Οδηγίες για αποτελεσματική δακοκτονία

του Διονύση Περδίκη, αναπληρωτή καθηγητή, Εργαστήριο Γεωργικής Ζωολογίας & Εντομολογίας ΓΠΑ

Ο δάκος της ελιάς κάθε χρόνο τέτοια εποχή αρχίζει να γίνεται κύριο θέμα συζήτησης, όμως κάθε χρονιά είναι διαφορετική, γιατί αλλάζουν και οι παράμετροι που επηρεάζουν τους πληθυσμούς του. Φέτος, οι καιρικές συνθήκες γενικά ευνόησαν τη διαχείμασή του, ενώ σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες στην αρχή της περιόδου, βροχοπτώσεις και υψηλή σχετική υγρασία, ευνόησαν τη δράση του σε πολλές περιοχές, όπου σημειώθηκαν συχνά νύγματα και κάποιες ωοτοκίες σε καρπούς.

Οι υψηλές θερμοκρασίες αυτή την περίοδο περιορίζουν αρκετά τη δράση του. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή γιατί οι συνθήκες μπορεί να διαφέρουν τοπικά στα διάφορα μικροπεριβάλλοντα που συναντάμε σε κάθε μεγάλη περιοχή, ενώ η αύξηση της σχετικής υγρασίας τις βραδινές και πρωινές ώρες ευνοούν τη γρήγορη δραστηριοποίησή του και τη δημιουργία τοπικών εστιών δακοπροσβολής.

Η μειωμένη παραγωγή δυσκολεύει την αντιμετώπιση

Από την άλλη πλευρά, η φετινή χρονιά είναι διαφορετική σε σχέση με προηγούμενες, καθώς σε πολλές περιοχές υπάρχει έντονη διαφοροποίηση του φορτίου των δένδρων ακόμη και σε πολύ κοντινές καλλιέργειες, ενώ σε άλλες περιοχές η παραγωγή είναι γενικά πολύ μειωμένη.

Γενικά όταν έχουμε μειωμένη παραγωγή η αντιμετώπιση του δάκου γίνεται πιο δύσκολη λόγω π.χ. της αυξημένης σχέσης αριθμού δάκων και καρπών ελιάς, αλλά και επειδή μπορεί να μη λαμβάνονται μέτρα σε ορισμένους ελαιώνες με ελάχιστη παραγωγή και εκεί να δημιουργούνται διάσπαρτες μικροεστίες που αργότερα θα εξαπλωθούν. Επομένως, χρειάζεται αρκετή προσοχή.

Οι παραγωγοί πρέπει να λάβουν μέτρα αντιμετώπισης ώστε να προστατεύσουν την παραγωγή τους, χωρίς καμία καθυστέρηση. Όλα τα μέτρα οργάνωσης για την αντιμετώπιση του δάκου θα πρέπει να ληφθούν εγκαίρως. Στο πεδίο θα πρέπει να εντοπιστούν πιθανές εστίες, π.χ. περιοχές με υψηλή σχετική υγρασία, κοντά σε διαθέσιμες πηγές τροφής για το ενήλικο του δάκου, κοντά σε ασυγκόμιστους ελαιώνες, σε ελαιώνες αρδευόμενους και με μεγαλόκαρπες ποικιλίες κ.λπ., με βάση και την προηγούμενη εμπειρία.

Παγίδες για παρακολούθηση του δακοπληθυσμού θα πρέπει να τοποθετηθούν κατά προτεραιότητα στις επιλεγμένες εστίες. Έστω και πολύ μικρή καθυστέρηση θα έχει μεγάλη σημασία ώστε να προλάβουμε την εξάπλωση των προσβολών. Σε αυτές τις περιοχές η δεκτικότητα των καρπών και η ύπαρξη νυγμάτων θα πρέπει να εξετάζεται προσεκτικά και πολύ συχνά, όπως και η μεταβολή των συλλήψεων και το ποσοστό αρσενικών και θηλυκών ατόμων.

Ο εντοπισμός των πρώτων εστιών σημαίνει και πιο άμεση εφαρμογή ψεκασμού, με λιγότερα εργατικά και ανάγκες επίβλεψης και επομένως μπορεί να γίνει όσο το δυνατό χωρίς καθυστέρηση ακόμη και με ελάχιστο προσωπικό, καθώς θα χρειάζεται να ψεκαστούν μικρότερες περιοχές. Παράλληλα, πρέπει να έχουν γίνει δράσεις ενημέρωσης, με στόχο οι παραγωγοί να αντιληφθούν ότι η αντιμετώπιση του δάκου έχει ξεκινήσει και να συμμετέχουν πιο ενεργά στην παρακολούθηση των ψεκασμών. Ιδιοκτήτες με κλειστά κτήματα πρέπει να ενημερωθούν, ώστε να υπάρξει πρόβλεψη για πρόσβαση στα κτήματά τους όταν χρειαστεί.

Οι βιοκαλλιεργητές να ενημερώνονται για την πορεία των συλλήψεων και των δακοπροσβολών, ώστε να ενεργοποιηθούν και αυτοί και να εφαρμόσουν τα κατάλληλα μέτρα.

Για τις ανένταχτες περιοχές

Σε περιοχές που δεν έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα δακοκτονίας θα πρέπει να εφαρμοστούν, εάν δεν έχουν ήδη εφαρμοστεί, αντίστοιχα μέτρα παρακολούθησης με τοποθέτηση παγίδων, δειγματοληψίες καρπών, εντοπισμός εστιών και δακοπροσβολής. Η εφαρμογή τους πρέπει να γίνει με πολλή προσοχή, γιατί η δυναμική των δακοπληθυσμών αλλάζει πολύ γρήγορα. Ειδικά στις επιτραπέζιες ελιές, αυτή η περίοδος είναι πολύ κρίσιμη, καθώς τώρα ο δάκος προκαλεί νύγματα στα οποία αναπτύσσεται η ασθένεια γνωστή ως ξεροβούλα, με αποτέλεσμα οι καρποί να γίνονται ακατάλληλοι για κονσερβοποίηση.

Η ύπαρξη τέτοιων καρπών οδηγεί την παραγωγή στο ελαιοτριβείο και σε έτη με υψηλούς πληθυσμούς του δάκου τον Ιούνιο, η χρονιά μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική για τον παραγωγό, λόγω των νυγμάτων και μόνο.

Δακοκτονία σε βιολογικά κτήματα

Στους βιολογικούς ελαιώνες, η αντιμετώπιση του δάκου είναι ακόμη πιο επιτακτικό να ξεκινήσει από νωρίς, καθώς ωοτοκίες θα οδηγήσουν σε αύξηση του δακοπληθυσμού αργότερα και θα δυσχεράνουν κατά πολύ την αντιμετώπισή του. Για τους βιοκαλλιεργητές υπάρχει η δυνατότητα μαζικής παγίδευσης με την τοποθέτηση δικτύου παγίδων, με πυκνότητα που να αλλάζει ανάλογα με τον κίνδυνο ανά σημείο του ελαιώνα.

Εδώ πρέπει να είναι σαφές ότι για επιτυχία της μεθόδου, οι παγίδες πρέπει τώρα να τοποθετηθούν (εάν δεν έχουν τοποθετηθεί ήδη) χωρίς καμία καθυστέρηση και σε όσο το δυνατό μεγαλύτερη πυκνότητα, ώστε να μειώσουν τον πληθυσμό των ενηλίκων πριν αρχίσουν την εναπόθεση των ωών τους στους καρπούς.

Η παρακολούθηση του δακοπληθυσμού με παγίδες και με εξέταση δειγμάτων καρπών είναι επιβεβλημένη, παράλληλα με τη μαζική παγίδευση, ώστε αμέσως όταν χρειαστεί να προστεθούν παγίδες τοπικά, κυρίως σε περιοχές με υψηλή πυκνότητα πληθυσμού του δάκου ή να γίνει δολωματικός ψεκασμός.

Καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται σε απομονωμένους ελαιώνες ή όταν η μέθοδος εφαρμόζεται σε μεγάλες εκτάσεις, διότι μειώνεται στο ελάχιστο δυνατό ο κίνδυνος μετακίνησης εντόμων από γειτονικές περιοχές. Μια άλλη προσέγγιση είναι η κάλυψη των δέντρων με προστατευτικό απωθητικό εντόμων, το οποίο δημιουργεί ένα προστατευτικό επίστρωμα (φιλμ) στην επιφάνεια των φυτών. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθούν και εντομοπαθογόνοι μύκητες, σύμφωνα με τις οδηγίες των παρασκευαστών τους.