Το επίπεδο καδμίου στην παραγωγή λιπασμάτων έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις στις Βρυξέλλες, καθώς αναλυτές φοβούνται ότι η Ευρώπη θα καταλήξει να εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τη Ρωσία, με προφανείς επικίνδυνες επιπτώσεις για τους αγρότες της.
Στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για την κυκλική οικονομία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τον Μάρτιο του 2016 νέους κανόνες σχετικά με τα οργανικά λιπάσματα και τα λιπάσματα με βάση τα απόβλητα, με στόχο την προώθηση της χρήσης ανακυκλωμένων υλικών στην παραγωγή λιπασμάτων.
Η Κομισιόν επιδιώκει, επίσης, να εισαγάγει εναρμονισμένους κανόνες για την παραγωγή λιπασμάτων, συμπεριλαμβανομένων των ορίων για προσμείξεις όπως το κάδμιο. Ωστόσο, το τελικό όριο του καδμίου προκαλεί έντονες συζητήσεις στις τριμερείς συναντήσεις μεταξύ της Επιτροπής, του Κοινοβουλίου και των κρατών-μελών.
Η Επιτροπή πρότεινε ένα όριο 60 mg/kg για τρία έτη μετά την έναρξη ισχύος των κανόνων, έως 40 mg/kg μετά από εννέα έτη και 20 mg/kg μετά από 12 έτη.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρότεινε ένα τελικό όριο 20mg/kg μετά από 12 χρόνια, ενώ η αρχική θέση του Συμβουλίου της ΕΕ είναι ένα όριο 60mg/kg μετά από 8 χρόνια.
Πίσω από αυτούς τους αριθμούς, όμως, διαδραματίζεται ένα ευρύτερο γεωπολιτικό παιχνίδι.
Οι επικριτές αναφέρουν ότι το όριο των 20 mg θα μπορούσε να αυξήσει την εξάρτηση από τις ρωσικές εισαγωγές, οι οποίες θα επηρέαζαν αρνητικά τους αγρότες της ΕΕ και θα έθετε κινδύνους για τη γεωπολιτική θέση της ΕΕ.
Διπλωμάτης από τη Βουλγαρική Προεδρία της ΕΕ παραδέχθηκε ότι ο φάκελος έχει «εξαιρετικά τεχνικό χαρακτήρα».
«Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία του φακέλου για την κυκλική οικονομία, η Προεδρία παραμένει φιλόδοξη να ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις μέχρι τον Ιούνιο. Υπολογίζουμε ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμμερίζεται αυτόν τον στόχο. Είχαμε έναν εποικοδομητικό πρώτο τριμερή διάλογο τον Ιανουάριο και κατά τη διάρκεια των τεχνικών συναντήσεων επιτεύχθηκε πολύ καλή πρόοδος», δήλωσε ο διπλωμάτης στο EURACTIV.com.
Ο πόλεμος του καδμίου
Το κάδμιο είναι ένα φυσικό μέταλλο που βρίσκεται στο περιβάλλον και σε αποθέματα φωσφορικού πετρώματος, η πρώτη ύλη που χρησιμοποιείται για την παραγωγή λιπασμάτων με βάση τα φωσφορικά άλατα.
Το κάδμιο είναι επίσης καρκινογόνο για τον άνθρωπο, όταν λαμβάνεται σε μεγάλες ποσότητες. Η Greenpeace έχει επισημάνει ότι τα φωσφορικά λιπάσματα του Μαρόκου είναι ιδιαίτερα υψηλά σε κάδμιο και έχουν αξιόλογες ποσότητες ουρανίου. Και τα δύο βαρέα μέταλλα συνδέονται με καρκίνο, νεφρική ανεπάρκεια και ασθένεια των οστών.
Η Επιτροπή επιμένει στο όριο 20 mg/kg για το κάδμιο στα φωσφορικά λιπάσματα, λέγοντας ότι οποιοδήποτε υψηλότερο επίπεδο θα είχε ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση καδμίου στο έδαφος και την είσοδό του στην τροφική αλυσίδα.
«Ως σημαντικό παραδοτέο της δέσμης κυκλικής οικονομίας, η Επιτροπή πρότεινε αυτήν τη νέα νομοθεσία με στόχο την καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας των Ευρωπαίων πολιτών. Οι θέσεις μας παραμένουν αμετάβλητες και προσβλέπουμε σε μια φιλόδοξη συμφωνία για τα φωσφορικά λιπάσματα», δήλωσε εκπρόσωπος της Επιτροπής στο EURACTIV. Ωστόσο, οι αγρότες της ΕΕ αντιτίθενται στην πρόταση της Επιτροπής και δεν υποστηρίζουν τίποτα κάτω από ένα όριο επιπέδου 60mg/kg.
«Δεν υπάρχουν πραγματικά επιστημονικά στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτή την προσέγγιση», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας της Copa-Cogeca, Pekka Pesonen. «Επιπλέον, δεδομένης της πραγματικότητας της αγοράς, θα υποστηρίζαμε μια μεταβατική περίοδο έως και 15 ετών για το πιθανό όριο των 60mg/kg. Φυσικά, ανησυχούμε για τους πιθανούς περιορισμούς για τους προμηθευτές στην ΕΕ και κατά συνέπεια, από την πλευρά των αγροτών, θα αντιμετωπίζαμε μη ανταγωνιστικές αγορές», πρόσθεσε ο ίδιος.
Η υπόθεση γίνεται εξαιρετικά πολύπλοκη, όταν δει κανείς την κατάσταση της αγοράς και ιδιαίτερα την εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές.
Η ΕΕ εισάγει το 85% περίπου των φωσφορικών λιπασμάτων της, με τις περισσότερες να προέρχονται από το Μαρόκο (1,8 εκατ. τόνους το 2017), τη Ρωσία (1,6 εκατ.), την Αλγερία (700.000) το Ισραήλ και τη Νότια Αφρική.
Το ρωσικό μονοπώλιο
Η ίδια η αξιολόγηση των επιπτώσεων της Κομισιόν για το θέμα εγείρει ανησυχίες σχετικά με την παραγωγική ικανότητα της Ρωσίας και αναγνωρίζει κινδύνους παροχής.
«Πρακτικά, ολόκληρη η προσφορά στην ΕΕ θα εξαρτηθεί από μία μόνο χώρα εξαγωγής φωσφορικών λιπασμάτων, υπό τις σημερινές συνθήκες, τη Ρωσία», αναφέρει το έγγραφο.
Ερωτηθείσα εάν η Επιτροπή έλαβε υπόψη στην πρότασή της ένα δυνητικό ρωσικό μονοπώλιο, εκπρόσωπος της ΕΕ αρνήθηκε να σχολιάσει.
Οι ειδικοί σημειώνουν ότι η Ρωσία είναι η μόνη χώρα που θα μπορούσε να ανταποκριθεί στο όριο καδμίου 20mg/kg και να ικανοποιήσει τις ευρωπαϊκές ανάγκες σε λιπάσματα.
Στην ΕΕ, η μόνη εμπορικά βιώσιμη πηγή είναι στη Φινλανδία, αλλά παράγει λιγότερο από 1 εκατομμύριο τόνους και δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών της ΕΕ.
Η βιομηχανία φοβάται ότι η ύπαρξη ενός μόνο προμηθευτή, ιδίως της Ρωσίας, θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις στις τιμές και οι αγρότες της ΕΕ θα μπορούσαν να υποβληθούν σε πολιτικό εκβιασμό.
Ο Tomasz Wlostowski, από τη βιομηχανία φωσφορικών λιπασμάτων της ΕΕ (AEEP), δήλωσε ότι οποιοδήποτε όριο κάτω των 60mg σημαίνει ότι τα περισσότερα, αν όχι όλα, φωσφορικά λιπάσματα της ΕΕ θα βγουν εκτός αγοράς. «Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η μόνη χώρα που έχει τον φωσφορικό βράχο να πετύχει ένα τέτοιο αδικαιολόγητα χαμηλό όριο και βρίσκεται αρκετά κοντά στην ΕΕ σε επίπεδο μεταφορών, είναι η Ρωσία».
Η βιομηχανία ισχυρίζεται ότι είναι δύσκολο να βρεθούν εναλλακτικές πηγές χαμηλού φωσφορικού καδμίου. Η Κίνα, ο μεγαλύτερος παγκόσμιος παραγωγός, δεν εξάγει τίποτα ενώ η Ιορδανία και η Αίγυπτος δεν μπορούν να καλύψουν το όριο των 20 mg.
Μια άλλη πηγή θα μπορούσε να είναι η Συρία, αλλά Ιράν και Ρωσία έχουν ήδη υπό τον έλεγχό τους τα κοιτάσματα, εκμεταλλευόμενοι τον συνεχιζόμενο εμφύλιο πόλεμο.
Από την άλλη πλευρά, το Μαρόκο απειλεί να στραφεί σε άλλες αγορές.
«Το Μαρόκο μπορεί να στραφεί σε άλλες αγορές, δεδομένης της δυναμικής σταθερής ανάπτυξης της παγκόσμιας ζήτησης λιπασμάτων,» είπε ο υπουργός Γεωργίας της χώρας, Aziz Akhannouch.
