Μεσόγειος: Καταστροφικές οι συνέπειες της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης για τον αλιευτικό τομέα

Συρρίκνωση των ιχθυοαποθεμάτων της Μεσογείου, η οποία οφείλεται σε ανθρωπογενείς παράγοντες - Οι επιστήμονες του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (JRC) προειδοποιούν

Μεσόγειος: Καταστροφικές οι συνέπειες της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης για τον αλιευτικό τομέα

Διάχυτο προβληματισμό έρχονται να προκαλέσουν οι τελευταίες μελέτες που αφορούν τις κατακόρυφα πτωτικές τάσεις στους πληθυσμούς των ψαριών της Μεσογείου, οι οποίες οφείλονται σε ανθρωπογενείς παράγοντες. Σε έκθεση που δημοσιεύθηκε στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό «Nature», επιστήμονες του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (JRC) προειδοποιούν ότι οι ραγδαία εξαπλούμενες ανθρωπογενείς πιέσεις που ασκούνται στη Μεσόγειο, τείνουν να οδηγήσουν σε δυσάρεστες και μη αναστρέψιμες συνθήκες το θαλάσσιο οικοσύστημα. Σε αυτές τις παρατηρήσεις έρχονται να προστεθούν νέα στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία το 93% των αλιευτικών πόρων έχει υποστεί υπερεκμετάλλευση, ενώ ένα ποσοστό αυτών βρίσκεται ένα βήμα από το να εξαντληθεί. Συνολικά, την τελευταία 50ετία, η Μεσόγειος φέρεται να έχει απωλέσει το 41% των θαλάσσιων θηλαστικών της και το 34% του πληθυσμού των ιχθύων της.

Για ένα οικοσύστημα που φιλοξενεί πάνω από 10.000 θαλάσσια είδη, το σενάριο ανεπανόρθωτου κλονισμού της βιοποικιλότητας μοιάζει καταστροφικό. Δυστυχώς, η μόλυνση του περιβάλλοντος, η κλιματική αλλαγή και η υπεραλίευση, καθιστούν τον κίνδυνο… ορατή πραγματικότητα. Εκφράζονται, μάλιστα, φοβίες ότι περαιτέρω κωλυσιεργία θα οδηγήσει σε αφανισμό αλιευμάτων ζωτικής σημασίας για τον τομέα. Εάν κάτι τέτοιο συμβεί, εξαρτώμενες οικονομίες, όπως η ελληνική, θα δοκιμαστούν με σφοδρότητα, ενώ θα περιοριστούν και οι επιλογές σε ό,τι αφορά τις υπηρεσίες του οικοσυστήματος που θα είναι διαθέσιμες για τις μελλοντικές γενιές.

Η μελέτη

Στην επιστημονική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο «Nature», η εστίαση γίνεται στο ιστορικό των μεταβολών στον τροφικό ιστό της Μεσογείου (σχέσεις σίτισης μεταξύ των ειδών), εντοπίζοντας την κινητήριο δύναμη των αλλαγών στη διακύμανση της πρωτογενούς παραγωγής εντός της μεσογειακής λεκάνης. Κατά τη φωτοσυνθετική δραστηριότητα, τα φυτά χρησιμοποιούν το φως του ήλιου για να συνθέσουν τα θρεπτικά συστατικά από διοξείδιο του άνθρακα και νερό, με αποτέλεσμα τη δημιουργία βιομάζας φυτοπλαγκτού. Η τελευταία αποτελεί τη βάση του τροφικού ιστού, επηρεάζοντας τους αναπαραγωγικούς ρυθμούς των ψαριών. Δεδομένου ότι η πρωτογενής παραγωγικότητα της Μεσογείου είναι εκ φύσεως μειωμένη, το οικοσύστημα χαρακτηρίζεται στην ολότητά του ως χαμηλής παραγωγικότητας. «Αυτό καθιστά τη Μεσόγειο Θάλασσα ιδιαίτερα ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, των θαλάσσιων απορριμμάτων και της εισβολής ξένων ειδών, ενώ είναι πολύ εύκολο να υπάρξει υπεραλίευση των υφιστάμενων αποθεμάτων. Όταν τα αποθέματα ψαριών αλιεύονται εντατικά, δεν έχουν τον χρόνο να αναπαραχθούν και να διατηρήσουν σταθερά τα πληθυσμιακά τους επίπεδα» επισημαίνει ο Jann Martinsohn, επικεφαλής της ομάδας αλιευτικής έρευνας στο JRC. Μεγαλύτερη βαρύτητα σε αυτά τα λόγια δίνει η έρευνα της Επιστημονικής, Τεχνικής και Οικονομικής Επιτροπής Αλιείας (ΕΤΟΕΑ), ενός ακόμη συμβουλευτικού οργάνου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το 93% των εξεταζόμενων ιχθυοαποθεμάτων στη Μεσόγειο γίνονται αντικείμενο υπερεκμετάλλευσης.

Η NASA

Όσο για την κλιματική αλλαγή, συντελεί στη διαμόρφωση μιας θερμότερης και πιο αλμυρής λεκάνης της Μεσογείου, γεγονός που επιφυλάσσει εξίσου σημαντικές συνέπειες για την παραγωγικότητα της περιοχής. Με αυτό τον συλλογισμό συγκλίνει και το πόρισμα των επιστημόνων της NASA, οι οποίοι ήδη από το 2006 υποστήριζαν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας έχει προκαλέσει παγκόσμια μείωση της παραγωγικότητας φυτοπλαγκτού, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τη θαλάσσια ζωή.

Μετά και τη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της πρόσφατης μελέτης, από τις τάξεις της Κομισιόν τονίζεται η αναγκαιότητα άμεσης δράσης, δίχως πλέον να υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού. Ήδη από πέρυσι, μέσω της εκστρατείας MEDFISH4EVER, ξεκίνησε μια οργανωμένη προσπάθεια για να έρθει ξανά στο προσκήνιο του ενδιαφέροντος ο τομέας της αλιείας, ευαισθητοποιώντας, εξασφαλίζοντας τη συνδρομή ισχυρών πολιτικών ηγεσιών και επιδιώκοντας τη δέσμευση όλων των ενδιαφερόμενων μερών στην προσπάθεια να επιτευχθεί μακροπρόθεσμα η βιωσιμότητα των ιχθυοαποθεμάτων και του αλιευτικού κλάδου γενικότερα.

Μένει να δούμε αν τέτοιες πρωτοβουλίες θα συνοδευτούν από επιμονή, σαφή στόχευση και ανιδιοτελή αφιέρωση στο καθήκον να διαφυλαχθούν οι ισορροπίες στο πλούσιο θαλάσσιο οικοσύστηµα της Μεσογείου.

Παράθυρο αισιοδοξίας για την Ελλάδα

Τα καλά νέα είναι ότι οι δικές μας θάλασσες επηρεάζονται σε μικρότερο –αλλά επ’ ουδενί αμελητέο– βαθμό. Πιο συγκεκριμένα, μέχρι στιγμής οι μεγαλύτερες μειώσεις πληθυσμών παρατηρούνται στη Δυτική Μεσόγειο και την Αδριατική (-50%), τη στιγμή που το Ιόνιο Πέλαγος πλήττεται λιγότερο (-8%). Σε αυτή την τάξη πραγμάτων μπορούν να αποδοθούν τα εκτεταμένα περιστατικά παράνομης αλιείας ιταλικών σκαφών που παρατηρούνται σε ελληνικά χωρικά ύδατα, και συγκεκριμένα στο Ιόνιο.