Αυτό το άρθρο είναι 13 μηνών

Κλίμα, κόστος και εργατικά χέρια τα μεγάλα προβλήματα της παγκόσμιας ελαιοκομίας

Κρατική στήριξη, αντιμετώπιση της νοθείας, ανταποδοτικότητα από τα προγράμματα άνθρακα και προώθηση του ελαιολάδου στα αιτήματα του τομέα
04/01/2024
10'+ διάβασμα
klima-kostos-kai-ergatika-cheria-ta-megala-provlimata-tis-pagkosmias-elaiokomias-310650

Κλιματική αλλαγή, έλλειψη γνώσεων από πλευράς καταναλωτών και δυσκολίες ως προς τα εργατικά χέρια αποτέλεσαν τα σημαντικότερα προβλήματα για τους ελαιοκαλλιεργητές το 2023, με το υψηλό κόστος παραγωγής και τις καιρικές συνθήκες να θεωρούνται ότι επηρέασαν περισσότερο φέτος τη συγκομιδή. Σύμφωνα με όσα απαντούν παραγωγοί και ελαιοτριβείς από όλο τον κόσμο στη μεγάλη έρευνα που διεξήγαγε το Olive Oil Times για το 2023, η φετινή συγκομιδή περιγράφεται ως η δυσκολότερη από όσες θυμούνται, δηλώνοντας την απογοήτευσή τους τόσο για τις αποδόσεις (το 46% των συμμετεχόντων) όσο και για ζητήματα ποιότητας (το 72%).

Τα όσα καταγράφονται αντικατοπτρίζουν πλήρως την εικόνα και της ελληνικής ελαιοκομίας σε μία χρονιά πρωτόγνωρη όχι μόνο σε παραγωγικό επίπεδο, αλλά και ως προς την αγορά του προϊόντος.

Υπενθυμίζεται ότι το 2023/2024 η παγκόσμια παραγωγή ελαιολάδου δεν προβλέπεται να υπερβεί τους 2,4 εκατ. τόνους, καταγράφοντας μία δεύτερη συνεχή χρονιά μειώσεων, αλλά και το χαμηλότερο σύνολο από το 2013/2014.

Επιβολή προτύπων για τον περιορισμό της απάτης, αλλά και πίεση προς τις κυβερνήσεις για μέτρα στήριξης του τομέα, είναι τα σημαντικότερα αιτήματα που διατυπώθηκαν από τους ερωτηθέντες, που προσθέτουν και αυτό της ανάγκης για παγκόσμιες εκστρατείες για την προώθηση του προϊόντος.

Κλιματική αλλαγή και εργατικά χέρια οι ανοιχτές πληγές για τους ελαιοκαλλιεργητές της Μεσογείου

Για ακόμη μία χρονιά, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής υπογραμμίζονται ως η σημαντικότερη πρόκληση για τους παραγωγούς, με ποσοστό λίγο υψηλότερο από το 63% να την αξιολογεί ως μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες του. Επιπτώσεις που εντοπίζονται ιδιαίτερα στη λεκάνη της Μεσογείου, η οποία και ευθύνεται για το 95% της παγκόσμιας παραγωγής. Αυξημένες θερμοκρασίες και ξηρασία απασχόλησαν για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά τα σημαντικότερα παραγωγικά κέντρα για την ελιά σε Νότια Ευρώπη, Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή.

Σε επίπεδο προκλήσεων, ένα 49% των ερωτηθέντων αξιολόγησε ως δεύτερο σημαντικότερο παράγοντα την έλλειψη γνώσεων από πλευράς καταναλωτών σχετικά με το ελαιόλαδο. Η καλύτερη κατανόηση της παραγωγής και της αριστείας ορισμένων προϊόντων κρίνεται κομβικής σημασίας ιδιαίτερα για την επιβίωση των μικρών παραγωγών, σύμφωνα με όσα επισημαίνει στην έρευνα η Adriana Saldarriaga, από το Casale delle Mille Olive, με έδρα το Λάτσιο.

Την τρίτη θέση στην κατάταξη καταλαμβάνουν οι εργατικές δυσκολίες για το 40% των ερωτηθέντων. Οι παραδοσιακοί παραγωγοί έρχονται συνεχώς αντιμέτωποι με την πρόκληση της έγκαιρης εύρεσης εργατικών χεριών σε συνδυασμό με τις αυξημένες απαιτήσεις των αμοιβών.

Στις παραπάνω προκλήσεις προστίθενται οι υψηλές τιμές της αγοράς για το 25% των ερωτηθέντων, οι εξαγωγικές προκλήσεις για το 23%, η πτώση της κατανάλωσης για το 19%, ο ανταγωνισμός στην αγορά για το 15% και οι δασμοί για το μόλις 7%.

Κόστος παραγωγής και ακραία φαινόμενα καθόρισαν τις φετινές συγκομιδές

Ως προς τους παράγοντες που επέδρασαν περισσότερο τη συγκομιδή το 2023, κόστος παραγωγής, ακραίες καιρικές συνθήκες, εχθροί της ελιάς και ελλείψεις χεριών κατέλαβαν τις πρώτες θέσεις.

Ειδικότερα, το κόστος παραγωγής αναδείχθηκε από τους μισούς συμμετέχοντες. Υψηλό κόστος παραγωγής, το οποίο μάλιστα ενισχύθηκε από τον πληθωρισμό και τις συνέπειες από τις συγκρούσεις σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή, ήταν από τα σημαντικότερα γεγονότα που επηρέασαν τη συγκομιδή του 2023. «Οι τιμές των λιπασμάτων εκτοξεύτηκαν στα ύψη την τελευταία διετία, αυτό περιόρισε τις ποσότητες που χρησιμοποιούνται σε σύγκριση με τις ανάγκες της παραγωγής» επισημαίνει παραγωγός από το Μαρόκο.

Τη σημαντική αύξηση του κόστους παραγωγής από το 2020 υπογράμμισε με πρόσφατη έρευνά του και ο Σύνδεσμος Ελαιοκομικών Δήμων της Ισπανίας, αφού αυξήθηκε κατά 64% μετά την προσαρμογή του στον πληθωρισμό.

Μάλιστα, σύμφωνα με παραγωγούς και ελαιοτριβείς από τη λεκάνη της Μεσογείου, τα υψηλότερα επιτόκια έχουν καταστήσει δύσκολη την εξυπηρέτηση των δανείων αλλά και τη λήψη νέων ιδιαίτερα για τους μικρούς παραγωγούς.

Καιρικά φαινόμενα όπως υπερβολική ζέστη, ξηρασία και κακοκαιρίες σε κρίσιμες, μάλιστα, φάσεις της καλλιέργειας ήταν ο αμέσως επόμενος παράγοντας που επέδρασε στις συγκομιδές. Σχεδόν το 43% ανέφερε την υπερβολική ζέστη (ποσοστό αυξημένο σημαντικά από το 36% στην αντίστοιχη έρευνα του 2021). Οι εκτιμήσεις για συνεχή άνοδο των θερμοκρασιών οδηγεί τους καλλιεργητές στην αναζήτηση ανθεκτικότερων ποικιλιών που θα μπορέσουν να αντέξουν ιδιαίτερα στις υψηλές θερμοκρασίες της άνοιξης.

Ακόμη, ένα 40% υπογράμμισε την ξηρασία (επίσης αυξημένο ποσοστό σε σύγκριση με το 33% του 2021). Παρά τη μερική υποχώρηση, η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των Ηνωμένων Πολιτειών αναφέρει ότι μεγάλο μέρος της λεκάνης της Μεσογείου παραμένει σε συνθήκες ξηρασίας λόγω των υψηλότερων από τον μέσο όρο θερμοκρασιών.

Ταυτόχρονα, βέβαια, με την ξηρασία που εξακολουθεί σε πολλά μέρη της Μεσογείου, δεν λείπουν κι οι περιοχές όπου οι βροχοπτώσεις αναπλήρωσαν ως έναν βαθμό την έλλειψη νερού, προκαλώντας, όμως, διαφορετικά προβλήματα στους καλλιεργητές. Το 30% των συμμετεχόντων ανέφερε τις υπερβολικές βροχοπτώσεις, ενώ ένα 33% τον δάκο, ο πολλαπλασιασμός του οποίου ευνοήθηκε από τον ζεστό και υγρό καιρό. Επιπλέον, φαινόμενα όπως χαλαζοθύελλες άφησαν κι αυτά το αποτύπωμά τους στη φετινή συγκομιδή, όπως συνέβη σε περιοχές της Τουρκίας.

Σύμμαχος, αλλά και εμπόδιο για τους παραγωγούς η άνοδος των τιμών

Τo Olive Oil Times υπογραμμίζει ότι κατά το τελευταίο δωδεκάμηνο καταγράφεται η πιο απότομη αύξηση τιμής από το 1990, όταν το ΔΝΤ άρχισε την παρακολούθηση των παγκόσμιων τιμών ελαιολάδου. Σημειώνεται ότι, μεταξύ Νοεμβρίου 2022 και Νοεμβρίου 2023, οι προσαρμοσμένες στον πληθωρισμό παγκόσμιες τιμές αυξήθηκαν κατά 65% περίπου, από 5.145 δολάρια/τόνο σε 8.891 δολάρια.

Η άνοδος αυτή ήταν ευνοϊκή για τις επιχειρήσεις του 35% των παραγωγών και ελαιοτριβέων που συμμετείχαν στην έρευνα. Αντίθετα, ένα 21% υποστήριξε ότι είχε αρνητικό αντίκτυπο και το υπόλοιπο 41% δεν επεσήμανε κάποια σημαντική επίδραση.

Για το ένα «στρατόπεδο», η συμβολή της αύξησης των τιμών ήρθε ως αντιστάθμισμα στο υψηλότερο κόστος παραγωγής και τις χαμηλότερες αποδόσεις. Την ίδια στιγμή, η άλλη πλευρά των παραγωγών εξέφρασε την ανησυχία ότι ενθαρρύνουν φαινόμενα απάτης και νοθείας και, παράλληλα, ωθούν σε φθηνότερες επιλογές ένα ευαίσθητο κομμάτι των καταναλωτών. «Σε μια οικονομία μικρής κλίμακας, όπως ο κατακερματισμένος κλήρος της Ελλάδας, οι τιμές που πληρώνονταν στον παραγωγό συνήθως δεν κάλυπταν το κόστος παραγωγής. Τώρα, που οι τιμές έχουν τριπλασιαστεί, ο παραγωγός κερδίζει κάποια χρήματα και βγάζει κέρδος, αλλά ο μέσος καταναλωτής δυσκολεύεται να αγοράσει ελαιόλαδο για καθημερινή χρήση», αναφέρει, μεταξύ άλλων, Έλληνας παραγωγός.

Τα κυριότερα αιτήματα του τομέα

Ο περιορισμός φαινομένων που επιδεινώνονται από τις υψηλές τιμές, όπως αυτά της απάτης και της νοθείας, υπογραμμίστηκε από την πλειοψηφία των ερωτηθέντων, με ένα 63% να υποστηρίζει ότι η επιβολή προτύπων που θα περιορίσει τα κρούσματα αυτά στην αγορά θα πρέπει να τίθεται ως προτεραιότητα από τους εμπλεκόμενους.

Εξάλλου, για ένα σημαντικό ποσοστό, της τάξης του 50%, η μεγαλύτερη κρατική στήριξη κρίνεται αυξημένης βαρύτητας για τον τομέα.

Ένα επίσης σημαντικό ποσοστό συμμετεχόντων, ήτοι το 45%, αξιολόγησε ως προτεραιότητα για τον τομέα την ανάπτυξη εκστρατειών διεθνούς κλίμακας για την ενίσχυση της κατανάλωσης ελαιολάδου.

Τέλος, ένα 32% των παραγωγών θεωρεί σημαντικό τα προγράμματα πίστωσης άνθρακα να ανταμείβουν τους ελαιοκαλλιεργητές, ένα 22% ζητά περισσότερα προγράμματα για την προσέλκυση εργατικών χεριών, ενώ μόλις ένα 13% των παραγωγών αναφέρει αιτήματα που σχετίζονται με τη μείωση των δασμών ή μέτρα για τη μείωση των τιμών στο λιανεμπόριο.
Ο τουρισμός και η σημασία του στο επιχειρηματικό μοντέλο του ελαιολάδου.

Ο τουρισμός φαίνεται ότι κερδίζει έδαφος για τις ελαιοκομικές επιχειρήσεις, με τους συμμετέχοντες να υποστηρίζουν ότι έχουν σημαντικά οφέλη τόσο από την επίσκεψη τουριστών στους ελαιώνες, τα ελαιοτριβεία και τα εργαστήριά τους, όσο και από διαδικασίες όπως η γευσιγνωσία ή η συγκομιδή.

«Η παραγωγή ελαιολάδου είναι μια επιχείρηση με χαμηλά περιθώρια κέρδους και κάθε τρόπος μείωσης του κόστους ή αύξησης των εσόδων είναι απαραίτητος, ειδικά όταν πρόκειται για παραδοσιακούς παραγωγούς μικρής κλίμακας» αναφέρει η έρευνα.

Τα 2/3 των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι καλωσορίζουν τους τουρίστες στις εγκαταστάσεις τους. Το 45% των ερωτηθέντων περιέγραψε τη σημασία του τουρισμού για τη συνολική τους επιχείρηση ως σημαντική ή εξαιρετικά σημαντική, με το 12% αυτών να την αξιολογεί εξαιρετικά σημαντική. Αντίθετα, για ένα 37%, ο τουρισμός θεωρείται λιγότερο σημαντικός, ενώ ένα 18% τον χαρακτηρίζει «κάπως σημαντικό».

Ως προς τις τουριστικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα σε ελαιοκομικές επιχειρήσεις, πρώτη έρχεται η γευσιγνωσία με 87%, ακολουθούν οι περιηγήσεις και η συμμετοχή στη διαδικασία της συγκομιδής για ένα 61%, και έπονται τα μαθήματα ή τα εργαστήρια για ένα 39%. Επιπλέον, για περίπου το 1/4 των ερωτηθέντων, οι ελαιώνες και οι σχετικές υποδομές προσφέρονται και ως χώροι εκδηλώσεων, ενώ ένα 22% δηλώνει ότι ενδείκνυνται ακόμη και για διανυκτέρευση των επισκεπτών.

Η ταυτότητα της έρευνας

Τα παραπάνω συνοψίζουν μερικές μόνο από τις επισημάνσεις παραγωγών και ελαιοτριβέων που συμμετείχαν στην ετήσια έρευνα την οποία διεξάγει η ιστοσελίδα για το ελαιόλαδο, καταγράφοντας τη διεθνή εικόνα για την ελαιοπαραγωγή του 2023 μέσα από ερωτηματολόγια που απέστειλε σε 4.487 συμμετέχοντες σε 34 συνολικά χώρες.

Το Olive Oil Times πραγματοποιεί κάθε χρόνο αντίστοιχη έρευνα, καταγράφοντας τα στοιχεία που καθόρισαν την ελαιοκομία της χρονιάς που κλείνει, αλλά και τις προτεραιότητες που θέτουν παραγωγοί και ελαιοτριβείς για το μέλλον του τομέα.

ΓΡΑΦΤΗΚΕ ΑΠΟ: