Μελέτη ΙΟΒΕ: Πρόκληση για το μέλλον οι θερμοκηπιακές υδροπονικές καλλιέργειες

Μια ενδιαφέρουσα μελέτη, με θέμα τη Θερμοκηπιακή Γεωργία Εκτός Εδάφους (ΘΓΕΕ) στην Ελλάδα, παρουσιάστηκε την Πέμπτη 19 Ιουνίου από τον Γιώργο Μανιάτη, υπεύθυνο Έρευνας Κλαδικών Μελετών του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ). Η μελέτη αυτή ολοκληρώθηκε με τη στήριξη του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης Στερεάς Ελλάδας, της Τράπεζας Πειραιώς και της εταιρείας Intelligent Green Crops S.A.

Στην εκδήλωση μετείχε και ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Κώστας Τσιάρας, ο οποίος, μεταξύ άλλων, τόνισε ότι η μελέτη του ΙΟΒΕ αποτελεί σταθμό για τον σχεδιασμό αγροτικής πολιτικής προς όφελος της αγροτικής οικονομίας. «Τα ευρήματα της μελέτης δείχνουν ότι η θερμοκηπιακή καλλιέργεια με κατεύθυνση την υδροπονία μπορεί να προσφέρει πολλαπλάσια παραγωγή, αξιοποιώντας λιγότερους πόρους και με καλύτερη ποιότητα. Στόχος της κυβέρνησης είναι να επενδύσει στρατηγικά στον κλάδο αυτόν, μέσα από το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών, ύψους 600 εκατ. ευρώ. Το πρόγραμμα αυτό θα τεθεί άμεσα σε εφαρμογή», τόνισε.

Υποστήριξε, επίσης, ότι η ελληνική γεωργία του 2030 δεν θα αρκείται μόνο στις επιδοτήσεις, αλλά θα πρέπει να δημιουργήσει αξία υψηλού επιπέδου, ώστε να προσελκύσει τους νέους στον τόπο τους, προσφέροντας υψηλά εισοδήματα. Την παρουσίαση της μελέτης πραγματοποίησε ο Γιώργος Μανιάτης, υπεύθυνος έρευνας και κλαδικών μελετών του ΙΟΒΕ. Παρουσίασε τα βασικά σημεία της θερμοκηπιακής γεωργίας εκτός εδάφους, μέσω της υδροπονίας, δίνοντας παραδείγματα θερμοκηπιακών καλλιεργειών στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς.

Ο ίδιος υποστήριξε ότι η υδροπονία, ως μέθοδος καλλιέργειας, έχει πολλά πλεονεκτήματα, καθώς πραγματοποιείται σε ελεγχόμενο περιβάλλον, χωρίς χρήση φυτοφαρμάκων, αλλά μόνο με θρεπτικά διαλύματα. Παράλληλα, αξιοποιεί στο μέγιστο το νερό, χωρίς να προκαλεί μόλυνση υπόγειων υδάτων. Η πρακτική αυτή είναι αποδοτική ακόμη και με κλειστά συστήματα. Ανέφερε ακόμη ότι, λόγω των μεταβαλλόμενων καιρικών συνθηκών, «τα θερμοκηπιακά προϊόντα μπορούν να παραχθούν χωρίς σημαντικές απώλειες, ακόμη και σε ακραίες καιρικές καταστάσεις». Τόνισε, επίσης, τη δυνατότητα αξιοποίησης μικρότερων εκτάσεων, με την εγκατάσταση θερμοκηπίων που αποδίδουν περισσότερα φυτά ανά μονάδα επιφάνειας.

Επισήμανε, επίσης, ότι οι υδροπονικές καλλιέργειες απαιτούν υψηλού επιπέδου γνώσεις, γεγονός που ενισχύει τη διασύνδεση της παραγωγής με τα πανεπιστήμια και τα οικοσυστήματα καινοτομίας. Αναφερόμενος στις αδυναμίες του συστήματος, ο κ. Μανιάτης έκανε λόγο για το υψηλό αρχικό κόστος επένδυσης σε εξοπλισμό και υποδομές, καθώς και για τις αυξημένες ενεργειακές απαιτήσεις σε θέρμανση, ψύξη, φωτισμό και αυτοματισμούς.

Μείωση στα υπαίθρια κηπευτικά, υψηλές αποδόσεις στη θερμοκηπιακή ντομάτα

Παρουσιάζοντας την εξέλιξη των καλλιεργούμενων εκτάσεων κηπευτικών, υποστήριξε ότι από το 2010 μέχρι το 2023 οι υπαίθριες καλλιέργειες μειώθηκαν σημαντικά, από 227.000 στρέμματα σε μόλις 74.000 στρέμματα.

Εστιάζοντας στην ντομάτα θερμοκηπίου ως ένα από τα βασικότερα καλλιεργούμενα κηπευτικά, παρουσίασε τις αποδόσεις από διάφορες χώρες. Ανέφερε ότι η Πολωνία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και άλλες χώρες ξεπερνούν τους 40 τόνους ανά στρέμμα, ενώ η Ελλάδα κυμαίνεται γύρω στους 15 τόνους. Επιπλέον, επεσήμανε ότι η Τουρκία παράγει πάνω από 4.000 τόνους ντομάτες, ενώ ακολουθούν η Ισπανία, η Ολλανδία και η Πολωνία με λιγότερους από 1.500 τόνους η καθεμία.

Υποδομές και προβλήματα στις ελληνικές θερμοκηπιακές καλλιέργειες

Δίνοντας την εικόνα των ελληνικών θερμοκηπίων, έκανε λόγο για μέση ποιότητα παραγωγής, κατώτερη των προσδοκιών βάσει των ευνοϊκών κλιματικών και εδαφικών συνθηκών. Διαπίστωσε ανεπαρκή έλεγχο παρασίτων, φυτικών ασθενειών και θερμοκρασιών, καθώς και χρήση εμπειρικών κανόνων στις καλλιεργητικές πρακτικές. Επιπλέον, ανέφερε προβλήματα στην άρδευση, στην αποθήκευση και στη μεταφορά των προϊόντων. Μίλησε, ακόμη, για το χαμηλό ποσοστό εφαρμογής διεθνώς αναγνωρισμένων προτύπων πιστοποίησης, όπως το Global G.A.P., το οποίο είναι απαραίτητο για τη διάθεση των προϊόντων στις αναπτυγμένες αγορές.

Ο στόχος του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης Θερμοκηπίων

Αξιοποιώντας τα μέχρι τώρα δεδομένα και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας, διαπιστώθηκε από τους μελετητές η δυνατότητα αύξησης της παραγωγής, η εξοικονόμηση ενέργειας κατά 30%, η μείωση της κατανάλωσης νερού και, τέλος, η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και η προστασία του περιβάλλοντος.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τους μελετητές, «αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων, όπως το πρόγραμμα ύψους 600 εκατ. ευρώ. Από αυτά, το 50% αποτελεί ενίσχυση μέσω του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, το 35% θα προέλθει από τραπεζικό δανεισμό και το 15% από ίδια κεφάλαια. Η μέγιστη ενίσχυση φτάνει τα 500.000 ευρώ για αιτούμενο προϋπολογισμό έως 1 εκατομμύριο ευρώ, με ένταση ενίσχυσης έως 70%».

Την ερευνητική ομάδα αποτελούσαν ο Γιώργος Μανιάτης, υπεύθυνος Έρευνας Κλαδικών Μελετών του ΙΟΒΕ, ο Κώστας Βαλάσκας, ερευνητικός συνεργάτης του ΙΟΒΕ, και ο Νίκος Βέττας, γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ και καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο οποίος είχε αναλάβει τον συντονισμό. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης για την παρουσίαση της μελέτης του ΙΟΒΕ σχετικά με τη θερμοκηπιακή γεωργία εκτός εδάφους, οι συμμετέχοντες έκαναν σημαντικές τοποθετήσεις, οι οποίες αναδεικνύουν το μέλλον και τις προοπτικές του κλάδου στην Ελλάδα.

Αλ. Αλεξάνδρου: «Η Πειραιώς προσφέρει τριπλή στήριξη σε παραγωγούς, συλλογικά σχήματα και νομικά πρόσωπα»

Ο Αλκιβιάδης Αλεξάνδρου, εκπρόσωπος της Τράπεζας Πειραιώς, υπογράμμισε τη δέσμευση της τράπεζας να στηρίξει τόσο χρηματοδοτικά όσο και συμβουλευτικά την επόμενη μέρα της θερμοκηπιακής καλλιέργειας στη χώρα. Όπως ο ίδιος ανέφερε, «η Πειραιώς αναλαμβάνει πρωτοβουλίες στοχεύοντας στον μετασχηματισμό και τον εκσυγχρονισμό του αγροδιατροφικού τομέα. Επιδίωξή μας είναι να διαμορφώσουμε το μέλλον του πρωτογενούς τομέα, για την παραγωγή ασφαλών τροφίμων σε ένα υγιές περιβάλλον. Τον σκοπό αυτόν εξυπηρετεί και το ιδρυθέν Κέντρο Αριστείας Αγροδιατροφής, το οποίο έφερε στην επιφάνεια την αναγκαιότητα της χώρας να πολλαπλασιάσει και να αναβαθμίσει τα περίπου 8.500 θερμοκήπια. Εκτίμησή μας είναι ότι η ανάπτυξη της θερμοκηπιακής καλλιέργειας στην Ελλάδα αποτελεί μία σημαντική λύση για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης.

Ο μετασχηματισμός και ο εκσυγχρονισμός του αγροδιατροφικού τομέα ξεκινά με την πρόσκληση του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για επενδύσεις συνολικού προϋπολογισμού 300 εκατ. ευρώ σε σύγχρονα θερμοκήπια, ποσό που αποτελεί μέρος των αναγγελθέντων από την κυβέρνηση 600 εκατ. ευρώ. Η Πειραιώς προσφέρει τριπλή στήριξη σε παραγωγούς, συλλογικά σχήματα και νομικά πρόσωπα πρωτίστως με την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών, για την υλοποίηση της επένδυσης, με το δάνειο προεξόφλησης του 100% της επιχορήγησης που αποπληρώνεται με την καταβολή της όσο και με μακροπρόθεσμο δανεισμό με χρηματοδοτικά εργαλεία ανάλογα με τη φύση της επένδυσης. Αποσκοπούμε στην άμεση έναρξη και την ολοκλήρωση του έργου, προκειμένου ο αγρότης-επενδυτής να αποκομίσει άμεσα τα οφέλη της επένδυσής του. Η επιλογή του κατάλληλου επενδυτικού σχήματος γίνεται σε εξατομικευμένη βάση».

Φ. Σπανός: «Η πρωτοβουλία απαντά σε μια πολύ κρίσιμη πρόκληση της εποχής μας, που είναι το νερό»

Ο περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδος, Φάνης Σπανός, τόνισε τη σημασία της συμπεριληπτικότητας στο Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών, το οποίο ξεκίνησε επίσημα στις 23 Ιουνίου. Ο ίδιος δήλωσε χαρακτηριστικά: «Θεωρούμε απολύτως απαραίτητο τα νέα κίνητρα για τη θερμοκηπιακή καλλιέργεια να διασπαρούν με τέτοιον τρόπο, ώστε να γίνουν κτήμα και των μικρών παραγωγών». Αναφερόμενος στα πλεονεκτήματα της υδροπονικής καλλιέργειας που παρουσιάστηκαν από το ΙΟΒΕ, επεσήμανε ότι «η πρωτοβουλία απαντά σε μια πολύ κρίσιμη πρόκληση της εποχής μας, που είναι το νερό».

Κ. Αποστολόπουλος: «Στρατηγικός στόχος του ΥΠΑΑΤ η θερμοκηπιακή γεωργία και εκτός εδάφους»

Ο αντιπεριφερειάρχης Αγροτικής Οικονομίας, Κτηνοτροφίας και Αλιείας της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, Κωνσταντίνος Αποστολόπουλος, συμμετείχε επίσης στην εκδήλωση, δηλώνοντας ότι «το ΥΠΑΑΤ θέτει ως στρατηγικό στόχο τη θερμοκηπιακή γεωργία και εκτός εδάφους», επιβεβαιώνοντας έτσι τη σπουδαιότητα που αποδίδεται στον κλάδο από την πολιτεία.

Κ. Φιλιππακόπουλος: «Πολύ σημαντικό βήμα για τη θερμοκηπιακή γεωργία εκτός εδάφους η παρουσίαση της μελέτης του ΙΟΒΕ»

Τέλος, ο γενικός διευθυντής της Intelligent Green Crops (IGC), Κώστας Φιλιππακόπουλος, χαρακτήρισε την παρουσίαση της μελέτης του ΙΟΒΕ «πολύ σημαντικό βήμα» για τη θερμοκηπιακή γεωργία εκτός εδάφους. Σύμφωνα με τον κ. Φιλιππακόπουλο, η ολιστική μελέτη αποτελεί τη βάση για τη διαμόρφωση στοχευμένων πρωτοβουλιών που θα συμβάλουν στην ανάπτυξη του κλάδου στην Ελλάδα.

Δημιουργία επιπλέον θέσεων εργασίας

Οι θερμοκηπιακές καλλιέργειες εκτός εδάφους φαντάζουν όχι απλώς ως εναλλακτική, αλλά αναγκαία λύση, αποτελώντας έναν από τους πιο δυναμικούς κλάδους της αγροτικής παραγωγής, με σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης. Η μεγαλύτερη κατηγορία αυτήν τη στιγμή είναι τα υδροπονικά θερμοκήπια. Η συνολική συνεισφορά τους στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία της ελληνικής οικονομίας υπολογίστηκε στη μελέτη του ΙΟΒΕ το 2024 σε 71 εκατ. ευρώ, υποστηρίζοντας συνολικά 2.171 θέσεις εργασίας. Στη μελέτη εκτιμήθηκε ότι η συνολική συμβολή της θερμοκηπιακής γεωργίας εκτός εδάφους στο ΑΕΠ και την απασχόληση της ελληνικής οικονομίας, σε ένα σενάριο ανάπτυξης 3.500 στρεμμάτων υδροπονικών θερμοκηπίων υψηλής τεχνολογίας (από περίπου 1.350 στρέμματα σήμερα) μπορεί να φτάσει τα 395 εκατ. ευρώ ετησίως, ενώ θα μπορούσαν να υποστηριχθούν συνολικά 10.202 θέσεις εργασίας ετησίως (βλ. διάγραμμα).