«Έχουμε ασφαλή τρόφιμα, γιατί οι εταιρείες επενδύουν πολλά σε αυτό»
της Τάνιας Γεωργιοπούλου
Ο Γεώργιος Νυχάς, καθηγητής Μικροβιολογίας Τροφίμων του Τμήματος Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΓΠΑ), είναι ένας από τους 14 Έλληνες που περιλαμβάνονται στη λίστα με τους επιστήμονες με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως. Η σχετική έρευνα με τίτλο «The Highly Cited Researchers» πραγματοποιήθηκε από τον διεθνώς αναγνωρισμένο οργανισμό Thomson Reuters, ο οποίος ανέδειξε 6.000 επιστήμονες του πλανήτη για την απήχηση που έχουν τα τελευταία χρόνια με βάση το έργο τους (ερευνητικές εργασίες υψηλής απήχησης και επίδρασης σε άλλους επιστήμονες). Αυτή η διάκριση έφερε και πάλι στην επικαιρότητα τον διακεκριμένο επιστήμονα στον τομέα της επιστημονικής έρευνας, αλλά και της διδασκαλίας. Ο Γεώργιος Νυχάς, εκτός των άλλων, από τον Φεβρουάριο του 2010 έως τον Ιούλιο του 2011, οπότε και παραιτήθηκε, διετέλεσε πρόεδρος του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ). Ο καθηγητής μιλάει στην «ΥΧ» για το πόσο δύσκολο είναι να κάνει κάποιος ερευνητικό έργο στην Ελλάδα, ενώ για πρώτη φορά, αναφέρεται στη θητεία του στον ΕΦΕΤ και στα προβλήματα που αντιμετώπισε, τα οποία, τελικά, οδήγησαν και στην παραίτησή του.
Για εσάς τι σημαίνει αυτή η διάκριση;
Σε προσωπικό επίπεδο, είναι μια εξαιρετική τιμή το να βρίσκεσαι ανάμεσα στους 6.000 ερευνητές που επιλέχθηκαν ανάμεσα σε εκατομμύρια ερευνητές σε όλο τον κόσμο για την επίδραση που ασκεί το έργο τους. Είναι, όμως, και μια τιμή για το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, που μου έχει δώσει τη δυνατότητα να δουλέψω με αυτόν τον τρόπο. Είναι, επίσης, και μια αναγνώριση στις προσπάθειες όλων των συνεργατών μου σε όλα τα επίπεδα από προπτυχιακούς μέχρι μεταπτυχιακούς φοιτητές. Όσα γίνονται είναι μια συνολική προσπάθεια, στην οποία συμβάλλουν πολλοί άνθρωποι που πολλές φορές βρίσκονται στο παρασκήνιο και δεν φαίνονται. Και βέβαια αυτή η διάκριση είναι σημαντική, γιατί σου δίνει κουράγιο να συνεχίσεις παρά όλες τις αντιξοότητες.
Ποιες είναι αυτές οι αντιξοότητες;
Πολλές και ποικίλες. Κατ’ αρχάς, ελάχιστη έως και μηδενική χρηματοδότηση για την έρευνα. Εμείς, στο δικό μου εργαστήριο, έχουμε καταφέρει να έχουμε χρηματοδότηση μέσω ερευνητικών προγραμμάτων κοινοτικών, αλλά και ορισμένων εθνικών. Τα διαθέσιμα κονδύλια είναι περίπου 1,5 εκατ. ευρώ για τα επόμενα τρία χρόνια. Το πρόβλημα είναι, όμως, ότι η νομοθεσία που ισχύει στην Ελλάδα δεν μας επιτρέπει να απορροφήσουμε αυτά τα χρήματα.
Δηλαδή; Πώς συμβαίνει αυτό;
Αυτοί που μας διοικούν είναι πολύ επινοητικοί στο να βρίσκουν τρόπους να μας δημιουργούν εμπόδια. Σας δίνω ένα απλό παράδειγμα: Χρειάζεσαι ένα ποντίκι για τον υπολογιστή σου, το οποίο σε ένα κατάστημα κοστίζει δέκα ευρώ. Για να το προμηθευτούμε, όμως, εμείς χρειάζονται τα εξής βήματα: Να καταθέσουμε αίτημα προς τον ΕΛΚΕ (Εθνικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας), ο οποίος στη συνέχεια πρέπει να συσκεφτεί για να εγκρίνει τη δαπάνη. Έπειτα, η απόφαση πρέπει να αναρτηθεί στο διαδίκτυο και, στη συνέχεια, εμείς να πάρουμε προσφορές. Επίσης, ο ΕΛΚΕ συνεδριάζει κάθε δύο εβδομάδες. Αυτό σημαίνει ότι για τουλάχιστον δύο εβδομάδες εμείς δεν θα μπορούμε να δουλέψουμε στον υπολογιστή μας. Και, βέβαια, όταν πρόκειται για ένα ποντίκι μπορούμε απλώς να αγοράσουμε ένα με δικά μας χρήματα. Σκεφτείτε, όμως, τι συμβαίνει όταν πρέπει να αγοραστεί ένα εξάρτημα για ένα σύγχρονο, πολύπλοκο και εξαιρετικά ακριβό μηχάνημα, το οποίο πρέπει να συντηρηθεί άμεσα, γιατί αλλιώς κινδυνεύει να πάθει μεγάλη βλάβη.
Όλα αυτά που περιγράφετε συνέβαιναν πάντα ή έχουν προκύψει ως αποτέλεσμα της κρίσης;
Πάντα υπήρχαν προβλήματα, αλλά ειδικά τον τελευταίο χρόνο η διαδικασία έχει δυσκολέψει υπερβολικά. Παλαιότερα, μπορούσες να κάνεις μια δαπάνη έως 1.000 ευρώ χωρίς να ακολουθήσεις όλες αυτές τις διαδικασίες. Λένε ότι πρόκειται για νομοθεσία που έχει επιβληθεί από τους δανειστές. Όμως, πιστεύω ότι μπορούσαν να βρεθούν άλλες λύσεις. Εγώ στο εργαστήριο έχω υποστεί τουλάχιστον πέντε οικονομικούς ελέγχους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για προγράμματα που είχα και δεν βρήκαν ούτε μία παρατυπία. Δεν είναι σωστό να τιμωρούνται οι 99 για την πιθανότητα ένας να κάνει μια παρατυπία. Οι γραφειοκρατικές διαδικασίες είναι τόσο πολλές και τόσο αργές που χάνονται πολλά κονδύλια. Έπειτα, είναι και το θέμα των προσλήψεων.
Γιατί υπάρχει πρόβλημα με τις προσλήψεις, εφόσον πρόκειται για ευρωπαϊκά κονδύλια;
Χάνεται πάρα πολύς χρόνος στις διαδικασίες. Μπορεί να προσλάβεις κάποιον για τρία χρόνια, για παράδειγμα, αλλά μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες έχουν ήδη χαθεί 4-6 μήνες, κατά τη διάρκεια των οποίων οι άνθρωποι παραμένουν άνεργοι, ενώ υπάρχει δουλειά.
Eπίσης, βγάζουμε προκήρυξη με συγκεκριμένα κριτήρια, όμως, το καλύτερο θα ήταν να προσλαμβάνονταν άτομα που ήδη έχουν δουλέψει στο εργαστήριο και γνωρίζουν την ερευνητική δουλειά που γίνεται. Επίσης, τα προγράμματα κάποια στιγμή τελειώνουν και περνάει καιρός μέχρι να έρθει νέα χρηματοδότηση. Έτσι, οι άνθρωποι φεύγουν και δεν αξιοποιούμε στο έπακρο όσα έμαθαν.
Ας έρθουμε στα χρόνια που ήσασταν πρόεδρος του ΕΦΕΤ. Ποιο θα λέγατε ότι ήταν το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίσατε;
Για τον ΕΦΕΤ πονάει η καρδιά μου. Ο ΕΦΕΤ έχει επιτελικό ρόλο, πρέπει να είναι η ελεγκτική αρχή που οργανώνει και συντονίζει όλες τις προσπάθειες και επεξεργάζεται τα αποτελέσματα των ελέγχων. Είναι ένας επιστημονικός οργανισμός πριν από όλα και θα έπρεπε να έχει ανάλογη ηγεσία από τον επιστημονικό κόσμο και όχι να τοποθετούνται πρόεδροι άνθρωποι που δεν έχουν σχέση με το αντικείμενο και δεν γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ένας υπάλληλος του ΕΦΕΤ που έχει πλέον εμπειρία και έχει και διδακτορικό. Πολλοί άνθρωποι από το υπουργείο Γεωργίας εδώ και χρόνια εργάζονται κατά του ΕΦΕΤ, γιατί το πρόβλημά τους είναι πώς θα τον μετατρέψουν σε Διεύθυνση του υπουργείου Γεωργίας. Πρόκειται για μια εντελώς ισοπεδωτική λογική. Αλλά και αρκετοί μέσα στον ΕΦΕΤ προτιμούν να κάνουν μόνο ελέγχους, γιατί έτσι παίρνουν περισσότερα χρήματα. Ακόμα, τόσα χρόνια μετά την ίδρυσή του ζει και βασιλεύει ο κατακερματισμός των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στα υπουργεία και με αυτόν τον τρόπο ο οργανισμός δεν μπορεί να λειτουργήσει όπως πρέπει.
Θα λέγατε ότι έχουμε ασφαλή τρόφιμα;
Ναι, έτσι πιστεύω. Το θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και οι πολυεθνικές εταιρείες της αγροδιατροφής έχουν επενδύσει πολύ στην ασφάλεια των τροφίμων. Δεν το κάνουν βέβαια επειδή μας αγαπούν, αλλά γιατί με αυτόν τον τρόπο προφυλάσσουν τη δουλειά τους. Οι διατροφικές κρίσεις κοστίζουν πολύ στην οικονομία. Τώρα ανάλογα μέτρα θα εφαρμοστούν στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που θα πρέπει να ακολουθούν τους ίδιους κανόνες. Αυτό το προωθούν, γιατί αν, για παράδειγμα, υπάρξει πρόβλημα με τη φέτα εξαιτίας μιας μικρής επιχείρησης, αυτό θα έχει κόστος για όλο τον κλάδο.
