Ντομάτα: Καστανή ρυτίδωση, ένας «δύσκολος» εχθρός

Στην Κρήτη και, συγκεκριμένα, στον Νομό Λασιθίου, η αγωνία των παραγωγών ντομάτας έχει χτυπήσει… κόκκινο. Η αιτία; Ο ιός της καστανής ρυτίδωσης, που σε κάποιες ποικιλίες προσβάλλει τον καρπό, καθιστώντας τον μη εμπορεύσιμο, και σε άλλες μολύνει το φυτό, προκαλώντας χαμηλή παραγωγή.

Ο Ενιαίος Αγροτικός Σύλλογος Ιεράπετρας, θορυβημένος από την εμφάνισή του και αυτήν τη χρονιά, διενήργησε πριν από λίγες ημέρες συζήτηση σε βάθος σχετικά με την εξάπλωση και τους τρόπους αντιμετώπισής του. «Στις φυτεύσεις του Οκτωβρίου 2023, παρατηρήθηκε ότι είχε πρόβλημα περίπου το 40%», λέει στην «ΥΧ» ο Μιχάλης Βιανιτάκης, γενικός γραμματέας του Συλλόγου, ενώ συνεχίζει κάνοντας την εκτίμηση ότι «στις μισές από αυτές, η καταστροφή από την καστανή ρυτίδωση θα ξεπεράσει το 60%».

Την ίδια στιγμή, στην Πελοπόννησο, η κατάσταση είναι κάπως διαφορετική. Ο Αντώνης Παρασκευόπουλος, γεωπόνος και προϊστάμενος στη Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Τριφυλίας, εμφανίζεται καθησυχαστικός: «Έχουμε μάθει να ζούμε με τον ιό. Αυτήν τη στιγμή, βρίσκεται σε ελεγχόμενη κατάσταση».

Από πού, όμως, πηγάζει αυτή η αισιοδοξία ή, τουλάχιστον, η ψυχραιμία; «Ο ιός ήρθε και, στην αρχή, δημιούργησε μείζον πρόβλημα. Έκτοτε, οι παραγωγοί ενημερώθηκαν, πήραν καλλιεργητικά μέτρα και με ισορροπημένη θρέψη, σωστά μέτρα υγιεινής και τη χρήση υγιών, πιστοποιημένων σπόρων και φυταρίων, αυτήν τη στιγμή γίνεται διαχείριση του προβλήματος», μας εξηγεί.

Αξίζει, ίσως, σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι ο επικίνδυνος ιός εμφανίστηκε για πρώτη φορά επί ελληνικού εδάφους το 2019, σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες ντομάτας στα Χανιά και την Τριφυλία. Η αρχική του προέλευση ήταν μολυσμένοι σπόροι, που έφτασαν στη χώρα μας από το Ισραήλ, και χαρακτηριστικά του η εύκολη μετάδοση (σ.σ. η εξάπλωση, εκτός από το πολλαπλασιαστικό υλικό, γίνεται και μηχανικά, με την επαφή μεταξύ των φυτών, με μολυσμένα εργαλεία ή ρούχα προσωπικού, αλλά και με μολυσμένους επικονιαστές), η μεγάλη διασπορά και η εξαιρετική ανθεκτικότητα.

Μάλιστα, από τη στιγμή της εμφάνισης του ιού, το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο ελέγχει εξ ολοκλήρου τις εισαγωγές σπόρων στην Ελλάδα, αλλά πλέον η καστανή ρυτίδωση έχει εγκατασταθεί μόνιμα σε περιοχές της χώρας και η πολύ εύκολη μετάδοσή της απαιτεί επαγρύπνηση των παραγωγών και ιδιαίτερη αντιμετώπιση.

Δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού

Η Άννα Μίχου, προϊσταμένη στο τμήμα Αγροτικής Οικονομίας Ιεράπετρας, συμφωνεί ότι «όσο περνάει ο καιρός, μαθαίνουμε να ζούμε με την καστανή ρυτίδωση. Απλά, αυξάνεται το ιικό φορτίο στο έδαφος». Ωστόσο, όπως παραδέχεται στην «ΥΧ», «προοδευτικά, όσο δεν λύνεται το πρόβλημα, θα μεγαλώνει».

Η ίδια διαπιστώνει πως, τουλάχιστον στο Λασίθι, τα κρούσματα αυξάνονται χρονιά με τη χρονιά και μπορεί ο επιβεβαιωμένος αριθμός τους συνολικά να μην είναι μεγάλος, αφορά όμως τα δείγματα που αποστέλλονται από τους ίδιους τους αγρότες για έλεγχο.

Έτσι, η πραγματική εικόνα φαίνεται να κρύβει μεγαλύτερη προσβολή, αφού στην ουσία «δεν ενημερωνόμαστε», όπως επισημαίνει. «Για το 2024, που τώρα έχει φτάσει σχεδόν στη μέση του, μέχρι στιγμής έχουμε μόλις 17 επιβεβαιωμένα κρούσματα. Οι παραγωγοί δεν στέλνουν δείγματα, γιατί φοβούνται μήπως μπουν σε καραντίνα, κάτι το οποίο δεν είναι απαραίτητο ότι θα συμβεί», διευκρινίζει η κα Μίχου.

Η αρχική προέλευση του επικίνδυνου ιού ήταν μολυσμένοι σπόροι, που έφτασαν στη χώρα μας από το Ισραήλ, και χαρακτηριστικά του η εύκολη μετάδοση, η μεγάλη διασπορά και η εξαιρετική ανθεκτικότητα

Είναι σαφές ότι η υψηλή μολυσματικότητα σε συνδυασμό με τις αυστηρές συνθήκες προστασίας κάνουν πολλούς παραγωγούς να είναι επιφυλακτικοί να παραδεχτούν το πρόβλημα. Ο κίνδυνος, ωστόσο, είναι υπαρκτός και ιδιαίτερα… επίμονος. Άλλωστε, ο ιός επιβιώνει για δύο ώρες πάνω στο δέρμα και τα γάντια, στις επιφάνειες για έναν μήνα, ενώ ακόμη και το πλύσιμο χεριών για ένα λεπτό ή το πλύσιμο δίσκων και εργαλείων στους 70 βαθμούς Κελσίου για πέντε λεπτά δεν είναι ικανά ώστε να εμποδίσουν τη μετάδοσή του.

«Πρέπει να εφαρμόζονται πολύ σχολαστικές διαδικασίες, προκειμένου από ένα φυτό να μη μολυνθούν τα υπόλοιπα. Συνθήκες καραντίνας», εξηγεί ο κ. Βιανιτάκης, ενώ, αναφερόμενος στην επικινδυνότητα του ιού, καταλήγει: «Έχουμε δει και καταστροφή έως 70%!». Όμως και ο κ. Παρασκευόπουλος υπογραμμίζει την ανάγκη για αυξημένες προφυλάξεις, μαζί, βέβαια, με τη σωστή και λεπτομερή ενημέρωση.

«Οι παραγωγοί στην Τριφυλία, λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα, χρησιμοποιώντας υβρίδια που έχουν αντοχή στον ιό και κάνοντας σωστή διαχείριση των υπολειμμάτων, που παίζει σημαντικό ρόλο, συνέχισαν και συνεχίζουν να καλλιεργούν. Απόδειξη ότι η καλλιεργούμενη έκταση παρέμεινε σταθερή ακόμη και μέσα στην έξαρση του ιού», τονίζει στην «ΥΧ», ενώ η κα Μίχου υποστηρίζει και αυτή με τη σειρά της ότι «τώρα πια, η καστανή ρυτίδωση δεν αποτελεί μεγάλο πρόβλημα – αρκεί οι παραγωγοί να ακολουθήσουν τις οδηγίες και, φυσικά, να ακούνε τους γεωπόνους και να μην καταφεύγουν σε “αυτοσχέδιες” λύσεις».

Ένας εχθρός, πολλές διαφορετικές όψεις του προβλήματος. Το συμπέρασμα: Ο ιός είναι εδώ και, όπως δείχνουν τα πράγματα, ήρθε για να μείνει.