Φυσιολογία φυλλοβόλων οπωροφόρων: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τη φθινοπωρινή φυλλόπτωση στην κερασιά

Στην κερασιά, όπως και σε όλα τα φυλλοβόλα οπωροφόρα, συντελείται η διαδικασία της «εποχικής γήρανσης των φύλλων», ως αντίδραση των δένδρων στη μείωση της διάρκειας της ημέρας και τις χαμηλές θερμοκρασίες, που επέρχονται κατά το φθινόπωρο. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η πτώση των φύλλων σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα 15-30 ημερών, έτσι ώστε κατά το στάδιο του χειμερινού λήθαργου τα δέντρα να είναι τελείως απογυμνωμένα από φύλλα.

Η εποχική γήρανση των φύλλων εκτυλίσσεται σε τρεις φάσεις:

• Τη «φάση έναρξης», όπου το φύλλο λαμβάνει περιβαλλοντικά σήματα και ξεκινά μια φθίνουσα πορεία για τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης, με κατάληξη το φύλλο να μεταβάλλεται από αποδέκτης σε πηγή αζώτου.
• Τη «φάση εκφυλισμού», όπου πραγματοποιείται το μεγαλύτερο μέρος της αυτόλυσης των μακρομορίων και των κυτταρικών οργανιδίων του φύλλου.
• Την «τελική φάση», όπου ολοκληρώνεται η αυτόλυση και ξεκινά ο κυτταρικός διαχωρισμός στη ζώνη αποκοπής, με αποτέλεσμα τη φυλλόπτωση.

Η αποκοπή των φύλλων από τους βλαστούς γίνεται σε συγκεκριμένες κυτταρικές στοιβάδες που εντοπίζονται κοντά στη βάση του μίσχου, οι οποίες ονομάζονται «ζώνες αποκοπής». Η διαδικασία της αποκοπής του φύλλου είναι συνυφασμένη με τις αλληλεπιδράσεις ισορροπιών εμφάνισης στα φύλλα αυξίνης και αιθυλενίου και μπορεί να διακριθεί σε τρεις φάσεις:

• Τη «φάση διατήρησης του φύλλου», όπου τα υψηλά επίπεδα παρουσίας αυξίνης στο φύλλο μειώνουν την ευαισθησία της ζώνης αποκοπής στο αιθυλένιο, κρατώντας το φύλλο στη φυσική του θέση.
• Τη «φάση επαγωγής της αποκοπής», όπου η μείωση των επιπέδων παρουσίας αυξίνης στο φύλλο λόγω γήρανσης αυξάνει την ευαισθησία της ζώνης αποκοπής στο ενδογενές αιθυλένιο, οπότε ξεκινά η διαδικασία αποκοπής.
• Τη «φάση αποκοπής», όπου τα ευαισθητοποιημένα κύτταρα της ζώνης αποκοπής επηρεάζονται από το αιθυλένιο, συνθέτουν ένζυμα αποικοδόμησης των κυτταρικών τοιχωμάτων, με αποτέλεσμα τον κυτταρικό διαχωρισμό και την πτώση του φύλλου.

Μετά την πτώση των φύλλων

Αφού αποπερατωθεί η πτώση των φύλλων στην κερασιά, βαθιά μέσα στον χειμώνα, έρχεται η ώρα της εφαρμογής κάποιου χαλκούχου σκευάσματος. Ο χαλκός (Cu) είναι το πρώτο φυσικό μυκητοκτόνο, που χρησιμοποίησε συστηματικά η ανθρωπότητα, το οποίο μπορεί να εφαρμοστεί και στη βιολογική γεωργία. Η πτώση των φύλλων αφήνει μικρές πληγές στο σημείο σύμφυσης του φύλλου με τον κλάδο, που μπορούν να τις εκμεταλλευθούν ως πηγές εισόδου στον φυτικό οργανισμό σπόρια μυκήτων ή (το χείριστο) βακτήρια.

Άλλοι προφανείς λόγοι που επιβάλλουν τη χρήση χαλκούχων σκευασμάτων είναι η απολύμανση του οπωρώνα από μια εντατική καλλιεργητική χρονιά, με ενεργή δράση όλων των φυτοπαθογόνων στη φύση, καθώς και η αποτροπή ασφαλούς διαχείμασης κάποιων εξ αυτών στις προστατευμένες ρωγμές και φυσικές αυλακώσεις του ξύλου των δένδρων.

Φυσικά, ο ψεκασμός αυτός είναι επιβεβλημένο να επαναληφθεί μετά το πέρας του χειμερινού κλαδέματος, ως ασπίδα προστασίας στις πληγές που προκαλούνται από την αφαίρεση ξύλου, όπου δημιουργείται τεράστιος κίνδυνος εισόδου παθογόνων στον φυτικό οργανισμό.

Οι μορφές των συνηθισμένων χαλκούχων σκευασμάτων που χρησιμοποιούνται την εν λόγω εποχή είναι οι εξής:

• Βορδιγάλειος πολτός: Είναι ιδιαίτερα δραστικός, αλλά πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή εντός του χειμώνα όταν οι κερασιές βρίσκονται σε λήθαργο, καθότι είναι φυτοτοξικός όταν αρχίσει η βλαστική περίοδος.
• Υδροξείδιο του χαλκού: Έχει μέτρια διάρκεια δράσης, αλλά ικανοποιητική καλυπτικότητα. Είναι λιγότερο τοξικός από τον βορδιγάλειο, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και την άνοιξη.
• Οξυχλωριούχος χαλκός: Έχει μέτρια διάρκεια δράσης και είναι λιγότερο τοξικός από τις παραπάνω μορφές.
• Οξείδιο του χαλκού: Έχει μικρή τοξικότητα, αλλά δεν συνηθίζεται η χρήση του ευρέως στην κερασιά.

Φυσικά, όλα τα παραπάνω χρησιμοποιούνται βάσει των συμβουλών των κατά τόπους γεωπόνων, ακολουθώντας τις οδηγίες χρήσης των σκευασμάτων, καθώς και όλα τα μέτρα και μέσα ασφαλείας του χρήστη.

Πηγές: Aalen R., Wildhagen M., Stø I., Butenko M. (2013). IDA: a peptide ligand regulating cell separation processes in Arabidopsis. Journal of Experimental Botany, Volume 64, Issue 17, December 2013, Pages 5253–5261, https://doi.org/10.1093/jxb/ert338.

Keskitalo J., Bergquist G., Gardestrom P., Jansson S. (2005). A Cellular Timetable of Autumn Senescence. Plant Physiol. 2005 Dec; 139(4): 1635–1648. doi: 10.1104/pp.105.066845

Morgan P.W. (1984). Is ethylene the natural regulator of abscission? Y. Fuchs, E. Chalutz (Eds.), Ethylene: Biochemical, Physiological and Applied Aspects, Martinus Nijhoff, The Hague (1984), pp. 231-240. W. Junk, Lancaster.

Taiz L., Zeiger E., Moller I., Murphy A. (2017). Φυσιολογία και ανάπτυξη φυτών. 2η ελληνική έκδοση, γενική επιμέλεια: Θάνος Κ. Εκδόσεις Utopia.

Vahala J., Ruonala R., Keinänen M., Tuominen H., Kangasjärvi J. (2003). Ethylene Insensitivity Modulates Ozone-Induced Cell Death in Birch. Plant Physiol. 2003 May; 132(1): 185–195. doi: 10.1104/pp.102.018887.