Ντοκιμαντέρ: «Κράτα την Ψυχή σου στο Χέρι και Περπάτα» («Put Your Soul on Your Hand and Walk»)

Επί περίπου ένα έτος, μέσω μιας σειράς βιντεοκλήσεων με την Ιρανή σκηνοθέτιδα Σεπιντέ Φαρσί, μια νεαρή Παλαιστίνια φωτορεπόρτερ μετέφερε την πραγματικότητα της καθημερινής ζωής στην υπό πολιορκία και συνεχές σφυροκόπημα Λωρίδα της Γάζας. Μπορεί το χαμόγελό της να «έσβησε» βίαια τον περασμένο Απρίλη, αλλά αυτό δεν εμπόδισε την ιστορία της από το να φτάσει ολοζώντανη μέχρι τις Κάννες και δεκάδες άλλα φεστιβάλ σε όλον τον κόσμο. Τώρα, το ντοκιμαντέρ στο οποίο πρωταγωνιστεί προβάλλεται και στις ελληνικές αίθουσες.

Από τον Οκτώβριο του 2023 έως τον Οκτώβριο του 2025, περισσότεροι από 67.000 άνθρωποι έπεσαν νεκροί στη Λωρίδα της Γάζας, σύμφωνα με τα επίσημα καταγεγραμμένα στοιχεία για τον διετή γενοκτονικό πόλεμο του Ισραήλ στον παλαιστινιακό θύλακα (σ.σ. η αιματοχυσία συνεχίζεται και μετά την κατάπαυση του πυρός, με εκατοντάδες επιπλέον απώλειες στην πολύπαθη περιοχή).

Η πλειοψηφία των θανατωθέντων ήταν γυναίκες και παιδιά. Μία εξ αυτών ήταν και η νεαρή Παλαιστίνια φωτορεπόρτερ Φάτμα Χασόνα. Ένα βλέμμα ακαταμάχητης σπιρτάδας που «πάγωσε» πρόωρα· μία ακόμα θυσία· ένας ακόμα ψυχρός αριθμός στην τραγική σούμα της ισραηλινής θηριωδίας. Ωστόσο, η ιστορία της Φάτμα δεν ήταν γραφτό να θαφτεί κάτω από τα συντρίμμια της ισοπεδωμένης Γάζας, όπως τόσες άλλες. Αντιθέτως, έμελλε να αποτελέσει το σημείο αναφοράς σε ένα γενναίο ντοκιμαντέρ, διά χειρός της Ιρανής σκηνοθέτιδας Σεπιντέ Φαρσί, το οποίο έφτασε μέχρι τις φετινές Κάννες.

Οι βιντεοκλήσεις που λαμβάνουν χώρα σε χρονικό εύρος περίπου ενός έτους μεταξύ της Ιρανής σκηνοθέτιδας και της νεαρής Παλαιστίνιας φωτορεπόρτερ, η οποία διατηρεί καθ’ όλη τη διάρκεια της παραγωγής το αφοπλιστικό της χαμόγελο, σε πείσμα όλων όσων συμβαίνουν γύρω της, συνιστούν μάθημα ζωής και ταυτόχρονα αποκαλυπτική κατάθεση της πραγματικότητας, ενώνοντας τα κομμάτια του παζλ σε μια εμπόλεμη ζώνη όπου το επιτιθέμενο Ισραήλ μπλόκαρε –για τους δικούς του προφανείς λόγους– την είσοδο των ξένων δημοσιογράφων.

Αρνούμενη να χάσει την αισιοδοξία και τη θέλησή της για ζωή, η Φάτμα μετατρέπεται σε ένα σύμβολο αντίστασης, επιβίωσης και κυρίως ανθρωπιάς, προσφέροντας ανακουφιστικό αντιστάθμισμα στη δολοφονική ψυχρότητα των εκφράσεων και στην κενότητα των βλεμμάτων των «μεγάλων» ηγετών, που κινούν τα νήματα στο θέατρο του πολέμου (σ.σ. οι εξαγγέλοντες Νετανιάχου, Μπάιντεν κ.λπ. μετατρέπονται σε χιτλερικές προσοπωποιήσεις της πολεμικής «κιμαδομηχανής», μέσα από τον εκούσια παραμορφωτικό τρόπο που η Φαρσί τούς φιλμάρει στα δελτία των ειδήσεων).

Έρχονται στιγμές που θαυμάζεις τη Φάτμα και συνάμα απορείς με το σθένος με το οποίο αντιμετωπίζει τις δύσκολες καταστάσεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται οι δολοφονίες των κοντινών της προσώπων, η ισοπέδωση της πόλης της (κυριολεκτικά, το μόνο που την περιβάλλει είναι συντρίμμια), ο ξεσπιτωμός και η διαρκής περιπλάνηση της ίδιας και των δικών της σε καταφύγια, αλλά και ο ανθρωπογενής λιμός που προκαλείται στον θύλακα λόγω της ισραηλινής πολιορκίας. Παραμερίζοντάς τα, η ίδια συνεχίζει να υπηρετεί τον σκοπό της απεικόνισης από πρώτο χέρι της καθημερινότητας στη Γάζα, χάρη στον ψηφιακό της διάλογο με τη Σεπιντέ.

Όσο περνούν τα λεπτά, ο θεατής καταλαβαίνει ότι η Φάτμα δεν είναι αλύγιστη. Το χαμόγελο, όμως, είναι η άμυνά της. Το δικό της αντίδοτο στη φρίκη. Ένας αμήχανα αυθόρμητος μορφασμός της ζωής, όταν εκείνη έρχεται για πρώτη φορά φάτσα με τον θάνατο. Και, σιγά σιγά, συνηθίζει την παρουσία του. Τον υπομένει ως αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς της. Αλλά ΔΕΝ τον αποδέχεται. Και συνεχίζει να αντιστέκεται σθεναρά.

Ένα τέλος και μία αρχή

Στις 16 Απριλίου 2025, μόλις μία μέρα αφότου η Σεπιντέ τήν είχε ενημερώσει για την επιλογή της ταινίας για συμμετοχή στο Φεστιβάλ των Καννών, η Φάτμα σκοτώθηκε έπειτα από ισραηλινό βομβαρδισμό στο σπίτι της. Το χαμόγελό της έσβησε για πάντα, ακριβώς τη στιγμή που επιβεβαιώθηκε και με τη «βούλα» ότι… θα έμενε αθάνατο.

To γαλλικής παραγωγής ντοκιμαντέρ έκανε πρεμιέρα στο παράλληλο πρόγραμμα ACID του Φεστιβάλ των Καννών. Στη συνέχεια, προβλήθηκε στα Φεστιβάλ των Κάρλοβι Βάρι, Εδιμβούργου, Τορόντο, Μελβούρνης, Νέας Ζηλανδίας, ενώ κέρδισε Βραβείο Καλύτερης Ταινίας στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Encounters, Βραβείο Νεότητας στο Φεστιβάλ Ρέικιαβικ, Βραβείο για την Ειρήνη στο Φεστιβάλ του Μοντρεάλ και Βραβείο Καλύτερης Ταινίας στο Φεστιβάλ του Γιερεβάν. Μέσα στο φθινόπωρο, προβλήθηκε στο Φεστιβάλ της Νέας Υόρκης, όπως και στα Φεστιβάλ Μπουσάν, Ρώμης και Αμβούργου.

Στην Ελλάδα, το ντοκιμαντέρ τής Φαρσί κέρδισε τη Χρυσή Αθηνά Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στο 31ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας, όπου έκανε πρεμιέρα παρουσία της σκηνοθέτιδας. Η ταινία κυκλοφορεί στις αίθουσες της Αθήνας από τις 6 Νοεμβρίου και της Θεσσαλονίκης από τις 13 Νοεμβρίου, σε διανομή One from the Heart. Κατά την ταπεινή γνώμη του υπογράφοντος, η θέασή της είναι επιβεβλημένη.

Το συγκλονιστικό «Κράτα την Ψυχή σου στο Χέρι και Περπάτα» («Put Your Soul on Your Hand and Walk»), όπως βαφτίστηκε από τα λόγια της ίδιας της Φάτμα σε μία από τις εξομολογήσεις της για το πώς θα περιέγραφε την καθημερινή ζωή στην εμπόλεμη Γάζα, θα παραμείνει εσαεί για να υπενθυμίζει τις φρικαλεότητες στον παλαιστινιακό θύλακα, μέσα από τα μάτια μίας εκ των αναρίθμητων αθώων που την έζησαν, υπογράφοντας τελικά με το αίμα τους τον επίλογο στα ερείπια των σπιτιών, των ονείρων και της ελπίδας για μια ανθρώπινη και αξιοπρεπή ζωή. Ας μην επιτρέψουμε να ξεχαστούν ποτέ, ούτε και να μείνουν ατιμώρητα τα ειδεχθή εγκλήματα σε βάρος τους.