Η 14η Ιουλίου του 2022 σηματοδότησε μια θετική εξέλιξη για τον ελληνικό πρωτογενή τομέα. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάσισε ότι η Δανία παραβιάζει την ευρωπαϊκή νομοθεσία για το καθεστώς προστασίας των προϊόντων Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ), εξάγοντας τυρί με την ονομασία «φέτα» σε τρίτες χώρες.
Η δικαστική διαμάχη μεταξύ Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά και Ελλάδας και Κύπρου, κατά της Δανίας, ξεκίνησε το 2018 και η πρόταση της Γενικής Εισαγγελέως, Tamara Capeta, να διαπιστωθεί ότι η Δανία παραβίασε τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από το ενωσιακό δίκαιο έγινε δεκτή από το δικαστήριο.
Ωστόσο, όπως μας είπαν κτηνοτρόφοι και επιχειρήσεις που συμμετέχουν στη Διεπαγγελματική Φέτας και εκπρόσωποι του κλάδου της γαλακτοκομίας, τώρα ξεκινά ο χρόνος κατά τον οποίο θα πρέπει να ληφθούν πρωτοβουλίες, ώστε να κεφαλαιοποιηθεί αυτή η εξέλιξη.
Το ιστορικό πριν από την απόφαση
Αν και οι διαμάχες της χώρας μας σε επίπεδο ευρωπαϊκού δικαίου με επίκεντρο τη φέτα ξεκινούν από τη μακρινή δεκαετία του 1990, η εν λόγω απόφαση έρχεται σε συνέχεια της δικαστικής διαμάχης που ξεκίνησε πριν από περίπου 4,5 χρόνια. Στις 26 Ιανουαρίου 2018, και κατόπιν καταγγελιών των ελληνικών αρχών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απηύθυνε στη Δανία προειδοποιητική επιστολή, εκθέτοντας την άποψή της ότι η παράλειψη του εν λόγω κράτους-μέλους να λάβει μέτρα ώστε να προληφθεί ή να παύσει η εξαγωγή -από Δανούς παραγωγούς προς τρίτες χώρες- τυριού που φέρει την ονομασία «φέτα» χωρίς να πληροί τις προδιαγραφές προϊόντος συνιστά παραβίαση του δικαίου της Ένωσης.
Στις 21 Μαρτίου 2018, η Δανία απάντησε στην προειδοποιητική επιστολή και αμφισβήτησε τα επιχειρήματα της Επιτροπής. Μάλιστα, στα τέλη Απριλίου, αξιωματούχος του υπουργείου Γεωργίας της Δανίας, δήλωνε σε σχετικό ερώτημα της «ΥΧ» αν η χώρα σκοπεύει να αγνοήσει την προειδοποίηση ότι «η Δανία είναι έτοιμη να υπερασπιστεί τη θέση της, έχοντας της δική της επιχειρηματολογία. Στην απάντηση γινόταν λόγος για εξαγωγές τυριών της Δανίας προς τρίτες χώρες όπου δεν υπάρχει κάποια διμερής συμφωνία για προστασία του όρου φέτα».
Στις 25 Ιανουαρίου 2019, η Επιτροπή απευθύνθηκε εκ νέου στη Δανία, η οποία δεν έδειξε διάθεση να συμμορφωθεί. Η Επιτροπή την κάλεσε να σταματήσει τις παραβάσεις των ευρωπαϊκών κανονισμών για τα ΠΟΠ προϊόντα, εντός προθεσμίας δύο μηνών από την παραλαβή της αιτιολογημένης γνώμης. Στις 22 Μαρτίου 2019, η Δανία απάντησε στην αιτιολογημένη γνώμη, υποστηρίζοντας ότι οι κατηγορίες περί παραβάσεως ήταν αβάσιμες.
Με δικόγραφο που κατέθεσε στις 8 Απριλίου 2020, η Επιτροπή άσκησε ενώπιον του Δικαστηρίου προσφυγή κατά της Δανίας για να παραπεμφθεί σε δίκη. Μετά από κάποια επιπλέον νομικά επεισόδια μεταξύ Κομισιόν και Δανίας με τις διατάξεις της 8ης και 18ης Σεπτεμβρίου 2020, ο πρόεδρος του Δικαστηρίου επέτρεψε στην Ελληνική Δημοκρατία και στην Κυπριακή Δημοκρατία να παρέμβουν στην υπό κρίση υπόθεση υπέρ της Επιτροπής.
Τελικά, στις 17 Μαρτίου του 2022, η Δανία παραπέμφθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο από τη Γενική Εισαγγελέα για παράβαση του καθεστώτος προστασίας των ονομασιών προέλευσης και των γεωγραφικών ενδείξεων των γεωργικών προϊόντων και τροφίμων. Επιπλέον, για παράβαση χρήσης της Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) «φέτα» για τυρί που παράγεται στη Δανία, αλλά προορίζεται για εξαγωγή προς τρίτες χώρες. Μετά από 4,5 χρόνια, το ευρωπαϊκό σήριαλ της φέτας είχε αίσιο τέλος.
σε περίπτωση που η Δανία δεν ανακοινώσει στην Επιτροπή τα μέτρα που προτίθεται να λάβει για την εφαρμογή της απόφασης στο εσωτερικό της δίκαιο, το Δικαστήριο μπορεί, κατόπιν προτάσεως της Επιτροπής, να επιβάλει κυρώσεις με την πρώτη του απόφαση
Προς… γνώση και συμμόρφωση
Σύμφωνα με την απόφαση της 14ης Ιουλίου, η Δανία υποχρεούται πλέον να σταματήσει τις εξαγωγές τυριού με την ονομασία «φέτα» σε τρίτες χώρες. Όπως διευκρινίζεται από το δικαστήριο, αν η Επιτροπή κρίνει ότι η χώρα δεν συμμορφώνεται επαρκώς με την απόφαση, μπορεί να ασκήσει νέα προσφυγή, ζητώντας την επιβολή χρηματικών κυρώσεων. Πάντως, σε περίπτωση που η Δανία δεν ανακοινώσει στην Επιτροπή τα μέτρα που προτίθεται να λάβει για την εφαρμογή της απόφασης στο εσωτερικό της δίκαιο, το Δικαστήριο μπορεί, κατόπιν προτάσεως της Επιτροπής, να επιβάλει κυρώσεις με την πρώτη του απόφαση.
Tamara Capeta: «Απόφαση που επηρεάζει τους παραγωγούς σε όλη την Ευρώπη»
Αξίζει να σημειωθεί ότι την Τετάρτη 13 Ιουλίου, μία ημέρα πριν από την ανακοίνωση της απόφασης, η «ΥΧ» επικοινώνησε με τη Γενική Εισαγγελέα που πρότεινε στο Δικαστήριο να αναγνωριστούν οι παραβάσεις της Δανίας, έχοντας σημαντικό μερίδιο για τη θετική για τη χώρα μας έκβαση της υπόθεσης. Η ίδια, αφού μας ευχαρίστησε για το ενδιαφέρον μας, αρνήθηκε ευγενικά να σχολιάσει περαιτέρω. Συμφώνησε, ωστόσο, ότι η απόφαση έχει πανευρωπαϊκή σημασία, αφορά το σύνολο των παραγωγών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υπερβαίνει τα όρια ενός μεμονωμένου ΠΟΠ προϊόντος.
Η Δανία μπορεί να στραφεί στην παραγωγή τυριού μέσω πολυεθνικών επιχειρήσεων συμφερόντων της σε άλλες χώρες και όχι εντός της ΕΕ
Απόφαση – οδηγός για τα ΠΟΠ προϊόντα της ΕΕ
Με την άποψη αυτή συντάσσονται έγκριτοι νομικοί που παρακολουθούν τις εξελίξεις της υπόθεσης. Συμφωνούν ότι η σπουδαιότητα της απόφασης, αν και θεμελιώδης για την Ελλάδα, δεν περιορίζεται σε ένα εθνικό προϊόν ΠΟΠ ενός κράτους-μέλους. Όπως σημείωσε στην «ΥΧ» ο έγκριτος νομικός με θητεία κατά το παρελθόν στο ΥΠΑΑΤ, Παναγιώτης Γαβρίλης, «η απόφαση του Δικαστηρίου στην υπόθεση C-159/20 κατόπιν προσφυγής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά της Δανίας, αποτελεί μια ιδιαίτερα θετική εξέλιξη. Θυμίζω ότι υπέρ της Επιτροπής είχαν παρέμβει η Ελλάδα και η Κύπρος.
Το Δικαστήριο, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στον χαρακτήρα των ΠΟΠ και ΠΓΕ ως δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, έκρινε ότι η χρήση της ένδειξης ΠΟΠ ‘‘Φέτα’’ για τον προσδιορισμό προϊόντων που παρασκευάζονται μεν εντός της Ένωσης (στη Δανία εν προκειμένω), αλλά δεν πληρούν τις προδιαγραφές, παραβιάζει το σχετικό κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ, ακόμη και αν τα προϊόντα αυτά προορίζονται για εξαγωγή προς τρίτες χώρες και όχι προς πώληση εντός της ΕΕ. Σε πρώτο επίπεδο, η απόφαση αποτελεί ακόμα μία δικαίωση της Ελλάδας. Στην πραγματικότητα, όμως, έχει μία πολύ ευρύτερη σημασία, αφού το Δικαστήριο ενισχύει με ιδιαίτερα σαφή και πειστικό, κατά την άποψή μου, τρόπο, την προστασία των ΠΟΠ και ΠΓΕ συνολικά».
Χρειάζονται πράξεις και όχι πανηγυρισμοί, λένε παραγωγοί και επιχειρήσεις
Με τα δεδομένα που διαμορφώθηκαν μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, μια μεγάλη ευκαιρία παρουσιάζεται για τον «λευκό χρυσό» της Ελλάδας. Σε μια περίοδο με αλλεπάλληλες κρίσεις, που πυροδότησαν αστάθεια στην οικονομία και με τη φέτα να παρουσιάζει σημάδια κόπωσης στις εξαγωγές για πρώτη φορά μετά από μία και πλέον δεκαετία, είναι στο χέρι των εμπλεκομένων να κεφαλαιοποιήσουν την ευκαιρία που δίνει η εν λόγω εξέλιξη. Όλοι όσοι συμμετέχουν στην Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Φέτας θα πρέπει να αποδείξουν έμπρακτα ότι μπορούν να επιτύχουν στον ρόλο του θεματοφύλακα του προϊόντος.
Είναι νωπή ακόμα η υπόθεση νοθείας ελληνικής επιχείρησης, που συντάραξε την κοινή γνώμη πριν από περίπου έναν χρόνο. Το αν και σε ποιον βαθμό η Δανία θα συμμορφωθεί με την απόφαση, μένει να φανεί. Ωστόσο, όπως επισημαίνουν παράγοντες των επιχειρήσεων, αλλά και κτηνοτρόφοι, παραμένει η απειλή των ελληνικών συμφερόντων από εταιρείες που μπορούν να παράγουν φέτα και οποιοδήποτε τυρί ΠΟΠ εκτός ευρωπαϊκού εδάφους και, στη συνέχεια, να το εξάγουν σε τρίτες χώρες.
Με την ιδιότητα του μέλους του διοικητικού συμβουλίου της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Φέτας, αλλά και του διευθύνοντος συμβούλου σε μία από τις μεγαλύτερες ελληνικές επιχειρήσεις εξαγωγών φέτας (Ελληνικά Γαλακτοκομεία), ο Μιχάλης Σαράντης δήλωσε στην «ΥΧ» για την εξέλιξη: «Η εν λόγω απόφαση ενισχύει σημαντικά τη θέση ενός εθνικού μας προϊόντος, στρατηγικής σημασίας για τη χώρα στη διεθνή αγορά».
Ο πρόεδρος του ΣΕΒΓΑΠ, Χρήστος Αποστολόπουλος, δήλωσε στην «ΥΧ» ότι τα οφέλη είναι πολλαπλά για τη χώρα μας. Ωστόσο, εκτίμησε ότι η Δανία θα αναζητήσει άλλους τρόπους για να παρακάμψει τον περιορισμό που της επέβαλε το Δικαστήριο:
«Η απόφαση έχει θετικό αντίκτυπο σε μεγάλο βαθμό, καθώς κατοχυρώνει ακόμα περισσότερο τη φέτα και εδραιώνει την αναγνώρισή της σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν σημαίνει όμως ότι αυτή η απόφαση θα αποτρέψει τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει αυτή η παρανομία. Η Δανία θα στραφεί σε δύο επιλογές: Πρώτον, να παράγει τυρί μέσω πολυεθνικών επιχειρήσεων συμφερόντων της, σε άλλες χώρες και όχι εντός της ΕΕ. Δεύτερον, να εξάγει σε μορφή χονδρικής λευκό τυρί σε τρίτες χώρες και, στη συνέχεια, να ανασυσκευάζεται στη χώρα υποδοχής και να ονομάζεται “φέτα”. Πάντως, με την απόφαση αυτή θα υποχρεωθούν να συμμορφωθούν και επιχειρήσεις από χώρες όπως η Βουλγαρία, που, ως γνωστόν, προβαίνουν σε ανάλογες παραβάσεις».
Ο κτηνοτρόφος από την Καστοριά, ταμίας στην ΕΔΟΦ και αντιπρόεδρος του ΣΕΚ, Δημήτρης Μόσχος, δήλωσε ότι πρόκειται αναμφίβολα για μία θετική εξέλιξη. «Αρκεί να διασφαλιστεί η ποιότητα και οι προδιαγραφές της φέτας και να γίνονται έλεγχοι ώστε να αποτρέπονται τα φαινόμενα νοθείας, τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδας».
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Προσοτσάνης στη Δράμα, Κώστας Ακριτίδης, εξέφρασε την ικανοποίησή του για την απόφαση. «Κατά τη γνώμη μου, η Δανία έκανε λάθος που αντιδίκησε με την Επιτροπή σε αυτή την υπόθεση. Πάντως, υπάρχουν πολλές άλλες χώρες, αρκετές από τις οποίες βαλκανικές, που πουλάνε τυρί που το βαφτίζουν “φέτα” και ανταγωνίζονται τις ελληνικές επιχειρήσεις. Υπάρχουν επιχειρήσεις που πωλούν τέτοια τυριά στην Αυστραλία, στη Νότια Αφρική και σε άλλες χώρες με εμπορικό ενδιαφέρον.
Θα περίμενα μεγαλύτερη κινητοποίηση από τους εμπορικούς ακολούθους της χώρας μας στα κατά τόπους προξενεία και ελπίζω αυτή η απόφαση να κινητοποιήσει όλους όσοι προασπίζονται τα συμφέροντα της φέτας. Βλέπουμε τέτοια φαινόμενα σε παγκόσμιες εμπορικές εκθέσεις και έχουμε διαμαρτυρηθεί επανειλημμένα. Πιστεύω πως είμαστε σε καλό δρόμο. Θα πρέπει, όμως, με αφετηρία αυτή την απόφαση, όλες οι πολιτικές δυνάμεις στο Κοινοβούλιο, αλλά και στην Ευρωβουλή να εργαστούν για την προστασία της φέτας».
