρωματικών στοιχείων κατά τη διενέργεια των ψεκασμών, όπως δραστική ουσία, όγκος διαλύματος κ.ά.

✱ Σύστημα αυτόματων ειδοποιήσεων ψεκασμών εκτός προδιαγραφών (π.χ. μεγάλη ταχύτητα, περιορισμένη κάλυψη αγροτεμαχίων κ.ά.) κ.ο.κ.

Το σύστημα ευφυούς γεωργίας gaiasense της NEUROPUBLIC καλύπτει αυτές τις προδιαγραφές και επιτρέπει την έγκαιρη και αποτελεσματική διαχείριση των ενεργειών που στοχεύουν στην καταπολέμηση του δάκου.

❱❱ Η ευφυής καταπολέμηση του δάκου είναι το μέλλον

Ο δάκος αποτελεί τη σημαντικότερη ίσως απειλή της ελαιοκαλλιέργειας στην Ελλάδα και τις υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου και είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί με επιτυχία. Ταυτόχρονα, η Ε.Ε., με τις στρατηγικές που ανακοίνωσε πρόσφατα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, καθορίζει το πλαίσιο λειτουργίας της αγροτικής παραγωγής για τα επόμενα χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο, με προβλεπόμενη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων κατά 50% μέχρι το 2030, γίνεται σαφές ότι δεν είναι δυνατόν να συνεχίσουν οι πρακτικές εμπειρικής καταπολέμησης του δάκου με ανεξέλεγκτη χρήση φυτοφαρμάκων. Την ίδια στιγμή, οι επιταγές της Ε.Ε. για αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και ψηφιοποίηση της παραγωγής επιβάλλουν τη χρήση νέων προσεγγίσεων, που βρίσκουν εφαρμογή και στη δακοκτονία.

Η ευφυής γεωργία –και το gaiasense πιο συγκεκριμένα– αποτελούν τη λύση για την επιτυχημένη καταπολέμηση του δάκου, αξιοποιώντας αξιόπιστα δεδομένα, επιστημονικά μοντέλα και νέες τεχνολογίες για να αντιμετωπίσουν έγκαιρα και αποτελεσματικά τον δάκο. Επιτρέποντας έγκαιρους και αποτελεσματικούς ψεκασμούς, μειώνεται τόσο η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τη χρήση των φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων όσο και το κόστος της δακοκτονίας, εξασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα των παραγωγών, αλλά και του περιβάλλοντος.