Η ενεργή συμμετοχή των αγροτών, των οργανώσεών τους και των εκπροσώπων του αγροδιατροφικού τομέα είναι απαραίτητο συστατικό ενός Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης. Με αυτόν τον τρόπο, σχολιάζει τις διαδικασίες που ακολουθούνται στην Ελλάδα η Νικόλ Στυλιανίδου, αρμόδια για την παρακολούθηση του ΠΑΑ στην Ελλάδα, στη Βρετανία, στην Κύπρο και στην Ιρλανδία.
Επιπλέον, το στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τοποθετείται για το ζήτημα των καθυστερήσεων του ΠΑΑ και της συγκριτικά χαμηλότερης επίδρασης που έχουν οι διαρθρωτικοί πόροι στην ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας και κτηνοτροφίας. Ταυτόχρονα, αναφέρεται στη σημασία που έχουν δομές και εργαλεία πολιτικής, όπως οι επιχειρησιακές ομάδες της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας, ώστε καινοτόμες δράσεις να διαδοθούν και να εμπεδωθούν στην Ελλάδα.
Η Ελλάδα, για ακόμα μία φορά, ήταν από τις τελευταίες, αν όχι η τελευταία χώρα, που έλαβε έγκριση για το ΠΑΑ. Πού οφείλεται αυτή η συστηματική καθυστέρηση;
Είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα ήταν από τις τελευταίες χώρες που έλαβε έγκριση για το ΠΑΑ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπήρξε «συστηματική καθυστέρηση», όπως αναφέρετε. Από την υποβολή του σχεδίου του ΠΑΑ μέχρι και την έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2015, έγινε ουσιαστική δουλειά σε στενή συνεργασία με την αρμόδια Διαχειριστική Αρχή του ΠΑΑ, με στόχο την οριστικοποίηση ενός καλού εγγράφου προγραμματισμού, προκειμένου να εξασφαλιστεί η βέλτιστη υλοποίηση του ΠΑΑ για την περίοδο 2014-2020.
Επιπλέον, θα ήθελα να σας θυμίσω ότι το ελληνικό ΠΑΑ, με συγχρηματοδότηση από την ΕΕ της τάξεως των 4,7 δισ. ευρώ, είναι ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), τόσο από οικονομικής άποψης, όσον και σε αριθμό μέτρων που ενεργοποιούνται. Το ΠΑΑ περιλαμβάνει σχεδόν όλα τα μέτρα που προνοούνται από τον σχετικό Κανονισμό, για δημόσια έργα, ιδιωτικές επενδύσεις και άμεσες ενισχύσεις, με εξαίρεση το μέτρο που αφορά εργαλεία διαχείρισης κινδύνου στον γεωργικό τομέα. Συνεπώς, ο όγκος της δουλειάς που υλοποιήθηκε ήταν μεγάλος και ουσιαστικός.
Πολλοί έχουν την άποψη ότι ακόμη χειρότερο και από τη χαμηλή απορροφητικότητα των πόρων είναι η συγκριτικά χαμηλότερη επίδραση που έχουν οι διαρθρωτικοί πόροι στους ρυθμούς ανάπτυξης της ελληνικής γεωργίας από ό,τι στα άλλα κράτη – μέλη. Πού οφείλεται αυτό; Τι θα μπορούσε να διορθωθεί για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των πόρων που δαπανούνται;
Η γεωργία στην Ελλάδα παρουσιάζει κάποιες διαρθρωτικές αδυναμίες, που όλοι γνωρίζουμε, όπως ο πολυτεμαχισμός της αγροτικής γης, το μικρό μέγεθος των εκμεταλλεύσεων, η έλλειψη καινοτομίας και η μειωμένη ανταγωνιστικότητα. Οι αδυναμίες αυτές εντάθηκαν τα τελευταία χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης. Όλα αυτά επηρέασαν αρνητικά την υλοποίηση του προγράμματος της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου 2007-2013, με τα επενδυτικά μέτρα να έχουν επηρεαστεί σε μεγαλύτερο βαθμό, κυρίως, λόγω της έλλειψης ρευστότητας και των δυσκολιών στη διασφάλιση δανείων για την υλοποίηση επενδύσεων.
Στο εγγύς μέλλον, η εισαγωγή και η χρήση των ενδεδειγμένων χρηματοδοτικών εργαλείων στο πλαίσιο του ΠΑΑ για το 2014-2020 θα μπορούσαν να συμβάλουν στην απάμβλυνση του προβλήματος της χρηματοδότησης και να διασφαλίσει την επιτυχή υλοποίηση των επενδυτικών μέτρων, που δυνητικά έχουν μεγαλύτερη επίδραση, εφόσον μιλάμε για ρυθμούς ανάπτυξης και νέες θέσεις εργασίας.
Κάποιοι θεωρούν ότι οι υφιστάμενες δομές επεξεργασίας ή παρακολούθησης του ΠΑΑ ή άλλων μέτρων υστερούν σημαντικά. Για παράδειγμα, η συνήθης σύνθεση αυτών των δομών είναι στελέχη άλλων υπουργείων και πανεπιστημιακοί παρά αγρότες και εκπρόσωποι της αγροδιατροφής. Πώς το σχολιάζετε;
Η διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς αποτελεί μέρος τόσο της προετοιμασίας του ΠΑΑ όσο και των δομών επεξεργασίας ή παρακολούθησης. Η ενεργή συμμετοχή των άμεσα ενδιαφερομένων, δηλαδή των αγροτών και των οργανώσεών τους, καθώς και εκπροσώπων του αγροδιατροφικού τομέα είναι απαραίτητο συστατικό του ΠΑΑ. Πρόκειται για νομική υποχρέωση που προβλέπεται στο σχετικό ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο.
Τελικά, από την εμπειρία που έχετε παρακολουθώντας την εφαρμογή των Προγραμμάτων Ανάπτυξης άλλων χωρών-μελών, υπάρχει κάποιο «ελληνικό λάθος»; Τι θα μπορούσε να διορθωθεί για να επιταχυνθεί η ανάπτυξη της υπαίθρου και η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας;
Για όλους εμάς που ασχολούμαστε με την εφαρμογή των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης, το κάθε πρόγραμμα είναι ξεχωριστό και ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε κράτους-μέλους ή της κάθε περιφέρειας, όπως αποτυπώνονται στην ανάλυση της κατάστασης, όσον αφορά τα πλεονεκτήματα, τις αδυναμίες, τις ευκαιρίες και τις απειλές (SWOT analysis). Το ελληνικό ΠΑΑ για το 2014-2020 ετοιμάστηκε με βάση αυτή την ανάλυση, λαμβάνοντας όμως υπόψη και τις εμπειρίες, τα αποτελέσματα και τις επιπτώσεις του προηγούμενου προγράμματος για την περίοδο 2007-2013. Οι υπηρεσίες της ΕΕ βρίσκονται σε στενή συνεργασία με την αρμόδια Διαχειριστική Αρχή, με στόχο την ενεργοποίηση των προγραμματισμένων μέτρων του ΠΑΑ, που θα συμβάλει στην ανάπτυξη της υπαίθρου, στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής γεωργίας και στη δημιουργία νέων δυναμικών θέσεων εργασίας.
Το στοίχημα της καινοτομίας σε γεωργία και κτηνοτροφία
Πρόσφατα, επισκεφτήκατε την Αθήνα για το συνέδριο «Δικτύωση για την προώθηση της καινοτομίας στον αγροτικό χώρο». Κάτω από ποιες προϋποθέσεις θα κερδίσει η Ελλάδα το στοίχημα της καινοτομίας στη γεωργία;
Η στήριξη που προβλέπεται, μέσω του σχετικού μέτρου του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) 2014-2020, για την ίδρυση Επιχειρησιακών Ομάδων της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας (ΕΣΚ) και την υλοποίηση των επιχειρηματικών τους σχεδίων, μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην προώθηση της καινοτομίας στον γεωργικό τομέα. Απαραίτητες προϋποθέσεις είναι η ενεργή συμμετοχή των αγροτών, καθώς και η ύπαρξη εποικοδομητικού πνεύματος συνεργασίας στο πλαίσιο των επιχειρησιακών ομάδων.
Όπως ανέφερε και η συνάδελφος Inge Van Oost, στη συνέντευξή της στην εφημερίδα σας μετά το συνέδριο, η Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας (ΕΣΚ) στον γεωργικό τομέα παρέχει τη δυνατότητα στους αγρότες να παραθέσουν τις ανάγκες και τους στόχους τους, καθώς και ευκαιρίες για να λάβουν οικονομική στήριξη, προκειμένου να ανταποκριθούν στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν ή/και να βελτιστοποιήσουν τις ευκαιρίες που τους παρέχονται από νεωτερίζουσες ιδέες και καινοτόμες δράσεις. Αυτό μπορεί να αφορά όχι μόνο συγκεκριμένα προϊόντα, αλλά και καινοτόμες δράσεις στον τομέα των μεθόδων και των διαδικασιών παραγωγής, συγκομιδής, διάθεσης στην αγορά και αξιοποίηση νέων τεχνολογιών κ.λπ. Οι αγρότες, με τις πρακτικές γνώσεις που κατέχουν, σε συνεργασία με τα λοιπά μέλη της Επιχειρησιακής Ομάδας ΕΣΚ, που μπορεί να περιλαμβάνει και τη συμμετοχή ερευνητών από την Ελλάδα ή/και άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, θα συμβάλουν ώστε οι λύσεις που θα προκύψουν να είναι άμεσα εφαρμόσιμες και θα τις θέσουν σε εφαρμογή. Μόνο με την αξιοποίηση των νέων καινοτόμων λύσεων και προσεγγίσεων από τους αγρότες θα μπορούμε να μιλάμε για «πραγματική» καινοτομία.
