ΗΠΑ-ΕΕ: Αγροτικές υπερδυνάμεις με ολοένα και λιγότερους αγρότες

Η απότομη μείωση του αριθμού των εκμεταλλεύσεων είναι πιο πρόσφατο φαινόμενο στην Ευρώπη

Παρά όλες τις διαφορές τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση μοιράζονται μια κοινή εμπειρία, την απότομη μείωση του αριθμού των εκμεταλλεύσεών τους, όπως συμφώνησαν σε κοινή συνάντηση οι επικεφαλής του αγροτικού τομέα των δύο αγροτικών υπερδυνάμεων.

Ο μετασχηματισμός του γεωργικού τομέα προς αυτή την κατεύθυνση, πιο πρόσφατος στην Ευρώπη από ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει οδηγήσει σε έναν σχετικά μικρό αριθμό εκμεταλλεύσεων βιομηχανικής κλίμακας που παράγουν την πλειονότητα των τροφίμων και από την άλλη σε πολλές μικρές γεωργικές και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις με ελάχιστα έσοδα.

Ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων στην Ευρώπη μειώθηκε κατά 37%, σε 9,1 εκατομμύρια, από το 2005 έως το 2020. Όπως ανέφερε ο επίτροπος Γεωργίας της ΕΕ, Γιάνους Βοϊτσεχόφσκι, οι απώλειες ήταν ίσες με 800 αγροκτήματα την ημέρα τα τελευταία χρόνια. «Χάσαμε πολλές οικογενειακού τύπου εκμεταλλεύσεις», παραδέχθηκε κατά τη διάρκεια της κοινής εμφάνισής του με τον Αμερικανό υπουργό Γεωργίας, Τομ Βίλσακ, στο πλαίσιο του πρόσφατου 99ου ετήσιου Φόρουμ Αγροτικών Προοπτικών (AOF) του υπουργείου Γεωργίας (USDA) των ΗΠΑ, όπως μεταδίδει το ειδησεογραφικό δίκτυο Food & Environment Reporting Network (FERN).

Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, η συγκέντρωση της γης σε λιγότερες και μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις ήταν ήδη γεγονός από τις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Ενδεικτικά, ενώ το 1936 υπήρχαν 6,8 εκατομμύρια αγροκτήματα, τη δεκαετία του 1970 ο αριθμός τους κυμαινόταν σε λίγο πάνω από 2 εκατομμύρια. Η πτωτική τάση έχει αποδοθεί στη μηχανοποίηση, στην εισαγωγή υβριδικών καλλιεργειών και στην υιοθέτηση χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, τα οποία ενίσχυσαν την παραγωγικότητα και μείωσαν την ανάγκη για εργατικά χέρια.

«Υποθέσαμε ότι δεν υπήρχε άλλη επιλογή», είπε ο Τομ Βίλσακ, προσθέτοντας ότι η εστίαση στην αυξημένη παραγωγικότητα οδήγησε στην παραμέληση ζητημάτων όπως η κερδοφορία και η διατήρηση των πόρων μακροπρόθεσμα.

Όπως εξήγησε ο Αμερικανός υπουργός, ένας τρόπος για να αυξηθούν τα έσοδα για τα αγροκτήματα όλων των μεγεθών είναι να βρεθούν νέες ροές εσόδων, όπως ενισχύσεις για δέσμευση άνθρακα, ανάπτυξη αγορών για κλιματικά έξυπνα εμπορεύματα, ανάπτυξη βιοκαυσίμων και πωλήσεις ανανεώσιμων καυσίμων. Η αγροτική διοίκηση των ΗΠΑ έχει διαθέσει 3 δισεκατομμύρια δολάρια σε έργα επίδειξης για κλιματικά έξυπνες πρακτικές και αγορές. «Το αγροτικό νομοσχέδιο των ΗΠΑ [farm bill] θα είναι μέρος αυτής της συζήτησης», είπε ο Τομ Βίλσακ.

Από τη μεριά του, ο Γ. Βοϊτσεχόφσκι δήλωσε ότι τάσσεται «υπέρ του αγρότη μικρής κλίμακας» και ανέφερε ότι «το ζητούμενο είναι η σταθερότητα». Στην ΕΕ, η νέα έκδοση της ΚΑΠ φιλοδοξεί να δώσει στους αγρότες κεντρικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, στη διατήρηση των αγροτικών τοπίων και στην προστασία της ποιότητας των τροφίμων και της υγείας.

Τα 2/3 των ευρωπαϊκών εκμεταλλεύσεων είναι μικρότερα από 50 στρέμματα, σύμφωνα με έκθεση της ΕΕ για το 2022. Όντως, η συντριπτική πλειονότητα των εκμεταλλεύσεων της ΕΕ είναι οικογενειακές εκμεταλλεύσεις, κάτι που σημαίνει ότι τα μέλη της οικογένειας εκτελούν τουλάχιστον το 50% των εργασιών. Ωστόσο, το 56% της αγροτικής παραγωγής αντιπροσωπεύεται από μόλις 299.000 αγροκτήματα –από τα 10,5 εκατομμύρια σε επίπεδο ΕΕ–, κυρίως στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία.

Στις ΗΠΑ, οι μισές από τις εκμεταλλεύσεις παράγουν λιγότερα από 10.000 δολάρια ετησίως σε αγαθά –πολύ λίγα για να υποστηρίξουν ένα νοικοκυριό– και επιπλέον ένα 30,8% παράγει λιγότερα από 100.000 δολάρια σε πωλήσεις.

Αυτές οι μικρότερες εκμεταλλεύσεις κατέχουν το 30% της συνολικής αγροτικής γης των ΗΠΑ (3,6 εκατ. στρέμματα), σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του USDA. Ωστόσο, το 4% των μεγαλύτερων αγροκτημάτων της χώρας, με πωλήσεις άνω του 1 εκατομμυρίου δολαρίων, εκμεταλλεύεται σχεδόν το 26% της αγροτικής γης των ΗΠΑ.