«Αρνιά, κατσίκια, ν’φάδες, γαμπροί, πιδιά γεια, δύναμ’, γρόσια κι απ’ ούλα τα καλά’ κι τα’ χρόν’ μι γεία»». Στις 27 Δεκεμβρίου το πρωί ο Σύλλογος των εν Θράκη Διαβιούντων Σαρακατσαναίων, αναπαριστώντας κάποια από τα έθιμα του Δωδεκαημέρου, πρόσφερε σε ένα Κονάκι που έστησε στην πλατεία Ειρήνης Κομοτηνής 80 παραδοσιακές Σαρακατσάνικες πίτες, όπως τυρόπιτα, τραχανόπιτα, στριφτόπιτα, ρυζόπιτα, λαχανόπιτα, που παρασκεύασαν γυναίκες – μέλη του Συλλόγου. Το ίδιο βράδυ, στις 5.30 μ.μ. δίπλα στο Κονάκι αναβίωσε το έθιμο «Αρνιά κατσίκια» παρά τις χαμηλές θερμοκρασίες. Οι μικροί Σαρακατσάνοι χόρεψαν αρχικά παραδοσιακούς χορούς με το φλάμπουρο και στη συνέχεια προχώρησαν στην αναβίωση του εθίμου σε μια εξέδρα που είχε στηθεί δίπλα στο κονάκι.
Οι Σαρακατσάνοι, μικροί και μεγάλοι, ιδιαίτερα θρήσκοι, προσπαθούν να τηρούν κατά το δυνατόν τα έθιμα και να τα μεταφέρουν και στις νέες γενιές. Στη σημερινή αναπαράσταση τέσσερα παιδιά στάθηκαν μπροστά στην εστία κρατώντας κάποια αγκαθωτά φυτά, τα πριτσιτσιά (πουρναρόκλαρα), τα έβαζαν στην φωτιά κι ανακατεύοντάς την τα κλαδάκια έκαναν πριτς- πριτς. Ο συγκεκριμένος ήχος δίνει υγεία στην οικογένεια.
Τα παιδιά παραδοσιακά, όπως μεταφέρει ο πρόεδρος του Συλλόγου Γιώργος Νάκος, κάθονται σταυροπόδι και κάνουν το άναμμα λέγοντας ‘αρνιά, κατσίκια, ν’φάδες, γαμπροί, πιδιά γεια, δύναμ’, γρόσια κι απ’ ούλα τα καλά’ κι τα’ χρόν’ μι γεία». Οι χριστουγεννιάτικες ευχές των παιδιών μέσα από τον στίχο είναι ένα είδος επίκλησης του καλού και της ευημερίας στην οικογένεια.
Χριστόκ’λουρα
Στην εξέδρα είχαν στηθεί και τα φαγητά της γιορτής όπου πρωταγωνιστεί η Χριστόκ’λουρα. Σύμφωνα με τον κ. Νάκο «το πρωί των Χριστουγέννων η Σαρακατσάνα μόλις σηκωνόταν καθάριζε το καλύβι, άναβε το καντήλι, έκανε τον σταυρό της και ζύμωνε την Χριστόκ’λουρα όπως το ψωμί. Έβαζε το ζυμάρι στο ταψί και κεντούσε την Χριστόκ’λουρα με τις παλάμες, μ’ ένα φλιτζάνι και δυο πιρούνια. Το ζύμωμα ξεκινούσε με το κέντημα ενός σταυρού στο κέντρο της πίτας και στα τεταρτημόρια σχεδίαζε τα πρόβατα και τα άλογα καθώς και χριστιανικά σχέδια. Έψηνε την κουλούρα στον γάστρο, ανάβοντας φωτιά στην αυλή, σ’ ένα φωτογόνι, μια κατασκευή για ν’ απαγκιάζει».
Μετά το ψήσιμο, η γυναίκα έβαζε την Χριστόκ’λουρα στο καλύβι και ξεκινούσε όλη η οικογένεια με τα πόδια για την εκκλησία, για να κοινωνήσουν. Επιστρέφοντας στο σπίτι κάθονταν όλοι στο τραπέζι, ο γηραιότερος έκοβε την Χριστόκ’λουρα και την μοίραζε στα μέλη της οικογένειας. Η Χριστόκ’λουρα ήταν το πρώτο φαγητό μετά την μεταλαβιά και μ’ αυτό το έθιμο ήθελαν να τιμήσουν τον Χριστό.
Η αναφορά φυσικά σε αρνιά και κατσίκια σχετίζεται με τη στενή σχέση που έχουν παραδοσιακά οι Σαρακατσάνοι με το αρνί που ήταν μέρος από το βιος τους γιατί με το μαλλί έφτιαχναν ρούχα και στρωσίδια.
