Οι κρίσεις που δημιούργησε ο πόλεμος, σε συνδυασμό με την οικονομία που κλυδωνίζεται, έφεραν στο προσκήνιο την ανάγκη ενίσχυσης της διατροφικής ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών-μελών της, με την παραγωγή σιτηρών να βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Στο παρελθόν, η παραγωγικότητα της Ελλάδας απειλήθηκε σοβαρά από την ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη. Αυτήν τη στιγμή, στο όνομα του περιβάλλοντος ασκούνται τεράστιες πιέσεις στην παραγωγή από εταιρείες που θέλουν να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά και να αλλάξουν τις χρήσεις αγροτικής γης.
Τελευταίο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό της Χαλκιδικής. Εταιρείες και σχήματα, που συχνά δεν έχουν καμία σχέση με την παραγωγή ενέργειας, δημιούργησαν ένα δίκτυο ενδιάμεσων που προσεγγίζουν ιδιοκτήτες αγροτεμαχίων για να τα μισθώσουν, με σκοπό να εγκατασταθούν φωτοβολταϊκά πάρκα έναντι αδράς αμοιβής. Οι κινήσεις αυτές ανατρέπουν την παραγωγική δυναμική που διαθέτει η περιοχή σε προϊόντα αγροδιατροφής και απειλούν το μέλλον του πρωτογενούς τομέα, καθώς εισβάλλουν σε γη υψηλής παραγωγικότητας.
Ενδεικτικά είναι τα όσα συμβαίνουν στην περιοχή της Κασσάνδρας όπου αρκετοί ασχολούνται με την παραγωγή σιτηρών και είναι κατ’ επάγγελμα αγρότες. Το τελευταίο διάστημα, εμφανίζονται εκπρόσωποι μεγάλων και γνωστών εταιρειών της αγροδιατροφικής αλυσίδας και προσεγγίζουν τους ιδιοκτήτες αγροτεμαχίων, δελεάζοντάς τους με ενοίκια σε πολλαπλάσιες τιμές ή με υπόσχεση για αγορά των χωραφιών τους σε επίσης υψηλές τιμές.
«Εμείς νοικιάζουμε χωράφια προς 20 ευρώ το στρέμμα και καλλιεργούμε σιτηρά, ενώ ‘‘εταιρεία’’ δίνει 3.000-4.000 ευρώ για μίσθωση 25ετίας για κάθε στρέμμα!», μεταφέρει παραγωγός από την Άθυτο. Όπως εξηγεί, επιδιώκουν να μισθώσουν πολλά στρέμματα σε μια ενιαία έκταση σε όλο τον κάμπο και αυτό θα έχει ως συνέπεια να μη βρίσκουν τόπο να παράγουν. Αυτό βέβαια όχι μόνο αποδυναμώνει τους παραγωγούς με μικρό κλήρο, αλλά ταυτόχρονα προκαλεί συγκρούσεις στην τοπική κοινωνία μπροστά στο ενδεχόμενο που κάποιος δεν θέλει να νοικιάσει στην «εταιρεία».
Πώς λειτουργούν
Η τακτική που ακολουθείται είναι η εξής: Συζητούν με ιδιοκτήτες αγροτεμαχίων, κάνουν ανίχνευση των προθέσεών τους και τους υπόσχονται πως αν η πλειοψηφία δεχτεί να μισθώσει μακροχρόνια στην «εταιρεία», τότε την επόμενη φορά θα έρθουν με επίσημα συμφωνητικά. «Ορισμένοι προχώρησαν σε ιδιωτικά συμφωνητικά σε άλλες περιοχές της Χαλκιδικής, αλλά ερχόμενοι στην Άθυτο οι μεγάλοι επιχειρηματικοί κύκλοι στοχεύουν σε μαζικά συμφωνητικά», αναφέρει.
Ένας άλλος μικροϊδιοκτήτης, που νοικιάζει γη από τρίτους και καλλιεργεί σκληρό σιτάρι, σχολιάζει ότι στην Κασσάνδρα η καλλιεργήσιμη γη είναι περιορισμένη και βρίσκεται προς τα βόρεια. «Υπάρχει μια περιοχή κοντά στο ξενοδοχείο Sani που ήταν παλιό Μετόχι της Μονής Καρακάλλου, ο λεγόμενος ‘‘Καναδάς’’ της Κασσάνδρας, με μεγάλα χωράφια και αγροτικούς δρόμους. Εμφανίστηκαν τα φωτοβολταϊκά και υπάρχει κινητικότητα για ενοικίαση και αγορά. Πληρώνουν ενοίκιο 300 ευρώ το στρέμμα για ξηρικά χωράφια ετησίως, αλλά δεν εξηγούν στον ιδιοκτήτη ότι μετά θα του αφήσουν τα άχρηστα φωτοβολταϊκά στο χωράφι.
Η δε τιμή αγοράς είναι υπερδιπλάσια της εμπορικής, οπότε το δέλεαρ είναι ισχυρό», περιγράφει. Στον κάμπο της Αθύτου ήδη συμφώνησαν να μισθώσουν 300 στρέμματα με μια πρώτη επίσκεψη. «Αν φτάσουν στα 1.000 στρέμματα, είναι μεγάλα τα ποσοστά επί των διαθέσιμων εκτάσεων», λέει.
Εστιάζοντας στη νομοθεσία, ένας άλλος παραγωγός από την Κασσάνδρα αναφέρει ότι με βάση την κείμενη νομοθεσία δίνεται δικαίωμα μίσθωσης του 0,8% επί του συνόλου των καλλιεργήσιμων εκτάσεων κάθε περιφερειακής ενότητας. «Μίλησα με συγχωριανούς μου ιδιοκτήτες που νοικιάζουν 100 στρέμματα και είπαν ότι θα τα δώσουν για φωτοβολταϊκά. Εκείνοι ζουν στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, ακόμη και στη Γερμανία».
Παραγωγός σιτηρών από την Κασσάνδρα εξηγεί στην «ΥΧ» ότι σε ορισμένες περιοχές της περιφερειακής ενότητας έχουν εγκατασταθεί πολλά φωτοβολταϊκά και τώρα εστιάζουν στις άλλες που είναι ακόμα παρθένες. Μάλιστα, όπως προσθέτει, με την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων κλείνουν οι δρόμοι για τις θεριζοαλωνιστικές μηχανές.
Απειλή για τη διατροφή το «Ελ Ντοράντο» των φωτοβολταϊκών
Στα χωριά Φώκια, Βάλτα, Άθυτος, Καλλιθέα και Καλάνδρα καλλιεργούνται πάνω από 60.000 στρέμματα με σιτηρά ή είναι ελαιώνες όπου δεν μπορούν να εγκατασταθούν φωτοβολταϊκά, γι’ αυτό και οι καλλιέργειες που κινδυνεύουν είναι οι αροτραίες. Τα περισσότερα χωράφια είναι ξηρικά, αλλά στη Φώκια υπάρχουν και ποτιστικά.
Παραγωγός σιτηρών αναρωτιέται πώς θυσιάζονται όλα στον βωμό του χρήματος, ωστόσο, αντιλαμβάνεται πως με τα ποσά που προσφέρουν οι εταιρείες, οι όποιες αντιστάσεις των ιδιοκτητών κάμπτονται. «Κάποιος με ένα χωράφι 20 στρεμμάτων θα πληρώνεται ετησίως με πάνω από 4.000 ευρώ για φωτοβολταϊκά, ενώ για ενοίκιο θα πάρει 25 ευρώ το στρέμμα, δηλαδή 500 ευρώ συνολικά».
Σε ερώτηση αν οι εταιρείες αθετούν την αρχική συμφωνία, απαντά ότι πληρώνουν κανονικά και αναφέρει παράδειγμα χωραφιών στην Κρυοπηγή, που είναι μισθωμένα εδώ και τρία χρόνια. Εκεί δραστηριοποιείται μια ελληνική εταιρεία, ενώ στη Βάλτα άλλες δύο, επίσης ελληνικών συμφερόντων. Στην Άθυτο, δραστηριοποιούνται άλλες δύο ελληνικές μεγάλες εταιρείες. «Μειώνεται η γόνιμη γη, θα έχουμε λιγότερες παραγωγές και όσοι είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες θα έχουν σοβαρά προβλήματα γιατί θα χάσουν χωράφια, δικαιώματα και επιπλέον θα πληρώσουν ακριβότερα ενοίκια. Θα έχουμε ανακατατάξεις», περιγράφει.
Όπως εξηγεί παραγωγός από την Άθυτο, τονίζοντας την εγγύτητα της αγροτικής γης με τον οικισμό, «τα συγκεκριμένα χωράφια που διαπραγματεύονται είναι μόλις στα 200 μέτρα από τον πανέμορφο παραδοσιακό οικισμό». Είναι σημαντικό να υπάρξει σχεδιασμός που θα προστατεύει τη γη υψηλής παραγωγικότητας και θα ενισχύει την παραγωγική βάση που αποδυναμώνεται ολοένα και περισσότερο.
